Como podo previr e tratar a osteoporose?

2025/07/15 Saioa Gómez-Zorita - Nutrizioa eta Obesitatea taldea, EHU. CIBERobn, Carlos III Osasun Institutua. BIOARABA Osasunaren Ikerketa Zentroa | Maitane González-Arceo - Nutrizioa eta Obesitatea taldea, EHU. | Maria Puy Portillo Baquedano - Nutrizioa eta Obesitatea taldea, EHU. CIBERobn, Carlos III Osasun Institutua. BIOARABA Osasunaren Ikerketa Zentroa | Jenifer Trepiana Arin - Nutrizioa eta Obesitatea taldea, EHU. Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna
• Farmakologia
• Medikuntza

A osteoporose, caracterizada por unha diminución da resistencia ósea, é cada vez máis frecuente polo aumento da esperanza de vida. “XXI. Trátase dunha praga secreta do século XIX que na maioría dos casos non presenta síntomas e que, ademais, non presenta alteracións específicas nas análises de sangue e ouriños. Por tanto, as probas de laboratorio non serven para o diagnóstico. Debido á debilidade ósea, os ósos que soportan maior peso tenden a romper máis (sobre todo as vértebras, as costelas, a pelvis e os fémur), o que aumenta a incompetencia e a mortalidade. Por exemplo, entre o 30% e o 50% dos pacientes que rompen a cadeira cúranse completamente ou só esta porcentaxe alcanza a autonomía que tiña. Ademais, entre o 20% e o 30% dos pacientes falecen despois do primeiro ano despois da ruptura.[1] Estes datos reflicten claramente a importancia desta patoloxía.

Prevención da osteoporose

Existen factores que favorecen a aparición da osteoporose e están fóra do noso ámbito de actuación, como a idade, o sexo, a cor da pel, os antecedentes familiares, a síndrome de Cushing e algúns tratamentos farmacolóxicos (por exemplo, os corticoides) ^[2]. É importante destacar que a osteoporose é máis frecuente entre as mulleres que entre os homes. Aquí hai que destacar o incremento dos casos postmenopáusicos, xa que o descenso das hormonas sexuais femininas provoca unha diminución da masa ósea nos primeiros anos nos que as mulleres non teñen un mes.

Con todo, o importante é previr a aparición da enfermidade, e para iso hai que fixarse en varios factores. Para empezar, aos 30 anos hai que tentar conseguir a maior masa ósea posible, xa que a esa idade conséguese a maior cantidade de minerais óusevos no noso organismo. O peso corporal relaciónase coa densidade mineral ósea, xa que se observou que o peso corporal demasiado pequeno e excesivo aumenta o risco de osteoporose. Por tanto, para previr a enfermidade é necesario manter un peso corporal axeitado ^[2].

Unha alimentación axeitada tamén pode axudar a previr a osteoporose. Os nutrientes máis importantes son o calcio (compoñente principal do esqueleto) e a vitamina D. Este último contribúe a que o calcio que inxerimos absórbase nos intestinos e fíxese nos ósos, aumentando así a densidade ósea. Na nosa sociedade, os lácteos son a principal fonte de calcio, pero tamén os peixes pequenos que se comen con espiñas (xa que nestes ósos atópase o calcio) son unha boa fonte deste mineral. Aínda que o calcio de orixe non animal en xeral absórbese peor, tamén hai alimentos de orixe vexetal como legumes (fabas, por exemplo), froitos secos (améndoas), sementes de sésamo e plantas de folla verde (por exemplo, rizos de col, 1. Imaxe). Tamén hai que sinalar que non é aconsellable inxerir máis sodio que a cantidade recomendada (2 g/día), xa que este mineral incrementa a cantidade de calcio que se elimina polos ouriños.

En canto á vitamina D, a maioría obtense grazas á acción da luz solar, pero tamén se pode atopar en moitos alimentos, por exemplo no peixe azul (sardiñas, chicharros, salmón, etc.) e na xema do ovo. Con todo, non aparece en moitos alimentos, e en todos os casos aparece en cantidades pequenas na maioría dos casos. Por iso, recoméndase manter o nivel axeitado de vitamina D sen protección da pel durante uns minutos ao sol nos meses de primavera e verán, evitando sempre as horas centrais do día e aumentando no outono e inverno. En calquera caso, non é recomendable permanecer durante moito tempo baixo o sol para non aumentar o risco de cancro de pel.

