Maurits Cornelis Escher
1992/02/01 Angulo, Patxi Iturria: Elhuyar aldizkaria
M. C. A vida de Escher
O 27 de marzo cúmprense 20 anos da morte do ilustrador holandés Maurits Cornelis Escher. Escher naceu 74 anos antes na localidade holandesa de Leeuward.
En 1903 a súa familia trasládase ao pobo de Arnheim, onde pasa á escola secundaria. Salvo o debuxo, o resto das materias mostráronse desesperadas (figura 1). En 1919 inicia os seus estudos na Escola de Arquitectura e Artes Decorativas de Haarlem. Pero pouco despois abandonou e empezou a estudar artes gráficas que se impartían na mesma escola, con Samuel Jesserum de Mesquita como mestre. Dous anos despois saíu da Escola de Arte, dominando os coñecementos básicos do debuxo e o debuxo en madeira.
En 1922 viaxou por Italia e España. Tras pasar o inverno en Siena trasladouse ao sur de Italia, concretamente ao pobo de Ravello. Alí coñeceu a Jetta Umiker, a súa muller. Despois de casarse trasladáronse a Roma, Monte Verde (Figura 2). Por primeira vez traballaría con total tranquilidade. Até 1935 viviu como na súa casa en Italia. Viaxaba primavera ás montañas de Abruzzi, Campania, Córsega, Malta, Sicilia, etc., normalmente con outros pintores (Giuseppe Haas Triverio, Robert Schiess, etc.). Nestas viaxes Escher realizaba as súas emocións (que logo utilizaría nos seus debuxos). En 1929 Castrovalvan representou unha paisaxe sen fronteiras (Castrovalva, 1929), un dos primeiros en enxalzar a Escher, un dos mellores realizados por el.
Escher era até entón bastante descoñecido. Un par de pequenas exposicións, varios libros e kitto. Non vende as súas obras e vivía das costas do seu pai. Até 1951 non puido vivir do seu traballo.
A partir de 1935 o ambiente italiano escureceuse debido ao fascismo. Por iso é polo que se marchen ao pobo suízo de Châteaux-d´Oex, onde aseguraba que dous invernos vivían na “nostalxia branca”. A contorna, a paisaxe, a arquitectura, etc. non lle suxeriron nada. Saír de alí converteuse en obsesión. Tiña nostalxia mariña. Por iso, enviou una carta á “Compagnia Adria” de Fiume, empresa que organizaba viaxes marítimas polo Mediterráneo, preguntando si tiñan praza libre. A proposta de Escher foi a seguinte: O Jett e a súa pasaxe, con debuxos baseados nas emocións realizadas durante a viaxe, pagarían con 48 imaxes (4 copias de 12 ferros).
Máis sorprendente foi a resposta afirmativa. En 1936 viaxaron Fiume-Valencia e Genoa-Valencia. Daquela época pertencen, entre outros, os debuxos Idi-begia e Marsella. Aproveitando estas viaxes visitou a Alhambra de Granada con Jett. Estudou en profundidade os seus adornos e na súa segunda visita foi moi copiada. Así se estableceron as bases dos traballos pioneiros realizados por el no campo das particiones periódicas de superficie. Foi encarcerado en Cartaxena por copiar as instalacións defensivas da cidade, antigas murallas. Confiscáronlle todas as súas imaxes.
En 1937 trasladáronse ao pobo holandés de Baarn, onde a escola secundaria tiña gran prestixio. A produción da época é abundante, xa que o seu clima favorecía ben. A partir de entón a súa vida relaxouse. A pesar de realizar máis viaxes polo Mediterráneo, non logrou suxestións antigas (figura 3). Só cando enfermou en 1962, deixou de imaxinar. En 1969 Serpe realizou o debuxo, demostrando que aínda estaba en bo estado de forma.
En 1970 trasladouse á casa Rosa Spier de Laren (Holanda). Naquela casa os artistas tiñan os seus estudos e non lles faltaba nada. Morreu alí dous anos despois.
M. C. Traballo de Escher
Nas obras de Escher, salvo nas paisaxes realizadas antes de 1937, podemos atopar una suxestión matemática. Parece que nos seus 70 imaxes explícanos as súas investigacións. Nestas investigacións trata tres áreas da matemática (figura 4).
Estrutura do espazo
Ao longo do seu traballo expuxo esta preocupación. Desde 1937 os seus cadros recollían con gran lóxica os diferentes espazos. O seu interese pola mera imaxe matemática veulle máis tarde, creado polos cristais. Trátase, por tanto, dunha área con paisaxes, mundos raros e corpos matemáticos que penetran entre si.
Estrutura superficial
Esta época comezou cando se ocupou da partición regular da superficie, especialmente influenciada pola visita á Alhambra de Granada. Tras unha exhaustiva análise inventou un método paira a distribución regular da superficie lisa. Non hai cadro con só este tema. Con todo, Escher utilizaba estas particiones en imaxes de metamorfoses nas que as simples imaxes matemáticas convértense en persoas, plantas, animais, etc. Tamén nas imaxes dos ciclos, nas que a imaxe final coincide coa inicial, utilizábase dita partición. Por último, esta técnica tamén aparece en aproximacións ao infinito, pero nelas utilizaba imaxes uniformes. A dificultade desta obra explica por que apareceron máis tarde.
