Viaxamos en coche desde a capital cordobesa ao Cabril. Tardamos un par de horas en chegar e paira quen non coñece o camiño, non é do todo fácil chegar, xa que na montaña está "perdida". A contorna presenta un aspecto bastante salvaxe, polo que ao achegarse as instalacións de Enresa son notables. Os edificios son novos e teñen unha cor branca claro.

Espérannos o director do Cabril, Carlos Pérez Estévez, e a responsable de comunicación, Marta Arroio Abad. Recibíronnos con amabilidade e leváronnos a unha sala paira ver un vídeo de presentación. A continuación dannos algunhas explicacións. Cóntannos que as instalacións comezaron a construírse en 1990 e que desde 1992 recolle os residuos radioactivos.

En concreto, no Cabril almacénanse residuos de medio e baixo nivel de radioactividade procedentes de 800 instalacións radioactivas (hospitais, industrias, centros de investigación) repartidas por España e de oito centrais nucleares españolas. O combustible utilizado nas centrais, pola súa banda, ten un alto nivel de radioactividade e, polo momento, almacénase no estanque de inactivación de cada central nuclear.

Por tanto, desde as centrais nucleares só se envía o material utilizado nas operacións, como luvas, trapos, filtros, resinas, lodos, etc. Todos os residuos radioactivos xerados en hospitais e centros de investigación son de radioactividade media-baixa: batas, luvas, xiringas... Por último, os residuos xerados nas industrias tamén se atopan dentro deste nivel de radioactividade.

Riscos controlados

Estes residuos chegan ao Cabril en camións. O número de camións que chegan ao ano é duns 300, e moitos deles están preocupados polos accidentes que se poden producir durante o transporte. Ao preguntarlle ao Director Pérez respóndenos: "Durante todos estes anos que levamos traballando non houbo ningún accidente".

Non houbo terremotos, pero tamén preocupa a algúns dos habitantes dos pobos veciños e aos grupos ecoloxistas. De feito, os residuos radioactivos recóllense nas instalacións existentes na actualidade en superficie, quedando posteriormente enterrados. Para que os materiais deixen de ser radioactivos serán necesarios trescentos anos. Que pasaría cun terremoto? O director tamén responde plenamente con certeza: "As instalacións están preparadas paira soportar un terremoto de magnitude 8 na escala Ritcher". Ademais, todos os residuos almacénanse solidificados, polo que non se poden producir fugas de gases ou líquidos.

Paira coñecer de primeira man onde e como se almacenan e que medidas de seguridade adoptan, Arroio convídanos a visitar as súas instalacións. Desta maneira, fomos con el á sala de control. A sala está chea de computadores desde os que se dirixen todas as operacións de acondicionamento e almacenamento de residuos. Todas as operacións están totalmente automatizadas, é dicir, na instalación de acondicionamento e no almacén non hai persoal, todo faise desde a sala de control. Isto permite que o persoal non teña contacto co residuo radioactivo.

Acondicionamento e almacenamento

Este residuo chega ao Cabril en camións especialmente deseñados. Antonio López, responsable das operacións de acondicionamento e almacenamento, explícanos que o material que vén nos camións pode chegar, segundo sexa, adaptado ou non. Por exemplo, as gomas, a roupa, etc. chegan sen adaptar, envolvidas en recipientes. Estes compáctanse. Así, os envases de 90 cm de longo que pesan uns 100 kg convértenos en 30 cm a unha presión de 270 bar.

Outros materiais, como pezas de centrais nucleares, filtros, etc. xa chegan adaptados, é dicir, preparados con morteiro. Estes envases deposítanos directamente nos colectores e os compactados nos mesmos colectores.

Os colectores son cubos de 2 m de lado que producen no propio Cabril con formigón de maior calidade. En cada un deles entran 18 recipientes e una vez cheos inxectan morteiro paira inmobilizar o contido. Arroio explicounos que dispoñen de colectores no lugar durante 20 horas para que se endureza ben o formigón" e despois almacénanos.

O Cabril dispón de 28 estruturas de formigón de almacenamento sobre dúas plataformas de formigón. A plataforma norte consta de 16 estruturas completas. Por tanto, actualmente estanse gardando os colectores na plataforma sur. Paira levar os colectores desde as instalacións de acondicionamento até a estrutura utilízase una gran guindastre que se dirixe desde a sala de control.

