Un pequeno paso..

1997/04/01 Kaltzada, Pili - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Genetika

A revista científica Nature deu a coñecer o pasado 27 de febreiro o traballo realizado por investigadores do Roslin Institute. Pero cando o artigo escrito por Ian Wilmut e os seus colaboradores viu luz, Dolly era mundialmente coñecido. E é que, consciente da importancia do descubrimento e da repercusión que a noticia ía conseguir, una semana antes do seu lanzamento en Nature informouse á Asociación de Prensa Británica. The New York Times foi o primeiro en difundir a noticia da ovella clónica.

O escritor británico Aldous Huxley describiu en 1932 aos seres clónicos no seu libro Bai mundu berria. A ficción, con todo, achegouse á realidade nun novo paso II. Durante a Guerra Mundial. Con motivo do seu desexo de ser un exemplo de raza e de ejemplaridad, ás ordes de Hitler levaron a cabo multitude de intentos baixo a dirección de Josef Mengele, quen coñecemos como o Anxo da Morte; desde entón, paira moitos cidadáns, a manipulación xenética ha quedado vinculada a estes sucesos de Auschwich paira sempre. Ademais, a ficción asegurou a pervivencia deste escuro mito a través de varias novelas e películas, como é sen dúbida o caso dos nenos de Brasil.

Non é de estrañar, por tanto, a polémica que se suscitou nada máis abrirse a noticia de Dolly. O soño da razón provoca monstros e a ignorancia, ou as verdades a medias, o medo. Como se conseguiu clonar seres de alto nivel, por que non, como adoita dicirse no circo, máis difícil aínda os señores, clonar ao home?

O debate non se centra na viabilidade da técnica utilizada polos investigadores do Roslin Institute de Escocia, nin nos problemas que pode supor a manipulación da información xenética animal; o problema que suscitou intensas sesións en xornais, radios, televisións e faladoiros coloquiais limitouse ao uso potencial desta técnica: chegará o ser humano a manipular a súa propia especie de forma desexada? Una vez aberto o camiño, quen porá as barreiras ao mar?

Despois de Dolly, que?

É a ascensión da súa nai, que leva a súa propia información xenética. Xurdiu una gran preocupación polo feito de que aínda non se pode dicir que imos atopar no camiño que abriu Dolly.

Ian Wilmut mostrouse unha e outra vez en contra do clonaje humano. “ Tecnicamente analizados, non sería nada difícil, por suposto, os investigadores deberían ir máis aló dos pasos dados paira conseguir Dolly si nalgún momento quixesen trasplantar o código xenético dos seres humanos, pero despois de escoitar esas palabras. Como é sabido, sempre hai risco de que alguén faga algo na ciencia, como noutros ámbitos da vida. Nos Estados occidentais, na maioría dos casos explicitamente e doutra maneira implicitamente, está totalmente prohibido ser humano posible. O problema non é a viabilidade da técnica que utilizamos; habería que analizar o contido ético dese posible uso e, na miña opinión, os investigadores que traballan comigo, iso sería una inxustiza. Eticamente non é posible aceptar este tipo de experimentos, é contrario á lei humana”. Estas declaracións déronse en todas as axencias de noticias; Ian Wilmut, xefe do equipo de investigación do Instituto Roslin, falou paira tranquilizar á xente.

Con todo, o ambiente non era do todo manipular a información xenética dos mesmos. Desde o mesmo momento en que se puxo en marcha o Proxecto Xenoma, abriuse ao público este debate sobre bioética. Segundo Xabier Etxeberria, director da Cátedra de Ética da Universidade de Deusto, “ todo o que se pode facer non ten por que ser feito. Partindo desta base, creo que no futuro non haberá que exporse a posibilidade de clonar co ser humano. (...) Porque a investigación non pode causar máis prexuízos que beneficios”. Nas súas declaracións ao Diario Vasco, Xabier Etxeberria destacou a necesidade de crear un código deontolóxico que regule e controle este tipo de investigacións.

Tamén ouvimos que habería que distinguir clonacións con animais e seres humanos. Parecerache obvio o devandito, lector, pero tras ler o lido nos últimos meses atrevémonos/atrevémosnos a volver dicir. A ciencia é á vez a única responsable de todos os nosos males e a única solución. A propia ciencia salvaranos da traxedia ou das chamas do inferno paira axudarnos a quitarnos. Non hai medio camiño, non hai quen poña a ciencia e a técnica no seu sitio; non ouvimos case en ningún sitio que o desenvolvemento da ciencia non é en si mesmo bo ou malo, senón accidental. Ante a tímida información que recibimos sobre Dolly, faltounos o paraugas da prudencia.

Pode ser beneficioso?

Sen dúbida. O código xenético destes animais pode explicar os misterios da vida. Nos nosos xenes están codificadas as características da vida. Coñecelos e, nos casos que sexa necesario, corrixilos, permitiríanos superar moitos obstáculos. Por exemplo, una vía de recuperación completa de moitas enfermidades ou novas posibilidades de transplante de órganos. Na actualidade en medicamento utilízanse varios animais como biorredactor, aos que se lles incorpora un xene estraño paira producir sustancias anti-enfermidade. É un exemplo, claro.

Todo o devandito é o lanzamento súbito coa clonación de seres superiores na cabeza. Se analizamos a manipulación xenética das plantas, o campo dos beneficios esténdese máis: a produción de sustancias contra determinadas enfermidades, a abundancia de alimentos que resistan as pragas, etc., e moito máis. Estes experimentos xa se están realizando e nalgúns casos o éxito será vital paira millóns de cidadáns. Aí está o rival da moeda.

Pode ser prexudicial?

Sen dúbida. Lamentablemente, polo momento non se atoparon moedas unilaterais, polo que é inevitable que todas as moedas teñan o seu adversario e o seu parche.

A manipulación xenética pode acelerar a perda de biodiversidade e, como sabemos, xa é un problema bastante grave paira profundar máis. O seguinte exemplo serve paira comprender o que queremos dicir. Supoñamos que temos a posibilidade de producir masivamente una variedade de plantas capaz de facer fronte a un determinado tipo de pragas; loxicamente, o resto de variedades da planta descártase aos poucos, porque temos una planta máis sa, máis produtiva e, en definitiva, mellor. Sen remedio, a planta perderá o seu tesouro xenético, só será cuestión de tempo. É máis, se o mecanismo causante desta epidemia detectase e superase nalgunha ocasión os sistemas de protección desta variedade, a planta perdería, ademais do tesouro xenético, todas as súas posibilidades de supervivencia. En poucos anos, meses ou días, deberiamos retirar una das especies vexetais existentes no mundo, outra.

O que dicía Heidegger parece hoxe profético: “a capacidade de manipulación da propia vida será no futuro máis perigosa que as novas tecnoloxías capaces de provocar a morte”.