Pola superficie terrestre

2004/02/01 Andonegi Beristain, Garazi - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Unibertsitateak
• Geologia

Varios grupos da UPV/EHU investigan os procesos que se producen na capa máis profunda da superficie terrestre e na parte alta do manto. Paira iso analízanse algunhas rocas que estiveron no pasado a gran profundidade.

Na península Ibérica existen en poucos lugares rocas que estiveron enterradas a máis de 60-70 km de profundidade. Un destes lugares, coñecido como complexo alóctono do noroeste, foi investigado por geólogos da UPV.

Descubrindo o pasado das rocas

Nos traballos de investigación dos geólogos é fundamental identificar e recoller as rocas adecuadas, xa que na estrutura destas rocas consérvase a historia da súa formación e, neste caso, dos procesos que se producen na capa máis profunda da cortiza terrestre.

Eclogita situada en Cabo Ortegal (Galicia), roca metamórfica de alta densidade formada por granates e clinkiroxenos. (Foto: J. I. Gil).

En primeiro lugar realízase una cartografía ou mapa xeolóxico da zona na que se atopan estas rocas, á vez que se analiza a súa macroestructura, é dicir, a disposición espacial dos elementos visibles a primeira ollada. Ao mesmo tempo, selecciónanse as rocas máis adecuadas paira os estudos microscópicos. Paira estes estudos córtanse as rocas e púense até converterse en láminas delgadas transparentes de 30 micras de espesor. Con eles realízanse estudos geocronológicos, paleomagnéticos ou estudos geoquímicos de elementos e isótopos.

De feito, a composición e relación dos minerais destas rocas serve paira coñecer as condicións nas que se formaron as rocas; a análise das deformacións permite coñecer o comportamento das rocas na parte máis profunda da superficie terrestre, e o estudo dos isótopos radiogénicos permite deducir a natureza das rocas e cando se produciron deformacións e procesos de recristalización.

Outras mostras utilízanse paira coñecer a orixe das rocas, é dicir, a súa orixe na cortiza continental ou oceánica ou no manto baixo a cortiza terrestre.

Resultados

Os traballos realizados polo equipo de investigación nas dúas últimas décadas deron resultados moi interesantes. Segundo estes resultados, as rocas dos complexos alóctonos do noroeste do Macizo Ibérico naceron fai 450-500 millóns de anos. Nalgúns casos formáronse en forma de basaltos no fondo do mar, que posteriormente foron enterrados a máis de 60 km de profundidade (proceso de subducción). Alí, as chamadas ecologitas convertéronse en rocas moi densas.

Este proceso de subducción débese probablemente aos movementos de dous ou máis placas, que se cre que provocaron o peche do antigo océano ou mar coñecido como Rheiko. Isto ocorreu fai 380-400 millóns de anos.

Posteriormente, as eclogitas e outras rocas relacionadas con elas afloraron na forma que agora coñecemos, proceso que durou entre 20 e 30 millóns de anos. Este último retorno á superficie terrestre calcúlase que ocorreu fai 300 millóns de anos. Por tanto, puideron reconstruír una longa e complexa historia e, ademais, coñeceron algúns dos procesos que se dan na parte máis profunda da cortiza terrestre, aínda hoxe en día, dificilmente entendibles mediante a observación directa.

• Título do proyectoOrigen e evolución
  tectónico-térmica dos complexos alóctonos do noroeste do macizo ibérico.
• Obxectivo Profundar no coñecemento da evolución da litosfera da Terra a través da análise dos procesos orogénicos que teñen lugar nas
  zonas máis profundas da superficie terrestre.
• Director
  I. Gil Ibarguchi, B. Ábalos Villaro.
• Grupo de traballo
  M. Monte Aranguren, P. Puelles Olarte, J. F. Santos Zalduegi, L. A. Ortega Custa, M. Carracedo Sánchez, A. Alonso Olazabal, L. Eguiluz Alarcón.
• División
  Mineralogía – Departamento de Petrología e Geodinámica.
• • Facultade
  de Ciencia e Tecnoloxía