Medindo a tensión dos bosques

2008/07/01 Ochoa de Eribe Agirre, Alaitz - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Biologia
• Anatomia/Fisiologia
• Unibertsitateak

A seca, as temperaturas extremas, a contaminación... prexudican ás plantas. En ocasións, estes danos son causados polo home, que recibe máis luz da que poden soportar as plantas afeitas á sombra por curtas de bosques, por exemplo.

Na maioría dos casos, con todo, a propia natureza estresa as plantas. A cantidade de luz, fonte de enerxía en condicións normais, transfórmase en exceso no inverno (debido ao frío) e no verán (debido a altas temperaturas e secas), xa que o metabolismo das plantas non pode absorber adecuadamente. Este proceso denomínase tensión de fotooxidación.

Algunhas plantas son incapaces de soportar esta tensión. Ao non poder dispersar adecuadamente o exceso de enerxía, producen una reacción en cadea que se vai deteriorando progresivamente até a súa morte. Outras especies, pola súa banda, inician un proceso de climatización e activan compostos químicos de autoprotección, é dicir, adáptanse á nova situación. Estes compostos químicos son de interese paira un grupo de investigadores do Departamento de Bioloxía Vexetal e Ecoloxía da Facultade de Ciencia e Tecnoloxía da UPV/EHU.

O grupo EKOFISKO, liderado polo doutor Txema Becerril, investiga os mecanismos de protección das plantas paira detectalos antes de que se produzan os danos. Miden as sustancias foto-protectoras que producen as plantas e analizan o seu comportamento utilizando como biosensores da tensión de fotooxidación.

Entre as plantas analízanse as árbores e o resto de especies forestais. De feito, ao tratarse de especies de ciclo longo, débese asegurar a súa adecuada adaptación ao medio antes de iniciar os labores de reforestación. Investigan as especies autóctonas da Comunidade Autónoma do País Vasco, especialmente as do Sur, que se atopan na fronteira entre o clima atlántico e o mediterráneo, polo que son elas as que sufrirían os primeiros danos ante o cambio climático. Estudan especies con follas caducas e persistentes que se adaptan a temperaturas frías sen perder a folla.

Polo camiño de Ezpela

O boj é exemplar e un bo exemplo paira o estudo dos mecanismos de protección das plantas: pode vivir en diferentes lugares (zonas asolladas, secas, húmidas e escuras), por ser moi tolerante e versátil. Cando se estresa, as follas dóuranse, do mesmo xeito que outras especies no outono, pero a particularidade máis destacable é que a súa cromoplasto (que acumula pigmentos vermellos) pode ser reconvertido paira converterse novamente en cloroplasto (pigmento con verde), de forma que, una vez pasadas as condicións que orixinaron a tensión, volva captar enerxía.

Paira medir os biomarcadores da tensión de fotooxidación, simulan as condicións de inverno e verán no invernadoiro da Facultade de Ciencia e Tecnoloxía e nas cámaras de cultivo, é dicir, afectan artificialmente ás plantas as condicións destas estacións. Así, só analizan as consecuencias de cada axente de tensión, á marxe do resto de variables que se poden atopar na natureza.

Investigadores da UPV demostraron que o segredo das especies adaptativas é a acumulación de antioxidantes, como a vitamina E e os carotenoides especiais (carotenos e xantofilas), sustancias que alteran a cor das plantas. Cando reciben demasiada luz, as plantas pon en marcha o ciclo VAZ: o equilibrio entre as tres xantofilas correspondentes a este tres iniciais cambia para que esta enerxía excesiva non dane ás plantas. Ademais de investigar o ciclo VAZ, o equipo de Txema Becerril (ciclo da luteina epoxi) atopou un ciclo que até agora non se coñecía. Este ciclo está presente en moitas especies forestais, como o haxa, o loureiro, aínda o carballo, e agora estase investigando a súa función protectora.