Arteriosclerosis

1994/03/01 Agirre, Jabier - Medikua eta OEEko kidea Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna

É una enfermidade nova?

XVI. Desde o século XX, a palabra é moi citada nos textos médicos, dependendo sempre do nivel de coñecementos de cada época. E ademais, a paleopatología demostra que as lesións arterioscleróticas están presentes nos restos humanos desde a súa primeira antigüidade (nunha momia exipcia, a dunha muller maior, atopáronse restos de arteriosclerosis).

De todos os xeitos, o que sabían sobre a enfermidade era ao principio de certa maneira; até o final da Idade Media, até o XVI. Até o século XIX, a autopsia estaba prohibida por motivos relixiosos e a maioría dos coñecementos baseábanse na mera convicción empírica. Cando as autopsias empezaron a facerse de forma relativamente sistemática, púidose coñecer máis e publicáronse diferentes interpretacións sobre a enfermidade:

• As arterias, do mesmo xeito que os ósos, endurecíanse. Sería algo natural dependendo da idade. Como as fontanelas do recentemente nado (unións entre ósos do cranio) se ...
• Cara a 1830 xorde a palabra arteriosclerosis paira indicar o engrosamiento e endurecemento das arterias, pero o engrosamiento sen osificación (proposto por Lobstein).
• Segundo outra teoría, a orixe do proceso sería a inflamación.
• Paira outros, con todo, estes depósitos non serían consecuencia dunha alteración no sangue.

Na actualidade, a Arteriosclerosis é una palabra xenérica utilizada paira afirmar que a parede da arteria endureceuse e engrosado. Dentro desta denominación admítense distintos tipos de lesións, así como distintos tipos de arteriosclerosis: cerebral, senil, infantil, expansiva ou difusa, periférica, etc.

Como xorde a enfermidade?

O corazón envía 5-30 litros de sangue ás arterias deste pequeno motor que nos mantén vivos cada minuto. O corazón contráese unhas 70 veces por minuto, 100.000 veces ao día, 36 millóns ao ano e nunha persoa de 70 anos o seu corazón contráese 2.500 millóns de veces.

Este pequeno e terrible motor, con todo, necesita de responsabilidades especiais e, a pesar de que o obxectivo común é o benestar, non todo vai tan ben en temas de saúde, como demostran as enfermidades cardiovasculares: aproximadamente a metade das mortes que se producen nos países avanzados débense a enfermidades cardiovasculares (en Europa xera máis dun millón de mortes ao ano).

O seis principais consellos paira previr as cardiopatías

1. Deixar de fumar.
2. Non comer en exceso. Coidar o peso.
3. Reducir o consumo de ácidos grasos saturados (carnes graxas, bacon, embutidos, lácteos, manteiga e margarinas sólidas). Paira cociñar mellor aceites vexetais (girasol, p.ex.) que a manteiga ou as margarinas.
4. Evitar a xema.
5. Tomar tensión, sendo a frecuencia adecuada á idade da persoa. Pero se as cifras están ao límite da normalidade, con máis frecuencia do normal. E se as cifras son hipertensivas (iso dirao o médico), facer una dieta baixa en sal e un adecuado control médico.
6. Facer algún exercicio diario paira escapar do sedentarismo: pasear é moi recomendable paira todos os grupos de idade.

Os problemas socio-económicos que expoñen estas enfermidades son tamén moi graves, xa que á hora de traballar ataca ás persoas que aínda permanecen nos seus anos máis temporeros. Fai 20 anos, por exemplo, era moi raro que o infarto fose una persoa menor de 50 anos. Na actualidade, este límite de soidade debe reducirse a 35 anos.

A arteriosclerosis, con todo, é máis un concepto anatomopatológico (cuestión de autopsi, noutras palabras) que un concepto clínico. No dicionario de termos cardiológicos da OMS defínese como “lesión da parede interna das arterias”, “con acumulacións de graxa e proliferación de tecido fibroso”. A parede do vaso sanguíneo engórdase e endurece, podendo producirse en última instancia una obstrución ou una obstrución total.

A obstricción dun importante vaso sanguíneo fará que aparezan trazos típicos da enfermidade, pero mentres non se produza a obstricción, a vida parece normal. Por iso, pódese diagnosticar radiológicamente o uteroma calcificado, achándose accidentalmente nun estudo rutineiro, sen que até entón apréciese ningún síntoma.

