Campos magnéticos, compases de animais
2001/12/16 Mendiburu, Joana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa
Os animais non teñen o medio de transporte que temos os seres humanos, nin a tecnoloxía, pero nin a necesidade! Sen avións, trens, automóbiles e compases, teñen moita máis capacidade que os seres humanos paira moverse polo mundo. Paira iso, do mesmo xeito que outras moitas cousas, non hai nada mellor que o necesario.
A migración realízase normalmente por animais incapaces de afrontar os cambios que se producen dunha estación a outra. As especies capaces de hibernar non adoitan ter a necesidade de desprazarse a outro lugar máis tépedo paira pasar o inverno coa chegada do outono. Pero quen non son capaces de facelo saben que, a menos que queiran morrer frío ou fame, é mellor que se escapen antes de que entre o inverno.
Moitos animais non poden resistir os fríos de inverno ou os sargoríes calos de verán e eses cambios de temperatura lévanlles a migrar. Noutros casos, a escaseza de alimentos é a principal causa da migración. Con todo, a escaseza de alimentos está moi relacionada cos cambios climáticos e por iso as migracións son fenómenos cíclicos.
Pero tamén hai outra razón que obriga a algunhas especies a migrar. Varias especies percorren miles de quilómetros cansos en busca das mellores condicións paira reproducirse. Por exemplo, a tartaruga Caretta Caretta, que fascinou aos investigadores.
Nadar se non voa ou a pé
O principal migrante acuático coñecido na nosa contorna é o salmón. Tras un corte no verán debido aos baixos caudais de auga, no outono os salmóns toman o camiño de subida ao río. Normalmente cóntanse algunhas referencias ao estado dos ríos de Euskal Herria, aínda que desgraciadamente a memoria a curto prazo volve quedar na superficie.
Pero hai outros migrantes que nadan como o salmón, como a tartaruga Caretta caretta, coas súas praias de Florida e a súa residencia nas ricas correntes mariñas. Cando as tartarugas recentemente nadas aprenden a camiñar comezan a longa aventura de cruzar o Atlántico. Pero, como é posible que sexamos capaces de cruzar o Atlántico no recentemente nado, sen axuda e sen perder o camiño? Esta pregunta foi o punto de partida da investigación de Kenneth Lohmann.
As tartarugas recentemente nadas, o mapa mariño, o GPS e sen axuda de ninguén, inician una das migracións máis longas que se coñecen. Diríxense ao norte das praias de Florida e identifican a corrente tépeda do Atlántico Norte e diríxense cara ao leste. O percorrido total é duns 12.000 quilómetros. Nesta corrente, a auga ten una temperatura bastante tépeda e hai moitos alimentos. Á marxe desta corrente, as tartarugas deberían soportar condicións excesivamente severas: augas a baixas temperaturas e escaseza de alimentación.
Estudos previos demostraron que as tartarugas son capaces de identificar as características dos campos magnéticos. Entre elas destacan a inclinación e a intensidade. Pero quedaba por explicar como funciona o sistema baseado no magnetismo terrestre. A principal achega da investigación final foi, por tanto, a demostración de que o camiño cara ao fogar é posible grazas a este mecanismo.
Investigadores da Universidade de Carolina do Norte explicaron na revista Science que as tartarugas "entenden o magnetismo xeneral e coñecen os campos magnéticos". Este compás natural é necesario paira coñecer correntes como a do Atlántico Norte.
Paira investigar a influencia das correntes e os campos electromagnéticos utilizáronse tartarugas vestidas cun "traxe de baño" conectado a un computador. Despois, entraron na piscina e grazas a una bobina eléctrica, crearon campos magnéticos similares aos do mar paira ver a dirección das tartarugas. En concreto, crearon campos magnéticos da costa de Florida, da xira do Atlántico Norte e de Portugal, de especial importancia na súa traxectoria.
A maioría dos 79 nenos de tartaruga que participaron na experiencia que superaron sen problemas o test realizado con campos magnéticos. Se estiveron no mar, o rumbo adoptado levaríalles directamente ao lugar de residencia. Con todo, segundo os científicos, o mecanismo das tartarugas non é perfecto e, como ocorre no mar, na piscina tamén hai tartarugas que se afastan demasiado da recta.
Pero os traballos dos científicos non se limitan a esta experiencia. No informe presentado, o investigador Pavel Nemec do Universo Charles de Praga identificou a área que procesa a información de campos magnéticos no cerebro dos mamíferos. Por tanto, non descartan que outras especies migratorias utilicen o mesmo mecanismo paira non perderse polo camiño. Por exemplo, os compases de golfiños, baleas, atunes e mesmo paxaros deixan a pensar que son campos magnéticos, aínda que aínda está por demostrar.
Exposición sobre a tartaruga no Aquarium de San Sebastián
As crías da especie Caretta caretta son, por tanto, capaces de realizar un longo percorrido cunha gran precisión. Con todo, esta capacidade non é suficiente paira asegurar a supervivencia da especie se non é capaz de facer fronte aos obstáculos que o ser humano provoca e a todo tipo de contaminación. A destrución da costa, as verteduras químicas, os miles de residuos de plástico que inxeren como algas e a pesca con forma de palangre puxeron en perigo a extinción desta especie.
Só por esta pesca, cada ano máis de 40.000 tartarugas morren no mundo. Por iso, é necesario protexer e axudar na medida do posible a esta especie. Os biólogos donostiarras traballan niso nos últimos dez anos. As tartarugas atopadas nunha situación lamentable polos pescadores ou polo público en xeral son levadas e custodiadas no Aquarium ata que se fortalecen e complétanse paira retomar a viaxe.
Pero o Aquarium de San Sebastián non é o único refuxio paira as tartarugas da costa atlántica. En Biarritz e A Rochelle tamén se recollen as tartarugas cada ano. A colaboración entre os tres centros é boa e entre eles estase levando a cabo un programa de protección da tartaruga. Seguindo a iniciativa do acuario da Rochelle, as tartarugas sóltanse xuntas cada primavera. Antes de desatascar, coas características de cada tartaruga (peso, idade, localización, etc.) colocan una cinta paira saber por onde van a tartaruga.
Con todo, a pesar de que este traballo é interesante e positivo, o biólogo Xabier Ginda ten claro que o seu traballo non é suficiente durante a pesca. Saben que así non poderán salvar a especie, pero polo menos sérvelles paira concienciar á xente e os biólogos do acuario móstranse satisfeitos.
Se queres coñecer todo isto en directo non tes que ir lonxe. Ademais da exposición que permanecerá aberta até marzo e que se achegue ao Aquarium de San Sebastián, poderás ver en directo as tartarugas. Aprende moito!
Publicado no suplemento Natura de Gara.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
