Tok-tok! Chegan as termitas
2005/05/01 Rementeria Argote, Nagore - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa
En Europa hai tres especies de termitas. Pero convén precisar que as termitas son moitos tipos de insectos: en xeral, moitos destes inclúense no grupo das termitas.
Como dixemos, as termitas sonan cando comen madeira. Este son sácano facendo vibrar a madeira con grandes mandíbulas. Una recente investigación descubriu que as termitas elixen a madeira que comen en función deste son, xa que hai termitas especializadas no consumo de grandes porcións de madeira e, pola contra, que prefiren porcións de madeira máis pequenas. Pois ben, dependendo do tamaño da porción de madeira, a vibración é diferente, polo que o ton do son que sacan é máis ou menos alto. Así, a termita escolle a madeira do ton que lle gusta.
Neste estudo mediuse o ton sonoro que sacan con anacos de madeira de piñeiro de diferentes tamaños: Vai de 7,2 a 2,8 kilohercios. Con grandes partes prodúcense vibracións de menor frecuencia, xa que dalgunha maneira pérdese na lonxitude da madeira. Pois ben, a termita utilizada na investigación, que se levou a cabo en Australia, utilizou una especie de termitas, Cryptotermes domesticus, que prefire anacos de madeira que extraían vibracións de ton alto, é dicir, pequenas porcións de madeira.
Parece ser que outra especie que habita ao redor desta especie de termitas prefire os fragmentos máis grandes, evitando así a competencia.
Este son que emiten as termitas ao comer en xeral atrae ao resto de traballadores da termita colónica. De feito, as termitas reciben una vibración nas pernas e antenas, e seguindo a vibración poden chegar a esa doce madeira. Algúns expertos creen que este rápido movemento da madeira ao comer tamén o utilizan paira advertir aos membros da termia dos perigos.
Ben organizado na Termicina
En calquera caso, os pequenos anacos de madeira poden transportarse máis facilmente á termia, onde gran parte da colonia está á espera de alimentos traídos polos traballadores. As termitas son insectos ben organizados. Do mesmo xeito que as abellas e as formigas, teñen diferentes niveis sociais: a raíña, os soldados e os traballadores citados, encargados de traer a comida á termia.
O principal labor dos soldados é protexer a termitatoria. Por iso, teñen una característica física que lles separa do persoal: unhas mordazas fortes e temibles. Si un inimigo ataca a colonia, os soldados son imprescindibles, pero non poden alimentarse por si mesmos, polo que necesitan a axuda dos traballadores.
A obrigación dos reis é moi distinta: reproducirse. E por iso, no centro da termitatoria atópanse ben protexidas. As raíñas dalgunhas especies de termitas poden vivir até 25 anos, nos que poden queimar 60 mil ovos. Destes ovos brotan os obreiros e soldados que forman a colonia, así como os reis que formarán no futuro as novas termofábricas.
Os monarcas novos adoitan ser escuros (os obreiros son brancos) e teñen ás, co que salguen voando da ‘casa dos pais’. Adoitan voar por parellas, que é una das poucas posibilidades que se dan paira ver as termitas, que permanecen ocultas no resto, e cando chega o momento oportuno descenden e multiplícanse. Paira iso, elixen terra húmida, preferiblemente nun lugar de madeira morta, formando una nova colonia.
A partir dese momento, volve resultar difícil ver as termitas. Tamén os temos en casa. De feito, a termitatoria atópase baixo o chan e os traballadores da termita soben polas vigas da casa en busca de alimento. Paira cando se ouve Tok-tok-to é demasiado tarde, probablemente toda a colonia de termitas está a comernos a estrutura de madeira da casa.
Leñadores, pastores
En Euskal Herria as termitas máis danadas prodúcense nos caseríos e nas casas dos cascos antigos dos pobos, en edificios construídos en madeira. Pero tamén se inclúen en edificios máis recentes: atópanse co tesouro subindo polos niños de cemento: terra de madeira ou mobles.
Con todo, causan danos no patrimonio público, como edificios emblemáticos, obras de arte e mesmo arquivos. Hai que ter en conta que o papel se fabrica a partir da celulosa da madeira, polo que as termitas tamén consumen papel.
Nas grandes bibliotecas e nos arquivos nos que se gardan moitos documentos, os medos ponse a bailar ao ouvir a palabra termita e, por suposto, no silencio da noite, cando se dan conta de que tok-tok-tok, as termitas entraron sen atallar. Ponse a bailar, si, pero non porque alegra as melodías do tambor das termitas.
Publicado en 7K.