En canto aos tipos de dieta, as dietas saudables ricas en froitas, hortalizas, cereais integrais, peixes, legumes, froitos secos e lácteos asócianse a unha axeitada saúde ósea. Pola contra, seguir unha “dieta occidental” con cereais requintados, graxas saturadas e unha gran cantidade de azucres engadidos pode prexudicar a saúde dos ósos, especialmente ás persoas maiores. Ademais, o seguimento da dieta mediterránea, rica en alimentos de orixe vexetal e con aceite de oliva virxe extra como principal fonte de graxa, xunto con peixes, lácteos e ovos e con pequenas cantidades de carne vermella, pode reducir o risco de desenvolver osteoporose. Outro modelo alimentario beneficioso para os ósos é a dieta asiática, rica en soia (isoflavonas) e peixe azul. Por último, en canto ás dietas vegetarianas, aínda que hai poucos estudos, parece asociarse a un menor risco de osteoporose nas mulleres posmenopáusicas[5].

Outro aspecto importante é a actividade física. A práctica regular da actividade física é fundamental e en canto ao tipo de adestramento máis axeitado para previr a osteoporose, destaca o adestramento de forza (traballar con pesos, gomas ou peso do noso corpo), especialmente se se realiza con intensidade alta. A actividade física de baixa ou media intensidade (pasear, bailar, nadar, pilates, ioga ou golf) non é un estímulo suficiente.

Doutra banda, hai que destacar que o elevado consumo de alcol e tabaco e o alto grao de tensión debilitan os ósos.

Tratamento da osteoporose

Unha vez establecida a enfermidade, tratamento en medidas farmacolóxicas (alendronato, extradiola, etc.) Baséase en medidas non farmacolóxicas. En ocasións, o tratamento farmacolóxico non é necesario, pero as medidas non farmacolóxicas sempre son necesarias. Por iso, todas as medidas antes mencionadas deben ser tidas en conta para facer fronte á enfermidade. No caso da actividade física hai que adaptala á situación de cada persoa. Por unha banda, trátase de aumentar a densidade ósea, do mesmo xeito que na prevención, pero neste caso é moi importante reducir as caídas. Para conseguilo, convén realizar exercicios que melloren o equilibrio e a postura corporal, adaptando os exercicios á condición física da persoa.

As caídas aumentan notablemente o risco de fracturas nas persoas con osteoporoses, en comparación coas persoas que non padecen a enfermidade. Para iso, ademais de traballar o equilibrio, débense eliminar os posibles obstáculos no fogar (por exemplo, alfombras), débense usar lentes e calzado axeitado que suxeite ben o pé e, en caso necesario, pór asas no fogar, sobre todo no baño. Así mesmo, o uso de muletas e andadores pode evitar moitas caídas, e os protectores de cadeiras (como coxíns que se colocan na cadeira para aliviar os golpes) poden reducir o risco de rotura en caso de caída.

Conclusións

En definitiva, a osteoporose caracterízase por unha diminución da resistencia ósea que, ao aumentar o risco de fractura, leva un empeoramento da calidade de vida e un aumento da mortalidade. Estilos de vida saudables (alimentación axeitada, actividade física, exposición á luz solar, etc.) axuda a reducir os riscos de padecela e a tratar a enfermidade.

 

Bibliografía

1] Guañabens N. 2007. Osteoporose: realidade ou ficción. Reumatoloxía clínica, 3, S23 - S25.

[2] S. Gómez-Zorita, Macarulla M.T., González Arceo M., Léniz A., Vicente G., Casajús J.A., Portillo M.P. e Trepiana J. 2025. Todo o que necesito saber sobre a osteoporose: alimentación, actividade física e estilo de vida. Servizo de Publicacións da Universidade do País Vasco, Leioa.

[3] Fabiani R. Naldini G. e Chiavarini M. 2019. “Dietary patterns in relation to low bone mineral density and fracture risk: a systems ematic review and meta-analysis”. Advances in Nutrition, 10, 219 - 236.

[4] Craig J.V., Bunn D.K., Hayhoe R.P., Appleyard W.Ou., Lenaghan, S.A. e Welch A.A. 2017. “Relationship between the Mediterranean dietary pattern and musculoskeletal health in children, amaents, and adults: systems review and evidence map”. Nutrition reviews, 75, 830 - 857.

[5] Zeng L.F., Yang W.E. H. G. Liang, Luo M.H., Cao E. Chen H.E., et ao. 2019. “Can increasing the prevalence of vegetable-based diets lower the risk of osteoporose in postmenopausal subjects? A systems review with meta-analysis of the literature”. Complementary Therapies in Medicine, 42, 302 - 311.

[6] Hejazi J., David A., Khosravi M., Sedaghat M., Abedi V, Hosseinverdi S. et ao. 2020. “Nutrition and osteoporose prevention and treatment”. Biomedical research and Therapy 7, 3709 - 3720.