Euskal Herrian ere aldaketa klimatikoa

Administrazio, komunikabide, zientzialari eta, zergatik ez?, herritarron agendetan gero eta garrantzi handiagoa duen gai bati buruz hitz egingo dugu gaur. Klima-aldaketari buruz, hain zuzen. Itsasoen mailaren igoera, lehorteak, uholdeak… Behin eta berriz ohartarazten digute hamarkada batzuetan klima-aldaketaren ondorioak oso larriak izan daitezkeela. Ondorio horiek arintzeko eta aldaketetara egokitzeko bideak aurkitzeko, ehunka zientzialari buru-belarri ari da lanean mundu guztian.

Euskal Herrian ere klima-aldaketa ikergai da. 2008an ireki zen BC3 ikerketa-zentroa. Klima-aldaketaren zergatiei eta ondorioei buruzko epe luzeko ikerketa egitea da zentroaren helburu nagusia. Ihobe, Euskal Herriko Unibertsitatea eta Ikerbasque dira ikerketa-zentroko bazkideak, eta lau ikerketa-ildo ditu: klima-aldaketara egokitzea eta inpaktuak ezagutzea; aldaketa murrizteko neurriak diseinatzea; nazioarteko eta eskualdeko akordio politikoak lortzeko bideak aurkitzea, eta Euskadin klimari buruzko politikak babesten dituzten ikerketak garatzea eta laguntzea. Euskal Herrian kokatuta egon arren, nazioarteko sare zabal batean parte hartzen du BC3 zentroak.

Une honetan, diziplina ezberdinetako zazpi ikertzailek lan egiten dute ikerketa-zentroan. Britainia Handia, Brasil, Korea, Italia, Espainia... nazioarteko zientzialariek osatzen dute BC3ko ikerketa-taldea. Euskaldun bat ere badago. Agustin del Pradok klima-aldaketak landa-lurretan izango dituen ondorioak ikertzen ditu.
Ikerketa-zentroko zuzendari zientifikoa berriz, Anil Markandya irakaslea da.

Teknopolisek, Bilbon, BC3 zentroaren egoitzan, berarekin hitz egiteko aukera izan zuen. Anil Markandya britainiarra ingurumen-ekonomian doktorea da. Britainia Handiko, Errusiako, Italiako, Estatu Batuetako eta Frantziako ikerketa-zentroetan aritu da, eta 2007an Nobel saria jaso zuen Klima Aldaketari Buruzko Gobernuen arteko Taldeko kide ere bada. Beraren ikerketa-ildo nagusia ingurumen-ekonomia eta baliabideak dira.

MAIDER EGÜÉS; TEKNOPOLIS: Kaixo, Markandya irakaslea, zer moduz?

ANIL MARKANDYA; BC3: Very well, thank you, and you?
Oso ondo, eskerrik asko. Eta zu?


M. E.: Harvard, Princeton, Berkeley..., unibertsitate entzutetsuenekin lan egin duzu eta Nazio Batuen Erakundeko Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeko kide ere izan zara. Une honetan Euskal Herrian zaitugu. Zure curriculuma duen pertsona batek, seguruenik, munduko edozein lekutan ikertzeko aukera izango du. Zergatik BC3 ikerketa-zentroan?

A. M.: Thank you, well, it was a very exciting new challenge which was set up by the Basque Government. They have established a number of centres of excellence, which are well funded, and which provide the opportunity to bringing researches, to establishing your programme, and to develop something which is completely from scratch. This is something I have not done before, and so for me is was a very exciting challenge to do it. I must also say, I have been working a little bit with the Basque(s), in the Basque Country, for the past three years before the centre started, and I have had a very positive experience. The Government is very positive, very interested in climate policy and in environment policy, and so they gave me this opportunity and I felt "let me try".   

Eskerrik asko. Beno, Eusko Jaurlaritzak erronka kitzikagarri bat proposatu zuen. Kalitatezko zenbait zentro ezarri zituzten, ongi oinarrituak, eta ikerketak ekartzeko aukera ematen zutenak, baita zure programa propioa ezartzeko eta zerotik hasten den zerbait garatzeko ere. Lehenago inoiz egin ez nuen zerbait da hau, eta niretzat oso erronka gustagarria zen. Lehendik ere euskaldunekin denboraldi bat lanean aritu nintzen, Euskal Herrian, zentroa ireki aurreko hiru urteetan, eta oso esperientzia ona izan nuen. Gobernuak oso jarrera positiboa dauka, oso interesatuta dago klimari eta ingurumenari buruzko politiketan. Eta aukera hau eman zidatenez, neure buruari esan nion: “saia gaitezen”.

