animalia
Betizua, Europako azken behi basatia, desagertzear? CAF-Elhuyar saria 2021 (Neiker Sari Berezia)
2021/04/27 Milaka urte dituen bertako behi-arraza da betizua, eta desagertzeko arriskuan dago.
Ozeanoaren soinua aldatzen ari da
2021/02/09 Itsasoko giza jardueren eraginez, ozeanoaren soinua aldatzen ari dela diote zientzialariek. Soinua funtsezkoa da itsasoko …
Nanoplastikoek hesteetako mikrobioma eralda dezakete
2020/12/28 Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko ikertzaileek nanoplastikoek animalietan eragiten dituzten ondorioak aztertu dituzte berrikuspen zabal batean. Hiru …
Maitasunaren arriskuak, hiesetik COVID-19ra
2020/12/17 2020ko abenduaren 8an Berria egunkarian argitaratua
SARS-CoV-2 birusa aurkitu dute bisoi basati batean, AEBn
2020/12/15 AEBko Albaitaritza Zerbitzuen Laborategiak baieztatu du SARS-CoV-2 birusa aurkitu dutela bisoi basati batean. Hain zuzen, …
Isuriz bahitu: karbono-aztarnaren balantzan ardi latxak orekan
2020/12/01 Joan den urtarrilean gainditu egin zen, beste behin, atmosferako berotegi-efektuko gasen (BEG) kontzentrazioaren azken neurketa. …
Itsasoari begira
2020/03/01 Ozeanokoak dira planetako ekosistemarik ezezagunenetakoak. Han daude gizateriaren hurrengo erronka zientifikorik handienak, Nazio Batuen arabera. …
Animalien etxekotze-sindromea ezeztatu dute
2019/12/12 Animalien etxekotzeari buruzko ikerketa gehienak bat datoz, otzantasuna hautatzean eta bultzatzean, animalien itxura aldatzen dela. …
Zelula amek ez, haiek eragiten duten erantzun immunologikoak hobetzen ditu bihotzak
2019/11/27 Kaltetutako bihotzetan zelula amak txertatzen direnean gertatzen den hobekuntza zelula horiek txertatzeak eragiten duen erantzun …
Udara bat ardiekin, senari jarraika
2017/05/12 Lehen artzainek ardiak Euskal Herrira ekarri zituztenetik, milaka urte pasatu dituzte ingurura moldatzen. Hobekien moldatutako …animalia
- Animaliak izaki zelulaniztun eukariotoak dira. Animalia ia guztiek materia organikoa kontsumitzen dute (heterotrofoak dira), oxigenoa arnasten dute, mugi daitezke, sexualki ugaltzen dira, eta blastula izeneko zelula esfera batetik hazten dira euren enbrioi fasean. 1,5 milioi animalia espezie bizidun ezagutzen dira, horietatik milioi bat intsektuak, baina uste da 7 milioi espezie inguru existitzen direla. Animaliarik txikienek 8,5 mikroi neurtzen ditu eta handienak 33 metrotik gora. Animalia guztiek euren ekosistemarekin interakzio konplexuak dituzte, sare trofiko korapilotsuak sortuz. Animalien ikerketari zoologia deritzo. Animalia espezie gehienak Bilateria taldekoak dira, gorputz-simetria bilaterala duten animalia klado bat. Bilateriaren barruan daude protostomak -non ornogabe ugari aurki daitezkeen, adibidez nematodoak, artropodoak eta moluskuak- eta deuterostomioak, ekinodermatuak edo kordatuak -ornodunak barne- aurki daitezkeen. Animaliatzat hartzen diren lehen formak Ediacarako biotakoak dira, Kanbriaurrearen amaieran. Kanbriarreko leherketan aurki daitezke gaur egungo filumekin erraz identifika daitezkeen animalia itsastar gehienak, orain dela 542 milioi urte inguru. Animalia guztiek partekatzen dituzten 6.331 gene-talde identifikatu dira; baliteke hauek orain dela 650 milioi urte bizi izan zen arbaso komun batetik heredatu izana. Aristotelesek izaki bizidun guztiak animalia eta landaretan bereizi zituen, eta animaliak odola dutenen eta ez dutenen artean. Carolus Linnaeusekek bere sailkapen biologiko hierarkikoa sortu zuen 1758an, Systema Naturae lanean, eta Jean-Baptiste Lamarckek 1809an lan hori hedatu zuen, 14 filum sortuz. 1874an Ernst Haeckelek animalien erreinua Metazoa eta Protozoa artean banatu zuen; gaur egun lehenengoak animalien sinonimotzat hartzen dira eta bigarrenak ez dira animaliatzat hartzen. Garai modernoetan animalien sailkapena egiteko teknika garatuak erabiltzen dira, filogenia molekularra bezala, animalien arteko erlazio ebolutiboa demostratzeko oso baliagarria dena. Gizakiak ere animaliak dira, eta beste animalia batzuk erabiltzen dituzte janaria eskuratzeko, tartean haragia, esnea edo arrautzak; materialak lortzeko, adibidez larrua eta artilea; konpainia-animalia gisa edo animalia langile gisa, trakzioa edo garraioa izateko. Txakurrak ehizan erabili izan dira, eta lurreko zein itsasoko animalia asko kirol gisa ehizatzen dira. Gizakiak ez diren animaliak ohikoak dira artean, mitologian eta erlijioan.