As estruturas atópanse en fase de enchido cunha cuberta móbil que impide a entrada de auga de choiva. A medida que van enchendo as estruturas, levan a cuberta móbil á seguinte estrutura, pechando a estrutura rechea cunha laxa de formigón de medio metro de espesor. Finalmente, a estrutura pechada é impermeabilizada cunha cuberta sintética.

Una vez finalizado o período de explotación do Cabril, procederase á súa cubrición total alternando materiais drenantes e impermeables. A continuación procederase á explanación con terra e mediante a plantación de plantas autóctonas quedará en harmonía coa contorna. A partir dese momento e durante 300 anos porase en marcha un programa de control e vixilancia.

300 anos, 3 séculos

O material radioactivo almacenado no Cabril estará enterrado no interior das barreiras de formigón. A primeira barreira é o recipiente, a seguinte o colector, a estrutura de almacenamento e finalmente as capas e o chan que o cubrirán todo. En total hai un formigón de 10 metros de espesor e una cuberta impermeable de varios metros entre o residuo radioactivo e o medio natural. Obxectivo: evitar o contacto da auga con residuos radioactivos.

Con todo, no deseño do sistema de control e vixilancia tívose en conta que é posible que una pinga de auga chegue ao material radioactivo. Paira comprobar a súa existencia construíuse una rede de control de infiltracións baixo as plataformas de almacenamento. Marta Arroio trasladounos a unha destas galerías e ensinounos os tubos e o recipiente que recollerían a auga filtrada.

Cada estrutura ten un oco de caño polo que se obtería si filtrásese a auga. Por tanto, saberían facilmente en que estrutura atópase o problema. Entón, deberían quitar a tapa e reparar as gretas. Una vez preguntado que farían coa auga filtrada, Arroio respondeunos que comprobarían si ten radioactividade e se fose así o tratarían. Utilizaríana paira facer formigón e gardaríana como outros materiais. Desta forma, quedaría garantida una das principais condicións da instalación: ausencia de verteduras radioactivas.

Non nos contestou, con todo, como van garantir que alguén se encargue de controlalo durante uns 300 anos. É o tempo que tardan en estabilizarse os residuos radioactivos. De feito, o período de semidesintegración dos isótopos dos residuos cun grao de radiación medio e baixo é de 30 anos como máximo, o que significa que aos 30 anos o seu nivel de radiación diminuíu á metade. Tras dez períodos deste tipo, é dicir, pasados 300 anos, o grao de radiación dos residuos será similar ao da contorna.

Residuos con moi baixo nivel de radiación

Pero antes, os almacéns do Cabril deben quedar cheos. De continuar coa tecnoloxía actual, prevese que sexa duns 30 anos. Mentres tanto, tamén se está preparando un almacén paira residuos con moi baixa radiación.

En 1998 e 2001 dous acerías andaluzas, e en 2003 outras dúas de Sestao e Xixón, xeráronse accidentalmente unha chea de residuos con moi baixa radiación. Leváronos ao Cabril e alí téñenos na súa superficie, recubertos dun toldo impermeable. Paira a súa correcta conservación, construíuse xa una estrutura de 30.000 m 3 de capacidade e prevíronse tres novas.

Nestas estruturas, ademais dos residuos producidos de forma accidental, incluiranse os xerados nas instalacións radioactivas e nucleares e no desmantelamento das centrais. Todos estes residuos teñen a mesma característica: o seu grao de radioactividade é moi baixo e o seu volume é moi elevado. Almacenados nestes almacéns en preparación, iranse perdendo radioactividade sen contaminar a contorna e as persoas.

Ambos os aspectos son obxecto dun exhaustivo seguimento no Cabril. Ao estar todo automatizado, o persoal non ten contacto cos residuos. Con todo, realizan as medicións habituais, por exemplo, cando nós saímos da visita á instalación de acondicionamento, pasamos por un aparello que mide a radioactividade. Colócanse as mans e, xunto a un asubío, aparece na pantalla: Garbi. É dicir, limpo.

O control ambiental realízase mediante a toma de mostras intermedias de aire, auga e ecosistema (vexetación, alimentos, peces, etc.). Segundo Arroio, nunca se detectaron efectos derivados da actividade das instalacións. Así o require.