Cantas radiacións recibimos?

2000/04/23 Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia

• Medikuntza
• Fisika

Paira moitos científicos, a información recompilada nos últimos 20 anos indica que o risco paira a saúde da radiación de baixa intensidade desprézase. Pero, que é a radiación? As radiacións ionizantes, como di a palabra, son capaces de ionizarse, é dicir, de absorber electróns dos átomos que atopan no camiño. O ser humano soporta radiacións ionizantes da mesma influencia pero de distinta procedencia. A primeira separación entre radiacións ionizantes realízase en función da súa orixe, xa sexa natural ou artificial. O conxunto da radiación natural está formado polo raio ultravioleta que emite o Sol, a radiación que chega desde o espazo e a que produce a atmosfera e a Terra. As radiacións procedentes de centrais nucleares, procedentes de diversos aparellos de uso médico -cámaras de positrón, radiografías, escáneres, etc.- englóbanse dentro do grupo de radiación artificial.

Que influencia teñen?

Paira coñecer o efecto da radiación é imprescindible coñecer, por unha banda, o tipo e intensidade da radiación emitida e, por outro, a cantidade de radiación que pode soportar o corpo que recibe a radiación.

O gray (Gy) e o miligray (mGy) son unidades de medida da cantidade de enerxía liberada por quilogramo de materia que produce radiación. O sievert (Sv) e o milisievert (mSv) utilízanse paira medir a dose que poden recibir os seres vivos. Un sievert resultaría de multiplicar un gray por un factor “Q de calidade”. Este factor depende do tipo de radiación -por exemplo, paira as partículas alfa este factor é 20, paira as radiacións X, gamma ou beta é 1-.

Tendo en conta a integridade corporal, o efecto en función da dose de radiación recibida é:

- 0-250 mGy. Non se detectou ningunha incidencia nin a curto nin a longo prazo.

- 250-1000 mGy. Náuseas e perda de leucocitos, aínda que logo recupérense. A longo prazo estímase que o risco de cancro aumenta.

- 1.000-2.000 mGy. Vómitos e alteracións na composición do sangue. A adopción das medidas adecuadas non xera ningún problema adicional. A longo prazo, como no caso anterior, aumenta o risco de cancro.

- 2.500-5.000 mGy. Consecuencias moi graves paira a saúde. É imprescindible acudir ao hospital sen certeza curativa.

- Máis de 5.000 mGys. Morte segura.

Na radioterapia, nas radiacións que se transmiten a determinadas partes do corpo, tamén se utilizan doses superiores, pero o seu uso é limitado e controlado, polo que non teñen maior incidencia.

Tamén hai outro tipo de datos que fan referencia á dose que o ser humano recibe cada ano. Ao tratarse de datos de 1988, do Comité Científico de Efectos da Radiación Atómica das Nacións Unidas (UNSCEAR), non se pode dicir que sexan moi novos. Estas estatísticas distinguiron entre radiación natural e radiación artificial. Segundo isto, no que respecta á radiación natural, cada ser humano recibe una dose media de radiación de 2,4 mSv cada ano, desglosada en: 0,4 mSv radiación procedente do espazo e do Sol. 0,4 mSv producido por elementos radioactivos na Terra, principalmente uranio, torio e potasio. Por suposto, dependendo da natureza da terra, este dato varía moito dun lugar a outro. 1,6 mSv inspirado e alimentado. A media anual de radiación artificial por habitante na Terra é de 1,1 mV. Segundo o informe, 1 mSv provén da utilización de aparellos médicos, o resto de 0,1 áreas industriais -e, aínda que pareza sorprendente, só 0,02 mSv na industria nucleares.

Paira coñecer a cantidade de radiación que pode soportar o corpo, ademais da dose, é importante o tipo de radiación. Como se sabe, distínguense tres tipos de radioactividade: alfa -cando se emiten núcleos de helio, beta -cando se emiten electróns ou positros- e gamma -fotoies-. Paira determinar cal é o máis perigoso hai que ter en conta a distancia que pode percorrer cada un deles ao liberarse, xa que canto maior é a distancia percorrida, maior é o número de seres vivos que poden capturar. Despois, cando se atopan co ser, se entran no interior e son capaces de percorrer una gran distancia no corpo, o dano aumenta.

As partículas alfa, por exemplo, non poden atravesar o papel normal, e as beta poden quedar inmobilizadas cunha fina lámina de aluminio. Por tanto, non poderían entrar pola pel, pero teñen o camiño aberto coa respiración ou a alimentación. A radiación gamma é facilmente penetrable pola superficie. Por iso, considérase que as partículas gamma son máis perigosas, pero isto non ten por que ser certo, por exemplo, se as partículas alfa inhaladas penetrasen no sangue, contaminarían rapidamente todo o corpo. O caso do tabaco é significativo, xa que a inhalación de fumes adoita ir acompañada da inxestión por parte dos fumadores de varios isótopos, elementos que logo danan os pulmóns.

Todo é malo?

Faise una pregunta no título, pero ten una resposta difícil. Ao falar das vantaxes do uso das radiacións, os expertos adoitan facer una extensa lista paira esterilizar os aparellos que se utilizan en medicamento, paira protexer as obras de arte de fungos, bacterias, etc., paira poder elaborar novos materiais máis lixeiros e duros, paira detectar fallos nas industrias, paira facer detectores de fugas e de incendio, paira facer recubrimientos luminosos, como reloxos, subministración de enerxía aos satélites, etc. Estas vantaxes son innegables. Pero hai situacións que non xeran moita confianza neste tema. Por exemplo, e neste sentido, cabe mencionar a normativa internacional de protección contra as radiacións. A súa orixe remóntase a 1928. Demasiado vello? Con todo, ata que os estadounidenses vexan os resultados do programa de investigación que puxeron en marcha agora, non se lles deu mellor opinión.

Publicado en 7