Feniziar herria agerian

Amaia kultura-zentroa hamarka ikusle, zuzendari eta arkeologoren bilgune bihurtu da Bidasoako Arkeologiaren Nazioarteko Zinemaldiaren Astean. Hantxe aurkitu dugu Diego Bravo, 54 urteko katalana. Tiro dokumentalaren zuzendaria da, zinemaldi honetara aurkeztu diren 37 filmetako batena, alegia.
Ikus-entzunezkoen munduan ibilbide luzea egina du, eta ez da arkeologiaren inguruko abentura batean murgiltzen den lehen aldia. Oraingo honetan, feniziar munduaren inguruko egiak kontatzea du xede.

DIEGO BRAVO; DOKUMENTAL ZUZENDARIA: Toda la historia antigua siempre me ha gustado, particularmente la parte fenicia ya que es un tema que no, que prácticamente no está muy bien documentado, no hay documentales sobre Fenicios.
El Documental Tiro nos cuenta más que nada el tema de la excavación que se está haciendo en Albass en la zona de Tiro, y es el procedimiento funerario que hacían los fenicios en aquella època.
Hemos querido añadir un poco más el tema de la vida cotidiana que gracias a esas excavaciones y otras que se han hecho se ha podido saber más o menos como era la vida de los fenicia de aquella época en Tiro.

Beti gustatu izan zait antzinako historia, bereziki feniziar zibilizazioarena. Izan ere, gai horren inguruan ez dago dokumentazio asko; ez dago feniziarren inguruko dokumentalik.
Tiro dokumentalak, Albass-en, Tiro inguruan, egiten ari diren indusketa irudikatzen du, eta feniziarrek garai hartan egiten zuten hileta-erritoa azaltzen du. Indusketa horri eta beste batzuei esker jakin diren datuak erabiliz, feniziarren eguneroko bizitzaz ere hitz egin nahi izan dugu.

Pompeu Fabra unibertsitateko arkeologo-talde batek Libanoko Tiro hirian martxan jarri duen nekropoli-indusketa batean oinarritu da dokumentala. Zortzi hilabetez aritu dira filmean lanean. Hiru dimentsioko berreraikuntzek zibilizazio zahar honen ezaugarriak gerturatuko dizkiote ikusleari.

DIEGO BRAVO; DOKUMENTAL ZUZENDARIA: Aporta una visión, de cosas y elementos cuyo caso ya no están,  más que nada está dedicado a eso, de hecho gracias a la reconstrucción virtual, muchos elementos del barco Fenicio, no se hubieran podido visualizar si no hubiera sido por esta tecnología.

Gaur egun ez dauden hainbat elementuren inguruan ikuspegi bat ematen laguntzen du. Berreraikitze birtualei esker, feniziarren itsasontziei buruzko datu asko irudikatu ahal izan ditugu; teknologia honekin soilik egin daiteke hori.

Fenizia ekialde hurbileko antzinako herrialde baten izena da, feniziar eta kanaandar zibilizazioen sorlekua. Kristo aurreko hirugarren milurtekoaren hasieratik bizi ziren han, egungo Siria, Libano eta Israelgo lurretan.

MERTXE URTEAGA; ARKEOLOGOA: Kontuan izan behar dugu beren hiri nagusiak Mediterraneoko ekialdean sortu zituztela; hor ditugu Tiro, Biblos, Sidon... gaur egun Libano estatua dagoen tokian. Itsasotik oso gertu zeuden hiri haiek, eta beti irteera hori, itsasoak ematen zituen aukerak, aprobetxatu zituzten.

Egiptoar munduarekin harreman zuzenak izan zituzten; hasieran egurra saltzen zuten, beren zuhaitzen egurra, zedroa, eta gero erabili zuten egur hori beren itsasontziak egiteko, eta horrela hasi ziren Mediterraneo itsasoa zeharkatzen.

Eremu menditsua zen, eta, horregatik, ez zen nekazaritzarako egokia. Horrek itsasora begira jarri zituen hiritarrak. Feniziarrak, beste ezeren gainetik, nabigatzaile onak izan ziren.

Mendebaldeko eta ekialdeko lurraldeen arteko bitartekari-lana egin zuten, eta euren koloniak Mediterraneoan zehar zabaldu zituzten: Sizilia, Malta, Sardinia, eta Ibizatik hasi, eta Iberiar Penintsulan zegoen Gadeseraino, gaur egungo Cadizko probintzia dena.

MERTXE URTEAGA; ARKEOLOGOA: Azpimarratzeko, feniziarren munduaren ezaugarri nagusiak hor daude: hiri babestuak, oso babestuak, gero itsasoarekiko izan zituen harremanak, itsasontzien eraikuntza eta merkataritza-mundua.

Oso trebeak ziren gauzak errepikatzen eta beren merkataritza horrela sustatzen zen, Mediterraneo osoan gustukoak ziren merkantziak erreplikatuz eta salduz.

Gizarte dinamikoa zen, egitura patriarkala zuten eta monogamoak ziren. Gizartea oso mailakatua zegoen, eta guztien artean aparteko garrantzia zuen apaizen kastak.

2.700 urte igaro dira ordutik. Gaur egun, Maria Eugenia Aubet arkeologoak ikertzen ditu Tiroko indusketa hauek. 1997. urtean aurkitu zuten Burdin Aroko nekropoli hau, eta feniziarren hileta-ohiturei buruzko datu ugari eman ditu haren ikerkuntzak.

DIEGO BRAVO; DOKUMENTAL ZUZENDARIA: Llevan como ocho años trabajando allí, de hecho ahora están trabajando, han encontrado unos 250 enterramientos, con sus urnas, con sus platos, todo lo que se ve en el documental es un típico enterramiento fenicio.

Zortzi urte daramatzate lanean, eta oraindik ere han jarraitzen dute. 250 gorpu aurkitu dituzte, euren kutxa, plater eta guzti. Dokumentalean ikusten den guztia errito feniziar arrunt bat da.

Diego Bravo zuzendari katalanaren dokumentalak azaltzen duen moduan, Tiroko aurkikuntzen arabera, gorpuekin batera, zeramikak eta beste objektu pertsonal batzuk ere erretzen zituzten. Errautsez beteriko kutxak banaka, binaka edo taldetan lurperatzen zituzten.

DIEGO BRAVO; DOKUMENTAL ZUZENDARIA: Se quemaban en una pira funeraria, y después se metían en urnas con ceniza y todo, siempre era el mismo juego, eran dos urnas grandes,  dos basijas que allí metían unguentos y perfumes,  un plato y escarabeos  y cosas del fallecido.

Gorpuak erre egiten zituzten, eta, ondoren, errautsak kutxa batean sartzen zituzten. Beti berdin jokatzen zuten: bi kutxa handitan lurrinak sartzen zituzten, plater bat, eta hildakoaren kakalardo sakratuak eta beste hainbat objektu.

Bildutako datuak asko badira ere zibilizazio honen inguruan milaka zalantza daude oraindik argitzeko.

Hiru dimentsioko teknologiaz egindako Tiro dokumentala feniziar munduaren inguruan egindako azken aurkikuntzen isla da. Herri horren historiaren berreraikuntzan egindako aurrerapauso bat.