Bernat Soria: "O embrión debe vivir polo menos dous meses no útero paira ser humano"

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber

---

---

EU ES FR

EN CA GA

---

Partekatu

Andalucía ofreceuvos a posibilidade de traballar con células nai embrionarias, pero a vosa investigación non empezará de cero, levades moito tempo traballando niso. En que consisten as investigacións que estades a realizar paira curar a diabetes?

Cando o Ministerio de Sanidade prohibiunos o uso de células nai embrionarias, dirixímonos a Singapura. Alí abrimos un novo laboratorio, hai aproximadamente un ano, e traballamos con células nai de embriones humanos. Déronnos permiso paira iso.

Tomamos embriones humanos e extraemos células nai paira poder crecer e transformarse no laboratorio. Finalmente conseguimos que estas células nai produzan insulina. De momento conseguimos bos resultados.

Hai uns anos curaron ratos diabéticos mediante o transplante de células nai embrionarias. Son tan espectaculares os resultados que conseguistes cos seres humanos?

Bo, aínda non conseguimos resultados tan sorprendentes como no rato. No rato estas células totipotentes, que aínda non están especializadas, pómolas a producir insulina e logo as trasplantamos no rato. Iso curoulles a diabetes. Iso é o que queremos conseguir nos seres humanos, pero aínda non empezamos a realizar transplantes.
Non tivemos tempo suficiente.

En Europa, en xeral, a lexislación é bastante estrita respecto ao uso de células de embriones humanos. Que opina a comunidade científica?

Creo que o papel dos científicos é respectar a opinión e a sensibilidade de quen pensan diferente. Pero hai que ter en conta que todas as asociacións de científicos, a Academia Nacional da Ciencia, todos os premios Nobel e, en xeral, todas as persoas que nunca vulneraron os dereitos humanos, consideran que hai que utilizar embriones, que as súas células nai son necesarias e que hai que facer clonación terapéutica.

Como é posible que as persoas que saben tanto e teñen tanto sentido sitúense a favor e os gobernos non? Eu sei que os gobernos de Estados Unidos e España vulneraron a miúdo os dereitos humanos, pero iso non ocorreu na Academia Nacional da Ciencia nin nas asociacións de científicos. Defenden o uso de embriones pola existencia de datos biolóxicos favorables.

E cales son eses datos biolóxicos? Os embriones son ou non humanos? E é que ese é o argumento dos contrarios a esta técnica, os embriones son humanos. Pero que di a ciencia?

Segundo os datos biolóxicos, o embrión de poucas células aínda non é humano. É certo que hai que pasar por aí paira converterse en humano despois, pero iso non significa que sexa humano.

Algúns creen que o embrión é desde o principio, mesmo cando é monocelular; nese momento recibe a alma. E cando esa única célula divídese, cal delas toma a alma? Non quero chancear, pero... Nese momento son dúas medias persoas?

É certo que cada embrión ten una combinación de xenes especial, única e irrepetible. Pero iso non fai ser humano. É vital, porque as células están vivas, pero a vida humana e o home non son o mesmo.

Pénsese que, segundo a relixión católica, o embrión convértese en ser humano no mesmo momento da fecundación; segundo os xudeus ortodoxos, no día 40; e segundo os musulmáns, entre os días 40 e 120.

E paira os científicos?

É difícil definilo. E é que a que criterios hai que seguir? Cando xorde o home cando aparecen as primeiras pegadas do sistema nervioso? E sen cerebro é humano? Que é o ser humano? É moi difícil definir criterios.

Mira, o embrión alcanza a identidade inmunológica entre as semanas 6 e 7 e adquire a capacidade de vivir fose do útero no 5º ou 6º mes. Creo que o embrión ten que vivir polo menos 2 meses no útero paira ser humano.

E na investigación utilízanse embriones de poucos días, non?

Si, utilízanse embriones de moi poucas células, creados a poucos días da fecundación, preferentemente a 5-7 días. Por iso estou a favor de utilizar embriones na investigación. Se o coñecemento derivado destes embriones serve paira reducir a dor dos pacientes, non é ético non utilizalo. Eu niso teño problemas éticos, non no uso.

E si faise ben, non creo que sexa moi perigoso afirmar que usando as células nai destes embriones, algún día obtemos células que producen e almacenan insulina.

