Ramón Adán de Yarza

1996/06/01 Astibia, Humberto | Murelaga, Xabier | Nuñez-Betelu, Koldo Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Biografiak

Cada pobo tivo e ten os seus grandes investigadores. O seu traballo, aínda que é importante paira a ciencia, queda á sombra e esquécese moitas veces. En Euskal Herria tamén tivemos este tipo de personaxes, entre os que hai que citar a Ramón Bonifacio Teodorico Adán de Yarza e da Torre Lequerica (1848-1917). Con este breve traballo que quixemos traer á súa man trataremos de mostrar a vida e a importancia do traballo realizado polo geólogo e naturalista.

Paira moitos investigadores, R. Adán de Yarza é o maior geólogo do País Vasco. Proba diso é que, na maioría dos traballos xeolóxicos realizados no País Vasco, o seu nome é citado, xa que son a base do coñecemento xeolóxico da Conca Vasco-Cantábrica. O prestixioso geólogo Suess, no seu libro “A face da Terra”, citou ao geólogo vasco, e Odón de Bo fíxoo no seu libro “Histora natural” e o geólogo francés Pierre Feuille no XIX. Estudou traballos sobre a rexión cantábrica do século XX.

R. Adán de Yarza naceu o 5 de xuño de 1848 no palacio que actualmente ocupa o solar da biblioteca de Bidebarrieta en Bilbao. Os seus pais eran Carlos Adán de Yarza e Clotilde da Torre de Lequerica. Os avós paternos eran Fernando Adán de Yarza e Ramona de Zorina e os da nai Vicente da Torre de Lequerica e Monica de Ulibarri. A liñaxe Adán de Yarza ten as súas raíces en Lekeitio e o seu fundador é o XIV. É Fernando Adán de Yarza do século XX. Da Torre Lequerica ten a súa orixe na rama de Armería de San Sebastián.

Ramón é un mozo que realiza os seus estudos básicos en casa cun profesor particular. Realizou os exames de bacharelato como alumno libre no antigo instituto das calzadas de Begoña. En 1866 obtivo a entrada á Escola Especial de Enxeñaría Mineira de Madrid por ensalzamiento. Terminou os seus estudos o 24 de xuño de 1871 obtendo o 541 de relación xeral. O 16 de febreiro de 1894 solicitou o título de enxeñeiro propiamente devandito e obtívoo o 26 de outubro do mesmo ano. Recentemente terminados os seus estudos, dedicouse á investigación e foi entón cando comezou a última Guerra Carlista, coa que participou na defensa de Bilbao.

Terminada a Guerra Carlista, comezou a investigar pola súa conta. O manuscrito do seu primeiro traballo foi asinado o 30 de novembro de 1876, pero até 1877 non foi publicado no boletín da Comisión do Mapa Xeolóxico de España. Aparte do País Vasco, realizou investigacións xeolóxicas noutros pobos, pero as máis destacadas son as memorias xeolóxicas de Gipuzkoa (1884), Álava (1885) e Bizkaia (1892).

Ao ser un bo geólogo, pronto alcanzou gran prestixio. Tivo una vida profesional moi activa e chegou a varios altos cargos. Entre os cargos máis importantes que desempeñou destacamos os seguintes:

• O 8 de xullo de 1871 ingresou no Corpo de Enxeñeiros Mineiros no posto de segundo enxeñeiro e foi destinado ao recinto de Obras Públicas de Bizkaia como enxeñeiro dependente.
• O 20 de xaneiro de 1880 foi nomeado primeiro enxeñeiro e segundo xefe da área de Bizkaia.
• En 1892 foi nomeado membro da Comisión do Mapa Xeolóxico de España, cargo co que deu por concluída a súa formación xeolóxica e a partir de aí, o XIX. Chega a ser un dos mellores petrófonos do século XX.
• Foi director da visita da Sociedade Xeolóxica Francesa a Barcelona en 1898.
• O 30 de maio de 1907 foi nomeado vocal da Comisión do Mapa Xeolóxico.
• O primeiro de xuño de 1907 obtivo a cátedra de xeoloxía da Escola de Enxeñaría Mineira.
• O 29 de maio de 1908 foi nomeado enxeñeiro xeral de primeira.
• O 28 de xaneiro de 1910 obtivo o nomeamento oficial na delegación do Estado español paira o Congreso Internacional de Xeoloxía de Estocolmo.
• O 27 de marzo de 1910 obtivo o posto de Monitor Xeral. Como consecuencia diso, a pesar de que lle permitiron ser responsable de prácticas e continuar no xurado de setembro, tivo que renunciar á cátedra.