M. E.: Klima-aldaketa arazo globala da. BC3 ikerketa-zentroa, aldiz, txikia da. Zer ekarpen egin dezake horrelako zentro batek hain arazo larriari?

A. M.: Right, well, of course we are small, you are quite right, but it's a problem we cannot solve by ourselves, but it's also a very big problem and it needs many different institutes to solve it, so we are one of these centres, we may not be the biggest, but we can still be the best, or one of the best, I should say. And that is our ambition, and it's an ambition to work with other centres, we cannot work alone. So we have a... a lot of my time is spent trying to develop a network. We have got centres outside, in India, in China, in Norway, in many countries, including in Spain, in the Catalonia, we are working with them also on this issue.

Bai, beno, noski txikiak garela, zuzen zabiltza. Baina gure aldetik konpondu ezin dugun arazo bat da hau, arazo larri bat da eta zentro asko beharko ditugu konpontzeko. Zentroetako bat gara, baliteke handiena ez izatea, baina oraindik hoberena izan gaitezke, edo onenetakoa, esan beharko nuke. Eta hori da gure nahia, beste zentroekin lan egin nahi dugu, ezin dugu bakarrik lan egin. Horregatik, denbora gehiena lan-sare bat sortzen pasatzen dut. Kanpoan ere zentroak ditugu, Indian, Txinan, Norvegian... herrialde askotan, Espainian ere bai, Katalunian, haiekin ere lan egiten dugu arazo honen inguruan.

M. E.: You are in contact all the time?  
Beti kontaktuan zaudete orduan?

A. M.: Yes, not only in contact, but we are developing sometimes, even joined programmes of work with them.

Bai, eta ez kontaktuan bakarrik, baizik eta elkarrekin lanean. Baditugu lan-programa komun batzuk haiekin.
 
M. E.:  Pertsonen osasunean, ur-baliabideetan, nekazaritzan, ekosistemetan zein azpiegituretan ondorioak izango ditu klima-aldaketak. Orain gutxira arte, fenomeno horri aurre egin behar zitzaiola esaten zen. Gaur egun, ordea, haren ondorioak murrizteko bideak ikertzen ari zarete. BC3ren ikerketa-ildo nagusi bat ere horixe da. Atzera bueltarik ez duen egoera batean gaudela esan nahi al du horrek? Errealitatea onartu eta ondorioak murrizten saiatu behar al dugu orduan?

Well, I think certainly we are now going to face some climate change, whatever we do. We have no way to prevent some happening in the future, the next fifty years and beyond that. But what we can do is to try to limit the amount that we have, we can limit it by reducing our emissions of greenhouse gases, but also we can adapt to it, we can change the way we live our lives, the way we conduct our agriculture... many activities so they are more adapted to the new climate that will exist. So we are trying to do research on both this issues. But to understand how to adapt to the new climate, but also to understand how to limit the amount that we have.

Beno, egia esan, uste dut klima-aldaketa batzuei aurre egin beharko diegula, egiten duguna egiten dugula ere. Ezinezkoa da etorkizuneko aldaketa batzuk saihestea, datozen berrogeita hamar urteetan eta aurrerago. Baina aldaketa horien tamaina mugatu  dezakegu. Berotegi-efektuko gasen emisioak murriztuz mugatu dezakegu, baina datorrenera ere molda gaitezke. Gure bizitzak bizitzeko era alda dezakegu, edo nekazaritza eramateko dugun era... jarduera asko molda ditzakegu izango den klima horretara moldatuta egon daitezen. Beraz, bi arazo hauen inguruan ikertzen saiatzen ari gara: batetik, nola moldatu klima berrira, eta, bestetik, nola mugatu gertatu behar diren aldaketak.

M. E.:  Zeintzuk izan daitezke ondorioak gutxitzeko neurriak?

A. M.: Well, "To mitigate" it's a word be use in relation with the climate change, reduce the emissions of greenhouse gases, and for that we have a number of options: of course we have to try reduce greenhouse gases from many sources: we have to reduce from transport, which is  the major source, when we drive a car we are emitting greenhouse gases. But we also emit greenhouse gases from our... when we... from the animals, because one of the greenhouse gases is methane, and we also emit greenhouse gases when we cut forests, and if we can and try to reduce the rated which we cut forests, we can keep more carbon, because forests can sequester carbon. So we have many different options. There is no such thing I would see "it's the deepest", but we have to do activities on many of them to achieve this mitigation.