Con todo, en ocasións non se dá una importancia desproporcionada a certos estudos e non se crean expectativas corruptas paira lograr o respaldo da sociedade?

Ese comportamento non sería ético. A responsabilidade dos científicos é repetir unha e outra vez que a investigación é necesaria, pero ás veces non é suficiente; moitas veces non se consegue o obxectivo persoal, pero non se pode enganar á sociedade.

Os nosos primeiros resultados parecen indicar que o camiño que estamos a realizar é o correcto. Pero o investigador non pode coñecer o resultado, polo que ninguén pode pedir garantías do que pode ocorrer. Por exemplo, uno dos argumentos utilizados por quen se opoñen ao uso de células nai é bastante pobre: aínda non se demostrou a súa utilidade. Por suposto, mentres ninguén o faga non se poderá demostrar. Que non sexa útil, nin que sexa inútil. Pero na miña opinión, a investigación científica, a investigación biomédica, deu moitos exemplos de mellora da calidade de vida da sociedade no último século e merece a pena tentalo. Non se se hai solución, pero si hai, atópase investigando. Sen investigar non atoparemos nada.

E que din os pacientes, os diabéticos?

Cando falo cos pacientes saben que non hai garantía de éxito, pero queren que se avance na investigación polo si ou polo non, si de aí saíse algún coñecemento útil... Temos, por tanto, a protección dos pacientes. A confederación de todas as asociacións de minusválidos deume un premio, una confederación que reúne a máis de tres millóns e medio de persoas. Os pacientes decidiron por unanimidade entregarme o premio. O acto contou coa presenza de ministros. Non se se se alegraron de entregarme o premio porque eran do PP. Pero os pacientes confian e queren investigar.

Por tanto, os maiores inconvenientes ponos os políticos e non a sociedade?

Na miña opinión, máis que políticos, un partido político concreto. E tampouco a maioría dese partido, senón as persoas que teñen autoridade dentro do partido. Teñen un gran receo con todo isto.

Andalucía tivo valentía e apostou. E non é a primeira vez, a pílula do día despois, o transexualismo... foi un tema moi importante. E o goberno central xa recorreu. O que fai o Goberno central é iso: primeiro recorrer, logo levalo ao Tribunal Constitucional e finalmente aprobar a lei paira todo o Estado. No caso dos embriones, Andalucía enfrontouse e probablemente o mesmo. Os datos indican que aos poucos van ser aceptados en todos os países, aínda que Bush e Aznar van en contra.

Bernat Soria é catedrático de fisiología e director do Instituto de Bioingeniería da Universidade Miguel Hernández de Alacante. É un dos investigadores máis importantes de España, proba diso é o seu gran número de premios. Pero o investigador valenciano coñeceu a polémica sobre células nai.

Foi fai uns catro anos. O que se conseguiu entón supuxo un gran esforzo, xa que logrou curar ratos diabéticos con células nai embrionarias. E Bernat expresou o seu próximo obxectivo: curar a diabetes tamén nos seres humanos. Pero en España non é posible utilizar células nai de embriones humanos paira investigacións científicas. Os embriones poden ser utilizados paira a inseminación artificial, pero en ningún caso paira investigacións científicas que poidan ser a cura de moitas enfermidades. E o investigador valenciano lanzouse valentes ao estranxeiro.

Soria, sen dúbida, ten una longa traxectoria profesional. O seu primeiro contacto coa ciencia foi coas neuronas, que realizou a súa tese doutoral sobre o transporte do pulso nervioso. E dirixiuse entón a Alemaña paira traballar con dous mozos prometedores. Traballaban coas canles iónicos que aparecen na membrana celular, desenvolvendo una técnica chamada patch clamp. Por iso, os outros dous recibiron o premio Nobel.

“Logo fun a Inglaterra e empecei a traballar cunha célula moi especial, que segrega insulina na área, que en certa medida actúa como neuronas”. Así empezou a investigar a diabetes. “ tentamos facer células artificiais. Queriamos que o xene da insulina introducísese artificialmente ás células normais e que estas xerasen insulina, pero fracasamos unha e outra vez”. As células xeraban insulina, pero non como as células, non era posible controlar a secreción da insulina, xa que utilizaban células que estaban previamente diferenciadas. “Por iso, en 1996 decidín utilizar células nai paira obter células produtoras de insulina”.