Proxección da superficie plana do espazo tridimensional
Escher atopouse enseguida cos problemas de representación en dúas dimensións de imaxes tridimensionales. Estudou con rigor as leis de perspectiva que se coñecían desde o Renacemento e descubriu novas leis que as explicou en varias imaxes. A imaxe é a proxección sobre a superficie launa dun obxecto tridimensional, existindo ou non no espazo. Podemos atopar tres tipos de cadros: os que presentan o problema da imaxinación, os que falan de perspectiva e os que teñen imaxes imposibles.
Estas tres áreas non se diferenciaban ao longo da vida. Con todo, moitas veces analizou varios temas á vez.
As paisaxes ocupan a primeira época (1922-37), sobre todo no sur de Italia e na costa do Mediterráneo. A litografía máis completa é Hiru mundu (1955). Xa na litografía Natura fía de 1934 apréciase a interpenetración de dous mundos mediante un espello.
A tempada 1937-45 é a época das metamorfoses, cando a Metamorfose de 1937 comeza co cadro I. Por citar un traballo desta época, denominamos Día e Noite (1938). Nela pódense ver todas as características da época. Ao mesmo tempo preséntase a metamorfose, un ciclo e o cambio de imaxes bidimensionales a tridimensionales. O último traballo desta época data de 1946, o Espello máxico. O traballo que explica mellor o cambio entre dous e tres dimensións é As mans representadas, 1948, e o último Dragón, 1952.
O tema da perspectiva xa o traballou na torre de Babel de 1928 e na de San Pedro de 1935, Roma. Nel destácase que o que a Escher interesáballe non era una cousa, senón a mesma perspectiva. Con todo, até 1946 non se comezou a estudar profundamente as leis. Outro mundo de 1946 é un punto de estampa I, nadir e punto de escape ao mesmo tempo. O cume da época alcánzase sen beizos en Goiko eta behetik (1947). A estampa presenta liñas paralelas que se cortan entre si. Ao final da época volveu á perspectiva tradicional e ocupouse das figuras xeométricas básicas (poliedros, espirales, cintas de Möbius,...). O primeiro traballo é o Cristal de 1947, no alto temos as Estrelas (1948) e o último é o Planetoide tetraédrico de 1954. Tamén aparecen en traballos posteriores pero non como tema principal. As cintas de Möbius inclúense neste grupo aínda que sexan posteriores.
Coa obra O cada vez menor I de 1956 comeza a fase de aproximación ao infinito. O propio Escher considera que o mellor traballo é o Limite circular III (1959). O último traballo de Escher, Serpes (1969), tamén é una aproximación. Nesta época tamén se inclúen figuras imposibles. O primeiro é Cóncavo e convexo (1955) e a último Fervenza (1961). A obra máis sorprendente da época, e una das máis importantes de todo o traballo de Escher, é a Sala de Debuxo (1956). Segundo Escher, nesta obra chegou ao límite da súa capacidade intelectual e artística.
A obra de Escher sufriu un cambio brusco entre 1934 e 1937. Este cambio ten que ver co traslado de Roma e do Mediterráneo a Suíza, Holanda e Bélxica. Con todo, o cambio non fose posible si en Escher esta actitude non existise anteriormente. Esta actitude non debe buscarse no seu especial interese na ciencia ou as matemáticas. Escher sempre dixo que el non se soubo na xeometría. Nunha entrevista dixo: “En matemáticas non conseguín nada.
Parece curioso que, sen darse conta, falase de matemáticas. Non, na escola fun un mozo encantador e inxenuo. Quen pensaba que os matemáticos decorarían os meus libros con imaxes e que, con persoas tan expertas, ía ter un trato coma se fosen os meus compañeiros ou irmáns? E eles non poden crer que non entendo nada do que din”. Non era matemático e, sobre todo, Escher foi un artesán que traballaba co metro e o compás paira conseguir un obxectivo concreto.
Nos traballos iniciais xa se percibe este interese. En 1920 realizou na catedral de San Bavon de Haarlem un candelabro nunha folla de tamaño superior a un metro de pluma, baixo a que nunha bóla reflectíase a catedral e o propio artesán. Outro debuxo de 1922 presenta una superficie repleta de cabezas, con catro delas servidas. Todos cobren a superficie. En 1937, tras a segunda visita á Alhambra, aparece inmediatamente una sucesión de cadros.
G en 1938. H.´s-Gravesande dedicoulle un artigo na revista “Elseviers Maandschrift”. Con todo, até 1951 a crítica artística oficial tívoa esquecida. En febreiro de 1951 apareceu na revista “The Studio” un artigo de Marc Severin. Segundo Severin, Escher sabía sacar á luz a poesía matemática que gardan as cousas. Na revista “Jardin deas Arts” de outubro de 1965, Albert Flocon dixo: “Conceptos como o alto e o baixo, o interior e o exterior, o esquerdo e o dereito, o próximo e o afastado parecen perder todo sentido absoluto, converténdose en intercambiables. Doutra banda, de súpeto, entre puntos, superficies e espazos, entre causas e consecuencias, centrámonos en novos lazos, creando ante os nosos ollos novas estruturas espaciais que conxuran mundos raros e son tan posibles como os nosos”.
En 1968, con motivo do 70 aniversario de Escher, o museo da Haia organizou una gran exposición. O ministro holandés de Asuntos Exteriores encargou una película que finalizou en 1970. Jurriaan Andriessen compón en 1970 a peza suxerida polas imaxes de Escher. Tocou a Orquestra Filarmónica de Róterdan, mentres se vían as imaxes de Escher. Actualmente Escher é un dos artistas gráficos máis coñecidos.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