Ademais era membro de diversas institucións científicas e membro do cadro da Academia de Ciencias e Artes de Barcelona. Nalgunhas destas institucións recibiu honras.

O 5 de xuño de 1915 solicitou adiantar a súa xubilación e fíxose cargo da terra de Lekeitio e Arrasate. O home que deixou una longa sombra na xeoloxía do País Vasco morreu abandonado o 25 de xaneiro de 1917 na casa de Arrasate.

O nome deste gran investigador non se esquecerá inmediatamente, entre outras cousas, de todos os traballos realizados por el, para que os poidamos utilizar. Ramón Adán de Yarza traballou moitísimas máquinas e como non é posible enumerar todas elas, destacaremos algunhas na táboa superior.

Todo o aquí exposto foi só un breve resumo da vida e traballo deste brillante investigador. O valor e a achega do seu traballo e, por suposto, as grandes sombras que el mesmo deixou son moi importantes en Euskal Herria. E como nós somos científicos, por tanto, non queremos deixar que se esqueza o nome e o ser dun dos principais geólogos vascos. Ese é o obxectivo deste artigo.

• Apuntamentos xeolóxicos achega do criadeiro de ferro de Somorrostro, na provincia de Biscaia. Boletín IV; 1877, p. 45
• - Luís Mariano Vidal na illa de Mallorca. Boletín VIN, 1879, p. 23
• As rocas eruptivas de Biscaia. Boletín VIN, 1879, p. 269
• • Bourson (Extracto da nota acerca de). Boletín VIN, 1879, páx. 287
• Bilbo, M. Baills (Extracto e observacións acerca de). Boletín VIN, 1879, páx. 391
• Roca eruptiva de Motrico (provincia de Granada). Anal. S.E. de H.N. VII, 1877 78, pp. 21-25
• Idade das ofitas. Boletín IX, 1882, p. 93
• Os criadeiros de cinabrio de California, Nevada e Virginia. Revista Mineira, t. 1, serie C, ano XXXIV, 1883, pp. 87-89.
• - Memorias, 1884.
• - Memorias, 1885.
• - Memorias, 1892.
• Rocas hipogénicas da illa de Cuba. Boletín XX, 1893, páx. 71.
• Roca eruptiva de Fortuna (Murcia). Boletín XX, 1893, p. 349
• Rocas eruptivas da provincia de Barcelona. Memorial Acad. Cienc. e Artes de Barcelona, II, 1898, pp. 359-369.
• Provincia de Guipúzcoa. Xeoloxía Agrícola, primeira parte. Bosquejo petrográfico. San Sebastián, Imp. da Provincia, 1900, p. 20 e un mapa.
• (R.; Almera, J.; Barrois, C.; Bergeron, J; Bofill, A.; Calderón, S.; Deperet, C.; Dollfus, J.F. ; Stuart-Menteath e Vidal, xunto con L.M.): • Boletín XXVII, 1900.
• Mapa petrográfico de Biscaia a escala 1:100.000, 1900.
• 3.- Boletín XXVIII, 1906, p. 105
• O País Vasco nas idades xeolóxicas. Boletín XXVIII, 1906, p. 45
• Bi hitz, Nicklés jauna, kobijadura guneei buruzko teoriak, prólogo bezala, lan-itzulpenetara. Boletín XXVIII, 1906, p. 65
• Estudos hidrogeológicos. Provincia de Madrid. Zona entre Madrid, San Martín de Valdeiglesias e o ferrocarril de Madrid a Alacante. Boletín XXVIII, 1906, páx. 297
• Leccións de Xeoloxía, explicadas na Escola Especial de Enxeñeiros de Minas. Curso 1909-1910. Madrid. Lite. G.V., Páx. 1260
• - Curso 1909-1910. Madrid. Lite. G.V., Páx. 278
• Note supplementaire sur lles gisements de l’Espagne. C.R. XI Cong. Geologique International, 1910, pp. 303-306
• (Xunto a R. e Rubio, C.): 1910.- Boletín XXXI, 1910.
• Estado actual da minería en Murcia. - Boletín XXXII, 1911, páx. 215
• (Lozano Sánchez, R. e Kindelan,xunto con V). 2.- Revista Mineira, Metalúrxica e de Enxeñaría (Madrid). XXIX, 2322 (Outubro 1911), pp. 493-504.
• -