Daniel Zulaika: “A sociedade cambiou a mentalidade sobre a sida”
Daniel Zulaika: “A sociedade cambiou a mentalidade sobre a sida”
Os datos mostran que en Euskal Herria a incidencia da sida está a diminuír. Xa non é una enfermidade que debe dar medo?
Creo que a realidade da sida é bastante complexa. Cúmprense 20 anos da aparición dos primeiros casos da SIDA, e nese tempo a SIDA cambiou o mundo. Aquí, hoxe en día, o tema máis importante en torno á sida é o da prevención, xa que se se fai ben se evita a dispersión do virus da sida. Isto será moi importante ata que consigamos una vacúa eficaz, se algunha vez conseguímola. Por tanto, no que respecta á prevención, eu creo que durante todo ese tempo houbo aspectos positivos e negativos, como noutros ámbitos.
Se miramos as vantaxes…
Se nos fixamos nos actuais, os de hai pouco, habería que falar de cárceres. Neste momento púxose en marcha o programa de intercambio de xiringas de Nanclares, que se puxo en marcha en Basauri en 1997 e que se desenvolveu en Martutene. O primeiro en implantar este tipo de programas foi a Comunidade Autónoma do País Vasco, pero tamén foron outros como a distribución de anticonceptivos ou os programas de metadona. A propia SIDA revolucionou os cárceres. Aínda queda moito por facer, non son triunfalista, porque neste tema non pode ser.
Outro cambio importante foi impedir o nacemento de nenos infectados polo virus da sida. En 1984, uno de cada cinco nenos que partían das seropositivas nacía infectado, moitos morrían e os que quedaban orfos tampouco foron poucos. Actualmente a probabilidade de que o bebé naza infectado polo virus é do 0,1%. Paira min iso foi enorme, ver como conseguimos acabar cunha das vías de transmisión do VIH.
Todo isto é debido ao tratamento?
Por unha banda, polo tratamento TR –retrovirales- que se dá ás mulleres embarazadas e por outro, pola realización de partos por cesárea. De feito, xa sabemos que o virus da sida entra no feto a maioría das veces no momento do parto, xa que se infecta na canle do parto, pero a cesárea abre a tripa e saca ao neno sen risco de infección. Paira min foi un gran avance simbólico na loita contra a sida, e o intercambio de xiringas nos cárceres. O programa de Xiring realízase unicamente aquí e no estado español. No resto do mundo a situación dos cárceres é catastrófica.
E tan importante é o intercambio de xiringas?
Si, pero creo que chegamos un pouco tarde, co que tiñamos que empezar antes. Pero a posta en marcha de programas de intercambio de xiringas tamén na rúa deunos bastante traballo, non foi fácil. As organizacións non gobernamentais comezaron en 1987 con este tipo de programas, sendo o primeiro o de Bilbao. Posteriormente, paira a implantación dos programas nos medicamentos era necesaria una evolución do conxunto da sociedade. Agora considerámolo normal, pero cando empezamos e os nosos propios compañeiros, médicos e enfermeiras, dicían que non querían dar metadona aos drogodependentes, que non podían ser traficantes de luxo… había que escoitalo, e a propia sociedade dicía que “eles quixeron…”; a mentalidade cambiou aos poucos.
Fala de cárceres, de drogadictos… a sida segue sendo marxinal?
E o colectivo gai tamén está aí. A sida foi ao principio marxinal, pero logo afectou a toda a sociedade; xa nas escolas fálase de educación sexual, de afectividad… A sida normalizou a educación sexual. Cando empezou a sida, falar de sexo e anticonceptivos era tabú. Na década dos 80 falábase moi pouco da sexualidade e a SIDA conseguiu introducirse no sistema educativo.
Como viven hoxe os enfermos a sida en Euskal Herria?
Eu diríalle que independentemente dos problemas que poidan ter coa droga, como os xuízos, a necesidade de estar no cárcere, a necesidade de tomar a metadona, a vida do resto dos pacientes é boa. Diría que a introdución de antirretrovirais na historia do medicamento só é comparable ao invento da penicilina. A SIDA morría cada ano a miles de persoas e, de súpeto, atopan algo parecido ao milagroso medicamento que buscaban os médicos de hai anos. Creo que só se pode comparar coa invención de antibióticos de Fleming. Na historia do medicamento non houbo outro tipo de sucesos que provoquen a resurrección das persoas que sufrían. Os pacientes dino claramente: “Eu estaba mal, tiña que ingresarme seis veces ao ano… empecei con tratamento retroviral e vivo ben, teño ganas de vivir, quero ter fillos…”. Na actualidade, as principais demandas seropositivas, do mesmo xeito que outras moitas, son a vivenda e o traballo.
E segue sendo algo marxinal paira a sociedade?
No tema da marxinación creo que melloramos moito. En 1987 escolarizamos ao primeiro neno seropositivo nunha escola. O profesor estaba a tremer, non durmía, se estresó, tivo que polo en tratamento… hoxe en día non ocorre. No tema da marxinación avanzouse moito, pero hai máis do que se avanzou.
O plan de prevención e control da sida púxose en marcha hai catorce anos. Que dirías paira una breve valoración?
Que percorremos moito camiño, que hai moitas cousas positivas, pero que non podemos ser triunfalistas, que se baixamos o pistón non hai nada que facer. Cando a sida deixou de ser mortal, a xente volveu a entrar en situacións perigosas. Isto está a ocorrer con novos adictos e tamén con mozos homosexuais. Estas persoas non ven morrer aos seus amigos pola sida, polo que toman menos medidas preventivas. Creo que na actualidade temos novos retos, como a propio internet. Temos que pór a disposición das xeracións novas una boa información para que estean informadas. E o tema da inmigración, sobre todo en Bizkaia, é un tema de portas abertas, por exemplo os que empezan a prostituírse. Se transformamos aos inmigrantes en colectivos marxinais, como ocorreu fai 20 anos con outros colectivos, estaremos a cometer o mesmo erro.
Cando vacinarse contra a sida?
En 1990 Montagnier dixo que en dez anos teriamos una vacúa anti-sida. Este ano, nun seminario celebrado en marzo, os xornalistas fixéronlle a mesma pregunta e dixo que dentro de dez anos podía ser una vacúa. O problema non é paira cando. Trátase de saber se a vacina é efectiva ou non. Cambiamos a vacina da gripe todos os anos; o virus da sida ten máis mutacións que o virus da gripe. Nós podemos atopar una vacúa que protexa o 10% dos enxertos, pero iso non serve para nada; tamén podemos atopar una que protexa o 20%… Non vale. A sociedade demanda una vacúa que asegure o 100%. Asegúrasme que si teño relacións sexuais cun seropositivo non me contaxio? Sendo una esixencia social así, non se poderá falar de vacinas até conseguir una vacúa efectiva do 100%.
Por tanto, a resposta á pregunta é que na actualidade temos vacinación, prevención. A clave está na prevención, temos que aprender a vivir coa sida.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian