Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL

Cova de Arrikrutz

en 1966, dous mozos que estudaban no seminario de Arantzazu metéronse nunha cova próxima, perdéronse e tiveron que pasar alí toda a noite. O sacerdote do santuario atopounos á mañá seguinte. Afortunadamente vivían, e ademais, durante todo o tempo que pasaron na cova, realizaron un importante descubrimento: atoparon un estraño esqueleto: o esqueleto dun león. Esta cova atópase nas saias do monte Aizkorri, no barrio de Araotz de Oñati. Chámase Arrikrutz e ademais do esqueleto do león, garda outros tesouros.

Arrikrutz, máis que unha cova. trátase dunha rede kárstica que se estende ao longo de 15 quilómetros, é dicir, un conxunto de galerías realizadas pola auga na calcaria. Está formada polos ríos Aránzazu e Aldaola, mediante unha falla ou fisura localizada na roca, e é a máis longa coñecida na provincia de Gipuzkoa. O nome de Arrikrutz provén dun caserío próximo.

Durante séculos, Arrikrutz foi o refuxio de animais salvaxes, pero este ano foi aberto aos visitantes. A cova non se pode visitar na súa totalidade, só pódense pasar 500 metros da galería 53 por encima dunha pasarela. As primeiras exploracións da cova comezaron na década de 1940 polo Grupo de Espeleología Aloña Mendi. Esta galería foi nomeada en honra do explorador francés Marcel Loubens, xa que en 1953 atopouse o seu cadáver na Pedra de San Martín.

Corte:
Alvaro Arrizabalaga; Departamento de Arqueoloxía Prehistórica de Aranzadi."Probablemente...tamén
completos" (A construción da cova comezou fai dous millóns de anos. Atopáronse restos paleontolóxicos, esqueletos de animais...)

Pódese ver a terceira planta do seis que ten esta rede de galerías. As tres galerías que soben por encima dela son galerías fósiles, é dicir, hoxe en día non pasa ningún río por elas. Os outros dous subxacentes son activos e, si chégase no inverno, pódese ouvir o paso do río por baixo dos pés. Aquí óuvense pingas procedentes da auga que se filtra por todas partes. Aínda, lenta pero constantemente, está a construírse a paisaxe pétrea que nos rodea.

As estruturas que máis se repiten nesta paisaxe son as estalactitas e estalactitas producidas pola acumulación de minerais que a auga xera, e pódense atopar de diferentes cores. Os vermellos son de auga de ferro; o negro formou manganesos e a calcita, esbrancuxadas. Estalactitas e estalactitas necesitaron ao redor de mil anos para alargar un só centímetro. Cando crecen moito, únense e crean columnas. Algúns están rotos, como este, desprazados. Sinal de movemento do terreo. Outros se inclinan, contráense antes de trocear.

Seguindo por un camiño que se evita á esquerda, hai unha pequena habitación coñecida como a "Sala dos Macarrones". O teito está cuberto por estalactitas finas e buxán de calcita. Crecen moito máis rápido que as estalactitas convencionais en forma de candeas de xeo, xa que as pingas de auga, en lugar de pasar polo exterior, descenden polo oco interior. Pero a auga non sempre cae perpendicularmente desde un teito plano: a miúdo deslízase pola pendente do muro e moldea estoutras delicadas formacións como a bandeirola.

A medida que avanza o percorrido, asústanos o inesperado ruxido dun león.

Alvaro Arrizabalaga; Sección de Arqueoloxía Prehistórica de Aranzadi
"Especialmente importante... a nivel europeo" (Achado extraordinario, moi importante en Europa. O león das cavernas viviu entre os -140,000 e -40,000 e era moito máis grande que o actual)

Ademais da do león, aquí apareceron ósos doutros moitos animais. Por unha banda, atopáronse restos paleontolóxicos de centos de osos que entraban a pasar o inverno. Por outra banda, os carnívoros que acudían en busca de animais mortos, como hiena e lobos, e tamén dalgúns cabalos, cervos e cabras traídos por eles. No que se refire aos humanos, atopáronse restos do últimos catro mil cincocentos anos nas pequenas bancadas ou entradas que ten a galería no exterior, pero nunca viviron aquí.

Alaitz Ochoa de Eribe, Fundación Elhuyar, estamos na
galería Marcel Loubens. Hoxe en día o paseo aberto aos visitantes non chega até aquí, pero nós fomos un pouco máis aló para ensinarvos un dos tesouros de Arrikrutz: "excéntrico"

Aínda que pareza mentira, é unha estalactita. Hai moitas teorías que explican como se producen as excéntricas, pero os científicos aínda non están seguros de cal é a verdadeira orixe. A hipótese máis estendida apunta a que as partículas minerais que a auga achega atráense e repelen, virando a dereita e esquerda do centro de gravidade. O resultado son estas poliñas de pedra que se multiplican en once ocasiones.

Ao atravesar a galería Marcel Loubens, podemos ver os pozos cheos de auga. Aseméllanse a diques construídos polo home, pero a auga rica en calcio levantou as augas formando estes chanzos que se dividen en diferentes niveis.

Á volta aparecen as coadas e as cacerolas dos xentís, buracos das marcas no teito da cova. Ao entrar non os vimos, ao que non se pode ver dunha soa mirada.