Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL

Jaizkibel, caprichos da pedra arenisca

Na costa entre Hondarribia e Orio, ao longo de 40 quilómetros, hai grandes tesouros, xeológico e biolóxicos, conservados polos estratos areniscos da formación Jaizkibel. Carlos Galán e outros compañeiros do Departamento de Espeleología da Sociedade de Ciencias Aranzadi levan 14 anos investigando estes estratos de arenisca e até a data atoparon máis de 220 cavidades e puntos de interese xeológico.

A formación Jaizkibel, que reúne a Igeldo, Ulia e o propio Jaizkibel, é un flysch creado fai uns 54-45 millóns de anos (no Eoceno). A peculiaridade deste flysch é que se acumularon grandes cantidades de area. Esta area foi sedimentada en fondos abisais e transformouse en arenisca. Despois, desde a súa saída á superficie, producíronse procesos de karstificación nos estratos grosos de arenisca, o que deu lugar, segundo explicou Galán, a "un karst ou pseudokarst especial, cheo de cavidades e geoformas. Moitos son novos para a ciencia e os únicos que se coñecen no mundo".

"A formación de covas na arenisca é moi rara, xa que normalmente a erosión superficial converte a roca en area", di Galán. Pero en Jaizkibel, a auga infíltrase na roca, xérase un acuífero subterráneo no que se forman cavidades debido á disolución do cemento da pedra arenisca e parte dos grans de cuarzo. "Aínda que as máis frecuentes son pequenas covas, tamén existen grandes cavidades, tanto secas como hidrológicamente activas. Hoxe en día coñecemos simas de 70 metros de desnivel, covas de 250 metros de lonxitude e cavidades de até 40 metros de diámetro e 8 metros de altura".

Na arenisca de Jaizkibel os procesos de disolución e precipitación son máis complexos que nos karst clásicos (calcaria). Xéranse solucións de gran reactividad, á que en ocasións se suma o efecto dos ácidos orgánicos producidos polos microorganismos. Así, no acuífero subterráneo prodúcense procesos de difusión, convección e ondas de actividade química. Todo iso dá lugar a estruturas de banda rítmicas, bercementación e precipitacións en forma de hexágono ou poligono, ou deseños fractales... "Son procesos de autoorganización na contorna inorgánica, no ámbito dos sistemas complexos non lineais", di Galán.

Entre as geoformas singulares de Jaizkibel, ademais das distintas formas alveolares e as celas abelleiras, destacan os boxwork xigantes, as formas coralinas, os nódulos e as destrezas de distinto tipo, as formas cordadas, as bandas de Moebius, os aneis e bandas de Liesegang, e as estruturas troqueladas que parecen jeroglíficas.

O espeleotema (estalactita, estalagmita...) son tamén moi especiais, compostos de minerais insólitos: opalo-A, magnetita, hematita, goethita, silicatos de aluminio amorfo, alófano, yeso, calcita, calcedonia, anatasa...

Por outra banda, tamén se localizaron ecosistemas con máis de 50 especies destas covas. Entre estas especies atópanse as terrestres, as de auga doce e as mariñas, e algunhas son os "fósiles vivos" do Terciario.

Galán e os seus compañeiros publicaron máis de 40 artigos de gran difusión internacional. Pero, "a pesar do gran interese científico, as investigacións do karst da pedra arenisca de Jaizkibel leváronse a cabo sen ningún apoio oficial e con moi poucos recursos --denuncia Galán- e foron silenciadas pola administración, sobre todo por ser un obstáculo para o desenvolvemento do superpuerto de Pasaia. Agora, cando este problema parece que xa non existe, convén precisar que o que coñecemos sobre o karst da pedra arenisca non é máis que a punta do iceberg, e que existe unha gran posibilidade de realizar máis prospeccións, investigacións e descubrimentos no futuro".

Galán subliña a importancia de conservar este patrimonio xeológico e biolóxico, "pero para conservalo hai que coñecelo e valoralo antes, e para iso é necesario impulsar e financiar máis investigacións, e iso aínda falta". Finalmente, Galán deixou claro que "moitas cavidades e geoformas atópanse en áreas de escarpes verticais, cantiis e difícil acceso, e en moitos casos son extremadamente fráxiles, polo que non poden soportar turismos e, por tanto, non deberían fomentarse, senón conservación, protección e investigación".