milésima parte do segundo

1998/05/01 Bandres Unanue, Luis Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Fisika

Paira os que medimos o tempo de forma normal, o milésimo segundo non é case nada, é dicir, é case cero. Estes pequenos intervalos de tempo foron medidos por primeira vez recentemente. Cando o tempo medíase a través da altura do Sol ou da sombra dun pau, non había camiño nin necesidade de falar dos minutos. Incluso o minuto era demasiado pequeno paira ter exactamente o tamaño do seu intervalo.

Antigamente a vida humana non era tan acelerada como hoxe e os seus reloxos, tanto de sol como de auga ou area, non tiñan ningunha marca paira medir os minutos. XVIII. Até principios do século XIX os reloxos non tiñan agullas de minutos, pero si A principios do século XX apareceron tamén agullas de segundo.

Que pode pasar na porta do milésimo segundo? Moitas cousas! Un tren non superará o tres centímetros, pero o son alcanzará o trinta e tres centímetros e un avión cubrirá medio metro; a Terra percorrerá o Sol trinta metros e a luz trescentos quilómetros.

Si todos os seres pequenos que se atopan ao noso ao redor fosen capaces de razoar, terían en conta un intervalo de tempo que probablemente equivale ao milésimo segundo. Un mosquito, por exemplo, move as súas ás 500 veces nun segundo, polo que o milésimo segundo é o tempo que tarda en subir ou baixar as ás.

O home non pode mover tan rápido as súas mans ou pés. O movemento máis lixeiro do ser humano é o parpadeo, é dicir, abrir e pechar as pálpebras, facémolo tan rápido que coa vista non nos damos conta. Aínda que este movemento sexa moi lixeiro, si medímolo por milésima parte do segundo é bastante lento. Debido a medidas de gran precisión, nun “abrir e pechar os ollos” pasan aproximadamente as milésimas de catrocentos segundos.

O parpadeo ten as seguintes etapas: baixar a pálpebra ao redor do milésimo do oitenta segundos; manter o ollo pechado ao redor do milésimo do cento cincuenta segundos e, por último, levantar a pálpebra sobre o milésimo do cento setenta segundos. Por tanto, un “ollo aberto e pechado” que se utiliza paira expresar un breve tempo en conversacións habituais non é tan curto.

Se o noso sistema nervioso traballase na escala do milésimo segundo, veriamos o mundo que nos rodea moi diferente. O escritor Wells, no conto Un acelerador ultramoderno, móstranos este sorprendente mundo. Os protagonistas do conto, tras beber un líquido especial, son capaces de detectar fenómenos que ocorren moi rápido como fragmentos e como lentos. Vexamos algúns exemplos que aparecen no conto:

• Viches algunha vez que una cortina queda enganchada na xanela?

Mirei a cortina e parecía que estaba quieto, que o ángulo que levantou o vento seguía así.

• Non, nunca o dixen eu–. Incrible!
• E isto? –díxome el mentres abría a man que suxeitaba o vaso.

Eu pensei que o vaso ía caer e rompería, pero non se moveu: permaneceu inmóbil coma se estivese colgado no aire.

• Como sabes, cando as cousas caen, no primeiro segundo pasan cinco metros– dixo Gibbern. O vaso xa está a facer eses cinco metros, pero enténdaa, aínda non pasou o centenar de segundos. Isto darache una idea clara da forza do meu “acelerador”.

O vaso ía descendendo aos poucos. Gibbern pasou a súa man por encima e por baixo do bosque... Eu mirei pola xanela e vin a un ciclista que quería atrapar a un carro que estaba parado firme no seu sitio, co seu odei de po detrás.

Sorprendeunos un carro de cabalos totalmente petrificado. A parte superior das rodas, as patas dos cabalos, o extremo do cabaleiro e a fazula inferior do gardameta (que nesta ocasión comezou a matar) estaban moi lenta pero en movemento, mentres que o resto das partes deste sorprendente carro de cabalos seguían quietos. Os viaxeiros que estaban no interior parecían estados.

Despois de beber “acelerador” todo o que dixen, pensei e fixen ocorreu mentres os demais “abriron e pecharon os ollos”.

Neste sentido, cal é o menor tempo que podemos medir actualmente? A principios deste século que termina este intervalo era de dez milésimas de segundo, pero os nenos físicos poden medir nos seus laboratorios cen mil millóns de segundos (é dicir, 1/100.000.000.000). É dicir, comparando este intervalo co segundo equivale a comparar o mesmo segundo cos 3.000 anos.

Cando Weils escribiu “Un acelerador ultramoderno”, seguramente non pensaba que nunca puidésemos medir este pequeno intervalo, pero el tamén vira imaxes creadas pola súa fantasía… por suposto na pantalla. O aparello que coñecemos como “cámara lenta” proporciónanos de forma lenta na pantalla fenómenos que realmente son máis lixeiros.

A cámara lenta é en realidade un rodador, pero en lugar de facer vinte e catro tomas nun segundo, como fan os filmadores convencionais, fai moito máis. Cando as escenas realizadas a través del son tomadas na pantalla a unha velocidade normal, é dicir, vinte fotóns por segundo, o observador ve os movementos “estirados”. Con este tipo de aparellos, somos capaces de ver os fenómenos escritos por Wells… na súa medida.