Enerxía contida na auga

2000/12/03 Imaz Amiano, Eneko - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

• Energia

A auga dos ríos e arroios utilízase como fonte de enerxía desde o século I antes de Cristo. Tamén na Idade Media a enerxía hidráulica foi a base da industrialización. Na actualidade, con todo, a enerxía hidráulica utilízase paira obter electricidade (enerxía hidroeléctrica) mediante o paso da auga captada na presa ou encoro a través de una turbina. Esta turbina acciona os alternadores e, por tanto, a enerxía cinética da auga transfórmase en enerxía eléctrica. Canto maior sexa a cantidade de auga e a velocidade da auga, máis electricidade producirá a central hidroeléctrica. Cando a potencia instalada é inferior a 5.000 kVA denomínanse Pequenas Centrais Hidroeléctricas ou Minicentrais Hidroeléctricas. Deles son a maioría dos construídos en Euskal Herria.

En canto á historia, Euskal Herria, XIX. No século XX moitas empresas construíron a súa propia central paira obter enerxía eléctrica. Esta tendencia fortaleceuse e xeneralizou nos primeiros anos deste século. Pero as grandes compañías que utilizan grandes encoros e presas, os baixos prezos do petróleo e os altos custos destas pequenas centrais provocaron que, a partir dos anos 60, as pequenas centrais hidroeléctricas deixasen de construírse e moitas das que funcionaban pechásense una tras outra. Nos últimos anos, con todo, a crise do petróleo e, en certa medida, o impulso das enerxías alternativas ha reformado, automatizado e posto en marcha numerosas destas pequenas centrais, sobre todo desde os anos 80.

Algunhas explicacións técnicas

As Centrais Hidroeléctricas Pequenas poden ser de dous tipos: as centrais con costas e as centrais de pé de presa. Os primeiros recollen a auga a través de una pequena presa da canle dos ríos ou arroios. A continuación, a auga circula a través da rampla cara á cámara de carga, desde onde se dirixe á turbina a través do tubo a presión. A cámara de carga é necesaria paira evitar a entrada de aire á tubaxe a presión, o que xeraría una presión excesiva. Una vez pasado a auga polas turbinas, sóltase no lugar ao río ou arroio. As centrais postpresa constrúense en grandes encoros destinados á xeración de electricidade ou outros usos na parte baixa da presa. Nestes casos recóllese a auga á presa e introdúcese directamente na tubaxe a presión. Despois, como en ocasións anteriores, pasa polas turbinas e diríxese á canle.

Está claro que a auga é imprescindible paira a xeración de enerxía hidroeléctrica, pero tamén son imprescindibles, ademais dos xeradores de electricidade, as turbinas que lles afectan. As turbinas pódense clasificar en dous grupos: as turbinas de acción, que traballan pola velocidade de vertido da auga, e as turbinas de reacción, pola presión da auga e pola velocidade. Nas pequenas centrais do noso país utilízanse as do primeiro grupo, que adoitan ser de tres tipos. Turbinas Pelton especialmente adecuadas paira saltos grandes e caudais relativamente pequenos. As turbinas Kaplan son aptas paira pequenos saltos (menores de 30 m) e grandes caudais. Finalmente, as turbinas Francis que se adaptan a situacións intermedias na anterior pódense utilizar nun amplo rango de caudal e salto de auga. No entanto, paira coñecer a potencia a instalar cunha ou outra turbina e a cantidade de enerxía que se producirá ao longo do ano, é necesario coñecer o caudal do río ou arroio neste punto. Isto faise tendo en conta diferentes parámetros (precipitación, tipo de chan, etc.), pero sempre cunha longa serie de anos para que entren os anos secos, normais e chuviosos. Destes datos calcúlase o caudal e caudal clasificado (caudal de auga en días anuais) da canle en cada día. A este último restaráselle o caudal ecolóxico, é dicir, o caudal mínimo que necesita a canle durante todo o ano e calcúlanse Q80 e Q100, é dicir, o caudal existente entre 80 e 100 días ao ano. Con elas pódese coñecer o número de días que traballaría cada tipo de turbina e, por tanto, elixir o máis adecuado.

Vantaxes e inconvenientes

As vantaxes da hidroelectricidad son notables. Por unha banda, o rendemento da conversión de enerxía é moi elevado, entre 80 e 90%, e por outro, sobre todo en sistemas de pequeno tamaño, o impacto ecolóxico negativo é baixo. Actualmente é a forma máis sinxela e económica de obter enerxía, sendo a máis utilizada en fontes de enerxía renovables.

Nas centrais de pequeno tamaño, aínda que o seu impacto ecolóxico sexa baixo, existe. Aínda que as centrais hidroeléctricas non consumen nin contaminan a auga, dificultan a migración dos peixes e o correcto transporte dos alimentos augas abaixo, alteran radicalmente a dinámica do río, reducindo drasticamente o caudal de auga nalgúns tramos da canle, alterando o nivel das capas freáticas e a composición da auga embalsada. Nos casos nos que as pequenas presas son substituídas por encoros, a súa construción produce grandes cambios nos territorios mergullados, tanto ecolóxicos como sociais. De feito, alí onde se constrúen grandes presas e encoros, moitos dos seus habitantes teñen que desprazarse a outros lugares. A gravidade destes danos depende do tamaño da obra, sendo imprescindible a correcta aplicación das medidas correctoras que se consideran ecoloxicamente aceptables (retención de caudal ecolóxico adecuado, estruturas especiais para que os peixes superen as presas, etc.).

Publicado en 7