Que síntomas dá a enfermidade?

A manifestación clínica máis grave é a cardiopatía isquémica. A cardiopatía isquémica pode definirse como una situación patolóxica na que o músculo cardíaco non recibe suficiente sangue (e na maioría dos casos esta situación adoita deberse á obstrución da arteriosclerosis).

A hipertensión é un aumento excesivo da presión arterial. Cando as arterias pequenas estréitanse, a resistencia ao fluxo sanguíneo é cada vez maior e o traballo paira o corazón.

Cando estes trastornos afectan á circulación cerebral, prodúcese un accidente cerebrovascular con parálise brusca ao interromperse a irrigación sanguínea cerebral nunha zona determinada. As causas son varias:

• Hemorraxia cerebral por rotura dunha pequena arteria (que adoita ser bastante frecuente en persoas hipertensas).
• Trombosis cerebral. O coágulo ou coágulo sanguíneo dentro de una arteria interrompe a circulación sanguínea do cerebro provocando lesións graves na área que debería irrigar devandita arteria: hemiplejias ou parálise (xeralmente unilaterais). A trombosis cerebral é a razón máis normal da apoplejía (“porta de cabeza”) e pode ser a aparición dalgunha enfermidade cardiovascular.
• Embolia cerebral. Normalmente un coágulo liberado do corazón obstruye unha arteria cerebral e aparece como una apoplejía ou atake.

Prevención. Pódese facer algo?

Pode pasar da fase preclínica á morte directamente ou ao infarto agudo de miocardio ou á angina inestable con crise que poden durar días ou semanas. Se o proceso seguise adiante, existe una angina crónica como último perigo.

Paira ver ben este esquema accede ao pdf

Os danos da arteriosclerosis prodúcense principalmente en tres grupos de arterias: as arterias do corazón, as arterias cerebrais e as arterias das extremidades inferiores, aínda que a localización máis normal é a coronaria (corazón). E a manifestación máis habitual da cardiopatía arteriosclerosa é, desgraciadamente, a morte súbita. Por tanto, nestes casos dificilmente pódese facer prevalencia.

Con todo, e en xeral falando, a cardiopatía coronaria abarca a angina de peito e o infarto de miocardio. E paira una mellor comprensión, o proceso pódese dividir en dúas fases: a fase preclínica ou asintomática é a primeira e a fase clínica a posterior.

Desde a fase preclínica (e esta fase pode ser detectada ou diagnosticada polo médico na proba de esforzo por ECG), pode pasar directamente á morte (morte súbita como primeira manifestación clínica) ou ao infarto agudo de miocardio (v. Elhuyar. Ciencia e Técnica, 68. nº) ou angina inestable con crise que poden durar días ou semanas (tanto en repouso como en esforzos reducidos). Estes pacientes con angina inestable son máis propensos a reinfartar que os que teñen infarto de miocardio primeiro de nada, polo que cando a angina é inestable é cando se debe prestar a máxima atención (descanso, estudo continuo). Se o proceso seguise adiante, existe una angina crónica como último perigo.

Educación sanitaria

Os factores de risco deben preservarse. Debido á variedade de factores, os obxectivos principais son deixar de fumar, controlar a hipertensión e vixiar o colesterol mantendo os niveis normais.

A educación alimentaria ten especial importancia e debe aplicarse desde o principio. Lembremos, como curiosidade, que nos lactantes alimentados con biberón atopáronse calcificaciones nas arterias ilíacas (que por suposto poden ser reparadas) en casos nos que a alimentación foi excesiva e inadecuada.

Despistaje de factores de risco

Deberíanse organizar campañas sanitarias preventivas paira persoas co tres principais factores de risco: estudo da tensión arterial (paira os hipertentos), mantemento do colesterol (e tamén da glicosa) no sangue en cifras normais e fomento de accións antitabaco (paira os fumadores). E fomentar a actividade física no tamaño adecuado e na medida que corresponda a cada persoa.

Outros factores de risco son moito menores: os anticonceptivos orais (sobre todo se a muller é fumadora), a diabetes, a obesidade, a vida sedentaria, a tensión, a pinga (alto nivel de ácido úrico), a prevención ou a antecedencia familiar.

Paira ver ben este esquema accede ao pdf