Apostas de guadaña... maratóns dos nosos campos?

2005/07/01 Gallego, Elisa | Samaniego, Juan Carlos "TXIMIST" | Erasun, Juan Manuel | Aramendi, Jose F. Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Anatomia/Fisiologia

En novembro de 2001 Juan Manuel Erasun acudiu a nós. O 14 de xullo de 2002 debía competir con Bixente Mitxelena en cámpalas da Picaraña de Oiartzun. Tratábase dunha aposta tradicional, é dicir, una competición de dúas horas na que os seguidores tiñan que cortar a herba o máis posible e, posteriormente, a cuadrilla de cada segador encargábase de recoller e pesar a herba.

O que nos pedía Erasun era un desafío paira nós. De feito, realizáronse moi poucas investigacións sobre as características físicas dos deportistas de herri kirolak, e nós tiñamos pouca práctica no campo da sega.

Este descoñecemento levounos a expornos moitas preguntas e, co fin de dar resposta ás mesmas, puxémonos en marcha a recollida de datos. Paira empezar, tiñamos que saber cales son as necesidades fisiológicas de dúas horas de sega. Tamén tiñamos que coñecer o estado físico das Enfermidades. Paira iso utilizamos diferentes tests físicos.

O terceiro paso foi organizar o traballo. Tiñamos claro que, ademais das variables controlables, as incontrolables tamén influirían moito
no día da aposta: nerviosismo, estado da herba, tempo… Pero até xullo tiñamos un prazo de oito meses paira preparar Erasun. Connosco tiñamos un seguidor de 40 anos, de 180 centímetros de longo e 91 quilos de peso, de morfología mesomorfa e cun consumo máximo estimado de osíxeno de 47,9 ml/k/min. Foi un veterano atleta en dúas horas de retos.

Resistencia e forza

Comezamos a coñecer as bases fisiológicas da sega. Primeiro controlamos os parámetros concretos. Entre outras cousas, medimos fatígaa muscular e a frecuencia cardíaca, e a partir de aí planificamos a preparación paira conseguir a mellor forma física.

Como paira nós era una actividade nova, tiñamos que comparala con algo e sabendo que era un exercicio de dúas horas, equiparámola ao maratón. É dicir, pensabamos que seguirían esixindo un alto nivel de resistencia e que a forza sería un compoñente secundario.

Pero co paso do tempo démonos conta de que estabamos equivocados. Vimos que non todo era resistencia, que a forza tamén era imprescindible. E é que no maratón traballan as patas, pero en ségaa a parte superior do corpo ten una participación total, e paira dar persecucións necesítase forza. Así que tiñamos que traballar a forza e paira iso adoitabamos ir ao ximnasio tres veces por semana.

Ademais, tiñamos que traballar a resistencia. Outros segalaris corren ou andan polo monte. Iso non é malo, porque axuda a estar en forma, pero pensabamos que debía seguirse paira traballar a resistencia específica. O mesmo ocorre con outros deportes, por exemplo, antes os ciclistas non pedían en bicicleta no inverno, pero logo viron que paira adestrar ben tiñan que andar en bicicleta. Erasun tamén tiña que seguir.

Como? Os corredores teñen una cinta de correr, os remeiros un ergómetro de remo e os ciclistas un cicloergómetro, pero os segalaris non teñen una máquina especial que simbolice a guadaña. E no inverno non hai herba nos campos...

A solución foi tan orixinal como acertada: adestramos na praia. Na Zurriola, una vez baixada a marea, queda una area moi fina, e ao crear os outeiros coa man, cortabámolas a Erasun cunha vella sega. Talvez pareza una excentricismo e temos pasaxes ridículas coma se a véspera de San Sebastián achegásenos un arxentino preguntándonos si era una actividade típica dese día. O que pasa é que logo quedou claro que adestrar en area é moi útil paira máis adiante no campo.

Tests físicos

Xunto a isto, como noutros deportes, tiñamos que facer tests progresivos. Neste test a intensidade do esforzo aumenta até alcanzar o esforzo máximo.

O test progresivos consisten na medición da frecuencia cardíaca en diferentes niveis de intensidade e a extracción dunha pinga de sangue paira medir a concentración de lactato. Estes tests físicos realízanse tanto no laboratorio como no lugar onde se practica o deporte e os resultados son moi útiles paira coñecer a situación do deportista. Ademais, axudan a determinar os ritmos a utilizar nos adestramentos.

Como non había protocolo de continuidade, creamos nosos propios tests, uno a intensidade progresiva e outro estable. O progresivo incluía series de 5 minutos a diferentes ritmos, desde 30 a 31 golpes por minuto até 2 golpes por minuto de serie até esgotar ao segador. Entre as series faciamos un minuto de descanso paira sacar una pinga de sangue do oído e medir a concentración do lactato. Tamén rexistramos a frecuencia cardíaca cada 5 segundos mediante un pulsometro.

