Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL

Premios CAF-Elhuyar

Os premios CAF Elhuyar xurdiron fai 18 anos co obxectivo de promover a divulgación científica en eúscaro e, en especial, a creación de novos escritores. Desde entón, cada ano Elhuyar e a empresa CAF organizan este certame en colaboración. Este ano foron catro as categorías premiadas, e esta mesma semana coñeceuse a identidade dos autores dos mellores traballos.

No apartado de xornalismo científico, o premio foi para Gorka Zabaleta pola ampla reportaxe "Itsas hondoa eskura" publicado na revista pública Baleike de Zumaia.

O mellor artigo divulgativo da ciencia foi para Patricia Navarro, Alfredo Sarmiento e Jone Omar. A arte da química e a química da arte. Fala do papel da química na sociedade.

E o premio ao mellor traballo baseado na tese do Autor foi para JON MAKIBAR GOROSTIDI por PIROLISIA E BIOBIRREFINERÍAS.

Na categoría de traballos de narración para mozas non se repartiron premios, xa que se recibiron moi poucas obras e, segundo o xurado, as que se recibiron non cumpriron os criterios mínimos de calidade.

Ademais, nos últimos anos, os premios CAF-Elhuyar tamén foron galardoados co Premio ao Mérito. Trátase dun premio moi especial e aplaudido, xa que supón o recoñecemento ao traballo que un científico realizou ao longo de todo o seu percorrido.

Este ano, o premio ao Mérito foi para o químico Joxe Mari Elortza, e nós quixemos estar con el.

Oihana Jauregi, Fundación ElhuyarEliximos un lugar excepcional para a nosa cita; estamos en Bergara, no teu pobo natal…

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Non sei si púidose elixir un mellor.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Aquí está o Seminario de Bergara, e alí está a Ikastola Aranzadi. Alí deu as súas primeiras clases como profesor, non é así?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Si, así é.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Terás moitos recordos?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Si, teño moitos recordos, pero non todos tan bos como aquí.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Uns poucos.

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Pódolle dicir que acabei a licenciatura en Valladolid e que empecei o ano seguinte na ikastola de aquí, na Ikastola Aranzadi. E por relacionarse co eúscaro, diría unha cousa: naquela época as ferramentas en eúscaro non eran moitas, había unhas poucas, pero moi poucas. E entón tiñamos que adaptarnos ao que había.

Oihana Jauregi, Fundación ElhuyarLa ciencia, sobre todo a química, e o ensino, son dous dos alicerces da túa traxectoria. Tiñas claro desde o principio que ías tocar por aí?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Si, sen dúbida. Recordo que cando fun estudar a Valladolid, o meu obxectivo era obter a Licenciatura en Química para daquela ser profesor. Pero estaba mal visto que se mencionase iso entre os meus compañeiros, porque o obxectivo de todos era facer química para a industria, para traballar na industria.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar De Bergara a Donostia-San Sebastián, na Facultade de Química, onde estudaches polímeros, fuches profesor durante máis de 30 anos e ademais traballaches no desenvolvemento do eúscaro técnico, o eúscaro científico.

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Estando na ikastola de Bergara, tomei unha decisión: continuar no ensino, pero na universidade. Entón acababa de empezar a Facultade de Química de San Sebastián, e alí funme. Era o segundo curso cando cheguei. E os obxectivos eran o ensino e o eúscaro. E a verdade é que ao principio, en xeral, non atopei moi bo ambiente por parte do eúscaro, pero si por parte dos alumnos. Había algúns estudantes, tamén eles, ocupados con ese propósito. E reunímonos con eles. A verdade é que tamén había outros profesores, e non convén dicir que non houbese ninguén, porque había algúns. Non sei si vounas a nomear a todas, pero Luís Bandrés estaba alí, Antton Santamaría, Juanjo Peña e… había algunhas.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Entón empezaron a dar clases en eúscaro, non?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Empezara a dar algunha clase en eúscaro. No campo da química non, porque todos os que mencionei eran físicos ou enxeñeiros.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Pero, o eúscaro estaba completamente patoso no campo da ciencia?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Sen dúbida.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Empezaron de cero.

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Só llo direi a título de exemplo. Cando empezamos, que menos que empezar a ensinar química, pór os nomes dos elementos. E empezamos a repasar e… hidróxeno. E como diremos hidróxeno en eúscaro? Hidróxeno, cloro, bromo, iodo, astato, escáner, litio, lantano, actinio, cromo, molibdeno…

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Alí non había moito que volver, non?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Non estaba. E que había en eúscaro? Fode, cando viamos o ferro, estabamos contentos! Ou o ouro, ou o ouro, ou a prata, e iso empezando só cos elementos. Cando empezabamos, a dúbida era como dicir as disolucións… todo. E un a un hai que analizar e mirar todas as cousas e elixir o que nos gusta, ou polo menos o que a todos gústenos, o que nos sirva a todos.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Iso facíano en grupo?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Por unha banda, faciámolo os da Facultade de Química, pero logo puñámonos/puñámosnos en contacto con Elhuyar, que acababa de nacer, logo reuniámonos cos de Bilbao, e moitas veces faciámolo na Universidade Vasca de Verán.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Un dos vosos obxectivos era desenvolver un idioma que poidades utilizar, non?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:Unha das cousas máis importantes para min era iso. Si digo algo, si escribo algo, é para explicalo de forma oral, non para dicir que linguaxe ou que palabras elegantes úsanse nun libro. As palabras que queriamos empregar.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Vostede fixo un gran traballo de búlgaro, publicou unha longa lista de libros, incluíndo artigos. Cal é a súa opinión sobre a divulgación científica que se realiza na actualidade?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar:O primeiro que diría é que é terrible, grande, que se divulga moito. Polo lado do eúscaro diría que non existe a dificultade que existía. Ler, entender… Ler unha cousa que pasaba antes, ler un parágrafo e… que che di isto? E non por culpa de ninguén, só pola situación do eúscaro. E había que volver ler ese parágrafo para comprender que dicía!

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Xubiláchesche hai dous anos, pero sabemos que segues escribindo. Que feixes?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Eu fago, sobre todo, cousas de ciencia. A min o que máis me gusta da química son as cousas relacionadas coa física. Mencionaría a termodinámica e, despois, dentro da química física, a química cuántica. E neste momento estou a facer algo de química cuántica; dicir as traducións, ou, mellor, dicir á miña maneira as cousas que hai.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar Recoñecementos xunto coa xubilación. Tras recibir o Premio ao Mérito nos Premios CAF-Elhuyar, como sentes?

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Cando o souben, foi unha sorpresa terrible. Non esperaba, nin por un instante, que isto ocorrese. Despois, foi unha alegría. E cando Jose Mari Rodriguez Ibabe envioume o e-mail e decateime de que ía recibir este Premio ao Mérito... e creo que é a terceira vez que se dá. Antes Luís Mari Bandrés e Jose Ramón Etxeberria… e dicía que era terrible. Non esperaba nada diso.

Oihana Jauregi, Fundación Elhuyar É un premio ben pensado, un recoñecemento ben pensado, e por iso, felicidades, Joxemari!

Jose Mari Elortza, Premio ao Mérito Elhuyar: Grazas!