Beno, “gutxitu” hitza klima-aldaketaren inguruan erabiltzen dugunean, berotegi-efektuko gasen emisioak gutxitzeaz ari gara. Eta, horretarako, aukera bat baino gehiago ditugu. Noski, iturri askotatik gutxitu beharko ditugu berotegi-efektuko gasen emisioak: garraiotik gutxitu beharko ditugu, iturri handiena baita; auto bat gidatzean, berotegi-efektuko gasak emititzen ari gara. Baina animalien bidez ere berotegi-efektuko gasak emititzen dira, metanoa berotegi-efektuko gasa baita. Eta basoak moztean ere berotegi-efektuko gasak emititzen ditugu. Basoen mozte-tasak murriztea lortzen badugu, karbonoa gordetzeko aukera izango dugu. Izan ere, basoek karbonoa gorde egin dezakete. Beraz, aukera asko ditugu. Ez dago bat bestea baino garrantzitsuagoa; aukera askotan jarduera asko egin behar ditugu gutxitze hori lortzeko.

M. E.:  Berotegi-efektua duten gasen isurketa gutxitzea ezinbestekoa dela ohartarazten digute Horrek mundu mailako hitzarmena eskatuko du. Gure munduan, ordea, gatazka da nagusi. Benetan uste al duzu gasen isurketak gutxitu daitezkeela? Ba al dago horren inguruan adostasun zabala lortzerik?

A. M.: Well I realize it is very difficult to come to such an agreement, but we have made some progress, because in 1997 we had the very famous Kioto Protocol, Kioto Agreement, which a lot or countries signed, and not immediately, but in the next few years, they accepted that they would make some reductions. Not big ones, but some. And of course, we, and the European Union, were one of these groups that signed, and then gradually big countries like Russia also signed. So, unfortunately in this agreement we did not get the United States, and Australia, and some others, but we are getting more agreements, little by little, and we hope this year in December in Copenhagen, when we start the negotiations for the next agreement, that we will have even more support, but it's a very difficult process.

Beno, konturatzen naiz oso zaila dela akordio horietara iristea, baina aurrerapen batzuk egin ditugu. Izan ere, 1997an Kiotoko Protokoloa izan genuen, herrialde askok sinatu zutena. Eta, ez berehala, baina bai hurrengo urteetan, aldaketa batzuk egingo zituztela onartu zuten. Ez oso handiak, baina batzuk bai. Eta noski, gu, eta Europako Batasuna, sinatu zuten taldeetako batzuk izan ginen, eta gero, pixkanaka, beste herrialdi handi batzuek ere sinatu zuten, Errusiak adibidez. Zoritxarrez, akordio honetan ez genuen lortu Estatu Batuak sartzea, ezta Australia ere, eta beste batzuk ere ez. Baina akordio gehiago lortzen ari gara, pixkanaka, eta espero dugu aurten, Kopenhagen, datorren urteko negoziazioekin hasten garenean, oraindik babes gehiago izango dugula, baina oso prozesu zaila da.

M. E.:  Aipatu izan duzu 30-50 urteren buruan isurketak % 70-80 gutxitzen badira arriskuak onargarriak izango direla. Zer dira arrisku onargarriak?
 
A. M.: Well, that’s also a very difficult question... At the moment... we say acceptable if we can keep the increase in global mean temperatures down to about two degrees Celsius. Two degrees less, we could say, is acceptable in the sense that the risks associated with it are perhaps manageable. But even with that level of increase we could still have some small-small probability of very large damages, but those probabilities then become very small. But if we allow the greenhouse gases to continue to increase and not to have this big reduction, then we face the possibility of very large risks, risks of increases of maybe six or eight degrees even Celsius, which will make much of the planet uninhabitable. So that would be very bad, that’s what we try to avoid with this policy of very sharp decline.

Beno, hori ere kontu zaila da. Momentu honetan... “onargarria” litzateke mundu mailako tenperaturen igoera 2 ºC baino handiagoa ez izatea. Esan dezakegu bi gradu azpitik onargarria dela, igoera horri lotutako arriskuak onargarriak direlako. Hala ere, igoera-maila horrekin kalte handiak izateko probabilitate txiki bat ere izango genuke, baina oso txikia. Baina berotegi-efektuko gasen kopurua handitzen uzten badugu, eta murrizte handi bat lortzen ez bada, oso arrisku larrien aurrean aurkitzeko aukera handiak ditugu. Sei edo zortzi graduko igoera izateko arriskua, eta horrek ekarriko luke planetako lurralde gehienak bizitzeko modukoak ez izatea. Oso kaltegarria izango litzateke. Horixe nahi dugu saihestu gutxitze zorrotzaren politika horrekin.  

