Despois do pacto de Montrealdo...

1997/09/01 Garrido, Carlos Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Ingurumena

As sustancias coñecidas como CFC son compostos químicos antropogénicos utilizados principalmente en aerosois (como propelentes ou pulverizadores), frigoríficos como mordeduras ou espumas. Son inertes na parte inferior da atmosfera e non presentan gran toxicidade. Con todo, ao chegar á estratosfera se disocian polos raios ultravioletas do Sol, liberando as moléculas de cloro. Estas moléculas de cloro afectan gravemente á capa de ozono. Cada átomo de cloro destrúe miles de moléculas de ozono que, ademais, dura case un século.

Por tanto, estes CFCs (xunto con outros produtos halogenados) son os responsables directos dun adelgazamento grave e perigoso que está a sufrir a capa de ozono estratosférico. Por que grave e perigoso? Porque a capa de ozono evita a influencia directa dos raios ultravioleta, moi prexudiciais paira os seres vivos do planeta. Por iso, a medida que a capa de ozono diminúe, a situación da vida no planeta, tal e como a coñecemos actualmente, vaise agravando.

O dano que pode causar a desaparición da capa de ozono é tan desproporcionado que os expertos tampouco puideron calculalo correctamente. Pero o dano non é algo que poida ocorrer nalgún momento, senón o que se está producindo na actualidade, agora mesmo. Segundo os últimos estudos realizados na Antártida, os danos xa son notorios nos xenes dos animais, na fertilidade das plantas e no desenvolvemento do fitoplancto, un ollo fundamental na cadea trófica mariña.

En canto aos danos producidos aos seres humanos, hai que ter en conta, segundo os datos recoñecidos pola Organización das Nacións Unidas, que a diminución do 10% da capa de ozono no mundo xerará cada ano 300.000 novos casos de cancro de pel. Non hai máis que ver o incremento experimentado até o momento polos efectos dos cancros de pel nos últimos tempos e todo apunta a un aumento no futuro. Non esquezas que o cancro de pel é só uno dos danos que poden causar os raios ultravioletas.

Desde a firma do Tratado de Montreal, a prohibición teórica de utilizar CFCs fixo que se estean utilizando HCFCs, sustancias alternativas. O mercado deixado pola industria dos CFCs, sobre todo en aerosois e refrigerantes, está a adquirir HCFCs. Con todo, os HCFCs non son máis que curmáns propios dos CFCs, que en menor medida tamén causan un gran impacto sobre a capa de ozono.

Entón, por que non prohibir definitivamente eses produtos tan perigosos e prexudiciais? Porque as empresas fan un negocio redondo con estes produtos, está claro. En Europa non se prohibirá o uso destes produtos até 2014, mentres que a produción estará permitida até 2030, non hai que esquecer que o mercado do Terceiro Mundo está aí, onde a demanda destes produtos é cada vez maior.

Alguén podería pensar que os HCFCs utilízanse porque non hai ningún produto inocente que substitúa aos CFCs. E estaría equivocado, o certo é que os intereses de empresas como Elf (e refírome a Elf en Bizkaia, en Zaramillo, porque ten taller) son demasiado grandes.

Casos como este (na miña opinión, verdadeiramente criminais) pon de manifesto un lema como o de “quen contamina paga”. Bastará con pagar una multa si, a pesar da fortuna, a capa de ozono séguese deteriorando? Non, é evidente. “Quen contamina non debe contaminar e limpar o contaminado” é a filosofía correcta.

Os gobernos e as empresas non resolven nada tendo en conta o custo das multas nos seus orzamentos. Hai que abordar a produción limpa, é dicir, o sistema de produción non contaminada, renunciando aos produtos que os ciclos naturais non poden reciclar.

O desenvolvemento sustentable non pode ser una escusa paira seguir destruíndo o planeta (se se quere máis lentamente, pero en definitiva, paira seguir destruíndo). E esa é a filosofía detrás da substitución de sustancias: “sigamos destruíndo o planeta, pero máis lentamente, porque así o esixe o desenvolvemento sustentable”. E mentres non cambie a mentalidade conservadora que se esconde tras este concepto, o planeta e con el seguirán destruíndo as nosas condicións de vida. Iso si, o desastre será sustentable, constante.