Meses despois, despois de moitos adestramentos, volvemos facer o test paira comprobar os cambios fisiológicos.

A falta de catro semanas paira o reto, acordamos realizar un test estable paira medir o
traballo fisiológico do encontro e confirmar que os ritmos previstos eran os adecuados. En caso contrario, teriamos a oportunidade de reaxustar os ritmos e chegar ao día do reto no mellor estado físico.

Este test era un ensaio da aposta. Marcámoslle o ritmo que ía ter na aposta e rexistramos o lactato (cada 30 minutos), a frecuencia cardíaca (cada 5 segundos) e os datos de ritmo (cada 5 minutos).

Como xa se mencionou anteriormente, ao principio parecíase a un maratón, pero tras un test estable comprobamos que non era así. As concentracións de lactato dos maratonianos son moito menores, xa que utilizan osíxeno durante toda a proba. O noso seguidor, pola súa banda, tiña un nivel de lactato máis alto durante toda a sesión, o que indica que a forza é máis importante que no maratón.

Aposta, proba real

As semanas pasaron rápido e chegou o día da aposta. Gañou Erasun, aínda que a diferenza foi pequena. Pero paira nós quedou claro que iamos polo bo camiño. Ademais, citouse paira o ano seguinte: A aposta celebrarase o 17 de agosto de 2003 en cámpalas de Garate de Andoain. E grazas ao traballo realizado até entón, sabiamos como preparar a Erasun paira gañar esa aposta.

A seguinte figura mostra o gráfico do latexado cardíaco rexistrado polo pulsómetro o día da aposta de 2003. O descenso de latexados é o
que se desprazaba dun terreo a outro, é dicir, una vez finalizado un tramo,
corresponde á vez que tardaba en ir ao tramo a cortar.

Definimos e refinamos adestramentos e tests, e Erasun tiña máis confianza en nós. Traballamos con esperanza e, do mesmo xeito que en 2002, realizamos o test oito semanas antes da xornada de apostas. Entón comprobamos que estaba listo.

Chegou o día da competición. Como o ano anterior, a Erasun puxémoslle un pulsómetro paira medir a frecuencia cardíaca e medir o ritmo. Comparamos os datos do 2002. Desgraciadamente non podiamos medir o lactato, xa que a competición non se pode parar paira sacar a mostra de sangue. Se tivésemos este dato, teriamos un coñecemento máis preciso da situación fisiológica, pero como non é posible, tiñamos que sacar conclusións con outros parámetros.

Comparando os datos dos dous anos, obsérvase una notable mellora da resistencia dun ano a outro. Non era de estrañar que, como consecuencia dos adestramentos do ano anterior, comezou mellor a tempada. Pero os datos sobre o pulso sorprendéronnos. E é que, segundo os tests fisiológicos que fixemos, esperabamos que a frecuencia cardíaca fose menor e ocorreu o contrario.

Variables incontrolables

Paira explicalo, analizamos diferentes hipóteses. Sen ningunha dúbida, variables incontrolables como o tempo podían ter una gran influencia. Doutra banda, as variables técnicas, como o estado da herba e o aspecto da pradaría, teñen una gran importancia. E, na nosa opinión, eles foron os que provocaron o latexado do corazón, xa que o campo de Garate estaba na costa. En cambio, o ano anterior, o de Pikoka, era chairo.

Ademais das variables mencionadas, non hai que esquecer outras variables. Aí están, entre outras cousas, o traballo da cuadrilla que recolle a situación psicolóxica e a herba cortada.

A principal conclusión foi que o segalari non se pode equiparar ao maratoniano. A sega ten características especiais e non se parece a correr en maratón. A concentración de lactato en sangue é una proba da enorme importancia que ten a forza, ademais da resistencia. As concentracións que medimos a Erasun nas probas serían demasiado altas paira un maratón, concentración que non podería terminar. Erasun, pola súa banda, terminou ben a aposta.

Agora sabemos que perseguir é una actividade especial, que a forza é moi importante e que os tests e adestramentos preparados por Osasunkirolak son adecuados. Con todo, hai que aclarar que estes tests e probas estaban adaptados ao estado físico das Enfermidades e que paira un deportista que non está tan ben en forma habería que baixar moito os ritmos.

En canto a Erasun, gañou ambas as apostas. Así que cumprimos o obxectivo.

Exercicio físico e lactato

No exercicio físico de longa duración, os músculos traballan a baixa intensidade e presentan un metabolismo aeróbico. Isto significa que utilizan osíxeno como combustible. Se a intensidade aumenta, os músculos utilizan outros combustibles e entra en xogo o metabolismo anaeróbico. Este metabolismo produce lactato, polo que a concentración sanguínea de lactato serve paira determinar cando o metabolismo pasou de ser aeróbico a ser anaerobio.
Paira os fisiólogos deportivos é importante coñecer a concentración de lactato. En función da concentración de lactato, o fisiólogo coñece o tipo de traballo que realiza o músculo.