M. E.: Not more than two degrees         
Ez bi gradu baino gehiago

A. M.: Two degrees is what we say... is our kind of rule of thumb that we are using.

Bi gradu esaten dugu... erabili ohi dugun arau nagusiaren antzeko zerbait da.

M. E.: Administrazioak neurri eraginkorrak hartzen hasteko, zer argudio behar dira?

A. M.: Absolutely it’s a political decision, they are the ones who have to push for these policies. And so the reasons we can give them, we can tell them that the evidence is getting stronger. Even last week we met in Copenhagen to discuss the latest evidences in climate change and it’s… looking that we had underestimated the rate of the see level is rising. We are seeing the melting of the ice caps in the Antarctic and the Artic, this is causing an increase already. And so politicians are seeing that these things are having a big effect, a bigger effect than they were thinking a few years ago. Now, of course, politics is not long term, most politicians are thinking of then next elections, which is maybe three or four years. But even politicians have a sense of the importance of long term things, and this is where they have to be convinced. And they are beginning, I think, to understand that they are putting the planet at risk if they don’t act.

Erabakia politikoa da, guztiz. Haiek dira politika horiek bultzatu behar dituztenak. Eta eman diezaiekegun arrazoia... esan diezaiekeguna da ebidentzia geroz eta indartsuagoa dela. Lehengo astean Kopenhagen bildu ginen klima-aldaketaren azken ebidentziez hitz egiteko, eta badirudi itsasoaren mailaren igoera-tasa gutxietsi egin genuela. Antartikoko eta Artikoko izotz geruzak nola urtzen ari diren ikusten ari gara, eta hori jadanik igoera bat sortzen ari da. Beraz, politikariak ikusten ari dira horrelako gauzek efektu handia dutela, duela urte batzuk uste zuten baino efektu handiagoa. Baina, noski, politika ez da epe luzerako izaten. Politikari gehienak datorren hauteskundeetan pentsatzen ari dira, hiru edo lau urtera izango direnak. Baina politikariek ere badakite zein garrantzitsuak diren epe luzeko politikak, eta horretan konbentzitu behar dute. Uste dut ulertzen hasiak direla ezer egiten ez badute planeta arriskuan jarriko dutela.

M. E.:  Klima-aldaketaren ondorioen kostuak zenbatzearen alde agertu zara. Erabakiak hartuko dituztenen poltsikoei mesede egiten badiete bakarrik hartuko al dira neurriak?

A. M.: Well, we have to try to make it as attractive as possible to people to take action. Of course, we don’t want to hurt the economy, already we are in an economic crisis, and so we don’t want to make things worse and more difficult, so if we can achieve what we call reductions in greenhouse gases without having bad economic effects, we must try to do that. We call these kinds of policies “no regrets”, because they are policies which are beneficial to the climate, but also maybe beneficial to the economy. There are some policies like that, but some are not in that category and some will have some cost. And we want to do it in a way which keeps that cost as low as possible, that is very important.   

Beno, jendeak parte har dezan, ahalik eta erakargarriena egin behar dugu. Ezdiogu kalterik egin nahi ekonomiari, jakina, jada krisi ekonomiko batean gaude eta ez dugu nahi oraindik zailagoa egin. Baina posible da berotegi-efektuko gasetan murrizketak lortzea efektu ekonomiko negatiborik eragin gabe, saiatu egin behar dugu. Era horretako politikei “damurik gabeko” politikak deitzen diegu, klimarentzat onuragarriak baitira, baina baita ekonomiarentzat ere. Horrelako politikak badaude, baina beste batzuk ez daude maila horretan, eta kostuak dituzte. Eta ahalik eta kostu gutxien izatea nahi dugu; oso garrantzitsua da hori.

M. E.:  Klima-aldaketak munduan izango dituen eragin zehatzak ez dira ezagutzen. Eta, hala ere, fenomeno horrek Euskal Herrian izango dituen ondorioak ikertu nahi ditu BC3k. Ba al dago jakiterik zer gertatuko den hain maila lokalean?

