Ile kizkurra

Ile batetik bestera alde handia izaten da: ugaria edo urria izan daiteke, lodia edo fina, argia edo ilun-iluna... eta, noski, kizkurra edo lisoa izan daiteke. Alfa-keratina izeneko proteina bat da ile kizkurraren eragilea, bere barnean dituen hidrogenoa eta sufrea, hain zuzen ere. Bi sufre atomok batu eta zubi antzeko bat osatzen dute. Zubi horiek paraleloan pilatzen badira, ilea lisoa da; eta zubiak diagonalean badaude ilea kizkurra da.

Hezetasunak ere ilea kizkurtzen du; izan ere, uraren hidrogenoak ilearekin beste zubi batzuk osatu, eta izurrak sortzen ditu. Baina bada bitxitasun bat: ilea, erabat bustitakoan, leundu egiten da: ur-molekula gehiago daudenez, haien artean osatzen dituzte zubiak; ilea multzotan (ile-xerlotan) batzen da, eta, hidratatuagoa dagoenez, elastikoagoa da eta errazago orrazten da.

Hortaz, kizkurtzeko, umeldu egin behar da ilea, eta zubiak osatuko dituzten produktuak erabili. Ilea leundu nahi bada, ordea, beroan lantzea komeni da, ondo lehortuta hautsi egiten baitira hezetasunak sortutako loturak.