Animaliak espazioan

Espazio-bidaiek bizidunetan zer eragin zuten probatzeko, besteak beste tximino txikiak bidali zituen NASAk espaziora.
(Argazkia: NASA)

Hain juxtu, 1947an estatubatuarrek fruta-euliak bidali zituzten V2 kohetean, arto-ale batzuekin batera. Grabitaterik ezak eta erradiazioak nola eragingo zien ikusi nahi zuten, batez ere, gizakia espaziora bidaltzearekin amets egiten zutelako; eta aurretik kalterik ez zuela jasango frogatu behar zuten. Horretarako erabili zituzten animaliak, eta ez fruta-euliak bakarrik; berehala hasi ziren animalia handiagoak espazioratzen, bereziki tximino txikiak, txinpantzeak eta txakurrak.

Horietatik lehena Albert I tximinoa izan zen. Estatubatuarrek jarri zuten espazioan, 1948ko ekainaren 11n, propaganda handirik egin gabe. Hil egingo zela susmatzen zutelako, akaso? Haren ondotik, urte eta erdiren epean, beste hiru tximino bidali zituzten (Albert II, III eta IV), eta denak hil ziren. Aipatzekoa da anestesiatuta bidaiatzen zutela. Gainera, azkenari osasun-parametroak neurtzeko tresnak jarri zizkioten, eta horien bidez frogatu zuten hegaldiak ez ziola kalterik egin, lurreratzeko inpaktuan hil zela. Beste Albertek ere patu berbera izan zuten, nonbait.

Txakur kosmonautak

Baina tartean arrakasta bat ere izan zuten: 1948ko abuztuan, anestesiatu gabeko sagu bat bidali zuten. Bidaian, argazkiak atera zizkioten, eta horietan ondo zegoela ikusi zuten. Hala ere, onena izan zen lurreratzeko inpaktutik bizirik atera zela! Gerora bidalitako sagu gehien-gehienak, ordea, hil egin ziren.

Estatubatuarrek tximinoak eta saguak bidaltzen jarraitu zuten hurrengo urteetan. Sobietarrek, berriz, arratoiekin eta saguekin probatu ondoren, txakur txikiak bidaltzea erabaki zuten, hegaldian tximinoak baino lasaiago egongo zirelakoan. Gainera, emeak aukeratu zituzten, haien eginkariak arrenak baino errazago biltzen direlako.

Arabiako 1971. urteko seilu bat, Laikaren irudiarekin.
(Argazkia: AEBko Osasun Institutua)

1951 eta 1952 urteen artean, bederatzi kohete bidali zituzten, bakoitza txakur-pare batekin. Hiru txakur, gainera, bi aldiz joan ziren espaziora; beraz, hegaldiek ez zietela kalterik egiten frogatu zuten. Hegaldi guztiak suborbitalak izan ziren.

Halako batean, 1957an hain zuzen, txakur bat orbitan jartzea lortu zuten. Laika izenarekin egin zen ospetsu, nahiz eta berez Kudriavka izena zuen (“Kizkurtxiki” euskaraz). Estatubatuarrek, berriz, Muttnik deitu zioten, “txakur zikin errusiarra”, gutxi gorabehera.

Egia esan, kaletik hartutako txakur gris txiki bat zen. Ia batere entrenatu gabe, Sputnik 2 -aren kapsulan sartu zuten, eta ez zuten itzulera kontrolatua prestatzeko denborarik hartu. Hala, Laikak hamar egun egin zituen Lurraren orbitan. Denbora horretan, jaten eta zaunka egiten ikusi zuten, kameren bidez, baina ez dago haren heriotzaren irudirik. Lurraren atmosferan sartzean suntsitu zen, kohetearekin batera.

Beste herriak, beste animaliak

Arabella armiarma, espazio-ontzian sarea egiten.
(Argazkia: NASA)

Laikaren ondoren, gutxienez beste hamar txakur bidali zituzten hegaldi orbitalak eta suborbitalak egitera, 1961eko apirilaren 12ra arte. Egun hartan, Juri Gagarin espaziora bidaiatu zuen lehen pertsona bihurtu zen. Sobietarra zen, jakina.

Sobietar Batasunak eta Estatu Batuek ez ezik, beste herrialde batzuek ere espazioratu dituzte animaliak. Adibidez, Frantziak arratoi bat bidali zuen espaziora 1961ean. 1962an beste bi arratoi bidali zituen, eta, urtebete geroago, Felix katua. Katuari elektrodoak jarri zizkioten buruan, garunaren jarduerari jarraipena egiteko. Bizirik atera zen espazio-bidaiatik, baina bidali zuten hurrengo katua hil egin zen.

Beste espezie batzuetako animaliak ere bidali dituzte, esperimentu bereziak egiteko. Batzuetan, emaitzak benetan bitxiak izan dira. Esate baterako, 1973an estatubatuarrek bi armiarma bidali zituzten, Anita eta Arabella. Jakin nahi zuten ea nola moldatzen ziren armiarma-sarea egiteko.

Hasieran, Anita eta Arabella noraezean ibili ziren, eta sare txikiak egiten zituzten. Pixkanaka, sare handiagoak egiten hasi ziren, baina akatsak zituzten. Hiru aste behar izan zituzten sare itxurosoak egiteko. Interesgarriena, ordea, hau da: haria ohikoa baino askoz ere ahulagoa zen. Grabitaterik ez zegoenez, ez zuten hari hain indartsua behar, eta, nolabait, hariaren gogortasuna egokitzeko gai izan ziren.

Garai hartan, bi arrain ere bidali zituzten, grabitaterik gabe nola orientatzen ziren ikusteko. Bada, aurrena bata bestearen inguruan jira-biraka ibili baziren ere, azkenean sabela ur-ontziaren paretei begira zutela egiten zuten igerian.

Orain, Nazioarteko Espazio Estazioan espezie askotako animaliak daude, denak txikiak: euliak eta beste intsektu batzuk, zizareak, itsas trikuen larbak, arrainak eta horrelakoak. Txikiak diren arren, parte hartzen duten esperimentuak balio handikoak dira; ez dira hutsalak, beraz.

Gara-n argitaratua.