A. M.: Well, you know we say sometimes that you can think globally, but you have to act locally. So that is where the actions have to take place at a local level, and so in this case, in the Basque Country, we have to design policies here, and it is better that these policies are designed with the context of the people in mind, with their wishes, their interests, and this can be done better at the level of the local economy, the region. So we hope that this is the direction in which policy will be made. Now some policies have to be made at a higher level, policies such as… a trading system for carbon emissions, that will not be taken here, that will be taken in the European Union and will be supported through the government, the Spanish Government for the Basque Country. But there are also things that the Basque Country can do and there is a very active climate change programme, which the last government prepared. And this programme needs some support, some research, and we hope that we can do some research which will have to develop that programme further.

Beno, batzuetan esaten da: globalki pentsa daiteke, baina lokalki jardun behar da. Jarduerak maila lokalean egin behar dira, eta, kasu honetan, Euskal Herrian, hemen diseinatu behar ditugu politikak. Hobe da politika horiek diseinatzerakoan jendearen testuingurua kontuan hartzea, haien nahiak, interesak... eta hobe da ekonomia lokalaren mailan egitea, eskualde mailan. Espero dugu politikak hartzen duen bidea hori izatea. Beste politika asko maila goragoko batean gauzatu behar dira. Karbono-emisioetarako negoziazio-sistema bat eratzeko politikak, adibidez. Hori ez da hemen jorratuko, Europar Batasunean jorratuko da eta Espainiako Gobernuak babestuko du, Euskal Autonomia Erkidegorako. Baina badaude Euskal Herrian egin daitezkeen gauzak, eta azken gobernuak oso programa aktiboa prestatu zuen klima-aldaketaren inguruan. Programa horrek babesa behar du, ikerketa, eta espero dugu ikerketaren bat egin ahal izatea programa hori gehiago garatzeko.

M. E.:  Lurraren historian klima askotan aldatu dela eta hau fenomeno berria ez dela esaten dutenei, hau da, gizakiak eragindako klima-aldaketa eta orain arteko aurreikuspen kezkagarriak zalantzan jartzen dituztenei, zer esango zenieke?

A. M.: Well, I would say two things. One is “yes, you are absolutely right”, we have had previous climate changes, big changes, in the history of the planet. But some of them have been quite disastrous changes. There were not many people around to suffer them, but the species that existed some disappeared, that’s a result of some of those changes. Now, if you want to take the risk that Homo sapiens also goes out of the window, then maybe you can take that risk, but maybe we don’t want to take that risk. And second, is the climate, is this an anthropogenic phenomenon that we are experiencing? I would say that the evidence is now getting stronger, and stronger, that it is. You will always have people who are sceptical. After Galileo said that the world is round, it is not flat, and it goes round the sun, the sun does not go round the Earth… many people still didn’t believe for a long time, it took a few… maybe centuries before people all convinced.    

Beno, bi gauza esango nizkieke. Lehenengoa, “bai, oso zuzen zabiltza”, lehenago ere klima-aldaketak izan ditugu, aldaketa handiak, planetaren historian. Baina horietako batzuk oso aldaketa zoritxarrekoak izan dira. Ez zegoen jende asko inguruan haiek pairatzeko, baina garai hartan zeuden espezieetako batzuk desagertu egin ziren horrelako aldaketa batzuen ondorioz. Orain, Homo sapiens espeziea ere leihotik botatzeko arriskua hartu nahi badugu, arriskuan jar gaitezke, baina baliteke arrisku hori hartu nahi ez izatea. Eta bigarrena: klima hau, jasaten ari garen hau, fenomeno antropogenikoa al da? Nik esango nuke baietz, geroz eta agerikoagoa dela halakoa dela. Beti egongo da jende eszeptikoa. Galileok mundua biribila dela, eta ez laua, esan zuenean, eta Eguzkiaren inguruan biratzen dela, ez Eguzkia Lurraren inguruan, jende askok denbora askoan ez zion sinetsi. Urte asko joan ziren, mendeak joan ziren, jendea konbentzitu arte.  

M. E.: But we don’t have centuries…

Baina ez ditugu mendeak...

A. M.: We don’t have centuries, no.
Ez ditugu mendeak, ez.

M. E.: Thank you very much, professor Markandya, good luck in the Basque Country, enjoy your job here.
Eskerrik asko, Markandya irakaslea, zortea izan Euskal Herrian, eta baliagarria izan dadila hemen egiten duzun lana.

A. M.: Thank you, I look forward to it, and I hope we have some success in our centre, both nationally, globally, but also at a local level.
Eskerrik asko, hori espero dut. Eta espero dut zentroan arrakasta izatea, bai maila globalean, eta bai maila lokalean ere.