Raúl Ibáñez Torres: "A xeometría ofrece novas ferramentas paira representar cada vez mellor os mapas"
Raúl Ibáñez Torres: "A xeometría ofrece novas ferramentas paira representar cada vez mellor os mapas"
Pero iso é una visión pesimista. Pero eu teño una visión positiva. A xeometría ofrece novas ferramentas paira una mellor representación dos mapas. Non creo que sexa una fonte de frustración. É certo que a xeometría di que non se pode facer un mapa perfecto da Terra --dunha esfera, en definitiva -. Pero a xente non pensa que significa iso. Isto significa que un mapa debe manter as características que nos interesan. Que usamos nun mapa? Distancias, camiños máis curtos, superficies, direccións, ángulos, etc. Nós queremos que os mapas manteñan todos eles. É un problema de métrica, de medir. Queremos levar as características métricas dunha esfera a un plano, que é o que a xeometría considera imposible.
XVIII. No século XX demostrouno Euler cunha bonita e sinxela proba. Si collo una pelota e rómpoa pola metade, e téntome converter una media en plana, dobrareina ou a romperei. Ou ao revés, si tento pegar un selo na pel dunha laranxa, o selo engurrarase. Isto demostra que é imposible facer un mapa perfecto. E si é imposible, que? Temos que facer mapas que manteñan as características máis importantes.
O mapa de Mercator cobrou gran importancia na época das grandes viaxes, xa que mantiña as direccións dos percorridos, algo imprescindible na navegación. Por iso foi tan importante durante séculos. Por iso e por outra razón: nos territorios próximos ao ecuador (versión clásica) o mapa presenta una distorsión moi baixa. Por tanto, en mapas de territorios moi pequenos, a proxección é moi importante.
En concreto, paira a realización de mapas de Euskadi ou de pequenos territorios utilízase a proxección denominada UTM. Moitos dos que traballan en cartografía non saben que significa, pero piden ao programa informático que utilice UTM. UTM significa Universal Transverse Mercator, proxección transversal universal de Mercator. É una proxección adaptada de Mercator.
Noutras ocasións, con todo --cando facemos murais ou representamos cuestións científicas, ou paira a distribución das linguas do mundo, ou paira diversos mapas de divulgación, ou paira mapas didácticos-, necesitamos mapas que sosteñan as superficies ou que distorsionen moi pouco as superficies. Estes mapas informar os territorios e do que hai neles. Hai moitos mapas da mesma superficie, como o de Lambert.
Por exemplo, os que sosteñen os camiños máis curtos. Neles utilízase a proxección central. É una proxección moi utilizada na navegación marítima e aérea. É importante utilizar a xeometría paira seleccionar os mapas máis adecuados. Iso é o que se fixo na historia. Un bo exemplo é o do primeiro piloto que cruzou o Atlántico en avión e só en 1927, Charles Lindberg. Paira poder facer o voo tiña que saber por onde ir. Proxección de Mercator paira manter a dirección que lle interesaba. Pero con esta proxección tiña que desviarse moito e estaba obrigado a percorrer un longo camiño. Por iso utilizou Mercator xunto con outra proxección, a que mantiña os camiños.
A mínima distorsión está no Ecuador. Pero a proxección UTM utilízase substituíndo o ecuador por un meridiano e paralelo, dependendo do territorio que queiras representar no mapa. Preto deste punto, a proxección é moi boa. Por iso utilízase a UTM. Nas imaxes de satélites, por exemplo, a proxección UTM adáptase á traxectoria do satélite.
Por certo, moitas imaxes por satélite non son fotografías. Son os varridos dos datos, que son conducidos a unha proxección xeométrica e que constitúen mapas comúns. Logo engádenlles cores paira darlle un aspecto realista.
Os mapas non cambiaron moito, pero si o uso de mapas, xa que hoxe podemos saber onde estamos en tempo real.
É un tema moi polémico e de precaución. Moita xente creu nunha historia falsa porque lle deron un toque solidario ao mapa. Pero se iso dise así, a xente sente agredida.
Peters é cineasta, historiador, xornalista e realiza una tese sobre a propaganda política. Iso é importante. En 1967 presentou un mapa, pero había outro igual que cen anos antes. Foi realizada por un clérigo chamado James Gall. Non sei si Peters coñecíao ou non, pero imaxinemos que non. Os científicos dixéronlle que ese mapa non era novo. A ciencia ás veces acepta cousas que non son novas, pero só cando teñen novas achegas. O mapa de Peters non tiña novas achegas.
En 1973 realiza una rolda de prensa na que presenta o mapa de Mercator como a única alternativa ao "racista". Dixo que só existían dous mapas, o de Mercator e o seu, e que é o único mapa que sostén as superficies. Non é certo. Hai moitos mapas que sosteñen as superficies. Por exemplo, o mapa azimutal de Labert, o mapa sinusoidal de Sanson-Flamsteed, o mapa cónico de Albers, o de Eckert, etc.
Quen non coñece todo isto convéncese facilmente porque está implicado con moitas ideas sobre o terceiro mundo: o tema da fame, o colonialismo, etc. Os medios de comunicación pronto se situaron a favor do mapa de Peters e xurdiu a polémica. Os cartógrafos tentaron transmitir a verdade, pero ninguén os valorou. Posteriormente, moitas institucións relixiosas, a maioría católicas, e moitas ONGs puxéronse a favor da idea do mapa, incluso a propia UNESCO claramente, sen abordar o tema desde o punto de vista científico, xeométrico e cartográfico. Converteuse en icona de temas de solidariedade. E Peters vendeu o mapa.
Moitos din que ten o mesmo, que en definitiva é un mapa que mantén as superficies. E pois, pero paira moitas cousas non é adecuado, porque distorsiona moito as formas. Creo que cambiar una mentira por outra non está ben. Hai que facer una reflexión razoable. Como fixeron National Geographic, utilizan moitos tipos de mapas, pero utilizan a proxección Winkel Tripel paira mostrar mapas do mundo. Non resiste nada (nin superficies, nin traxectorias, etc.), pero a distorsión é moi baixa en todas as súas características. Mostra moi ben as formas, polo que é un bo mapa. Una boa reflexión.
Así mesmo, o Goberno Vasco e diversas institucións, entre elas a Fundación Elhuyar, publicaron e distribuíron o mapa de Peters nos centros escolares. A min pareceume ofensivo. Podería pensarse que Peters é de bo corazón, pero si ledes o voso libro atópanse moitas mentiras e manipulacións (recomendo moito ler, pero cunha actitude crítica). É preocupante.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian