"En Estados Unidos, creo que a ciencia gañará o debate sobre o ensino da evolución"
"En Estados Unidos, creo que a ciencia gañará o debate sobre o ensino da evolución"
Eu estudei Matemáticas en Madrid. E cando acabei, non había maneira de facer a tese en España.
En xeral. Acababamos de saír do franquismo, pero aínda era difícil estudar... O meu profesor Miguel de Guzm díxonos que nos conviría saír ao estranxeiro, a Francia ou a Estados Unidos. Eu gustábame Estados Unidos, pola NASA… eu quería traballar na NASA (risas). E fun a San Louis, por recomendación de Miguel de Guzm, onde pasei seis anos.
Logo fun á Universidade Purdue, en Indiana, logo á Universidade de North Western, en Chicago, e logo, cando fun a Pittsburgh, cheguei á categoría de profesor axudante, á primeira da clasificación académica. A miña intención era pasar un ano ou dous anos en Pittsburgh, até conseguir traballo en Madrid. Iso non ocorreu nunca; aos que volveron tratábanlles moi mal e a min tratábanme moi ben. Entón déronme un posto fixo. E en 1997 decidín que o meu destino era vivir en Estados Unidos. E vivo en Pittsburgh desde 1989.
Aseméllase moito a Bilbao. Antigamente dedicábase á fabricación de aceiro e existía una gran industria de fabricación e metalurgia, que logo foi renovada. Agora é una cidade moi limpa. Cambiaron radicalmente o núcleo urbano, do mesmo xeito que fixeron aquí co Museo Guggenheim, onde se construíron moitos novos edificios nos anos 70. E agora toda a industria é a industria do coñecemento. A maior empresa é a Universidade de Pittsburgh. É, en definitiva, una cidade académica. Pequeno estándar estadounidense con 400.000 habitantes. E é una das cidades máis baratas de Estados Unidos; comprando una vivenda quédache diñeiro paira poder vivir. Bilbao e Pittsburgh están hermanadas.
É un tema moi interesante porque en Estados Unidos a educación non está centralizada. Depende de cada distrito escolar. E aínda que en parte está regulado polo Estado, cada distrito escolar determina o contido do currículo.
Algúns Estados ditan normas xerais como Texas ou Kansas: "non se debe ensinar a evolución ou as súas teorías". A gran independencia fai que este tipo de cousas sexan aceptadas en Estados que consideran que a maioría da xente é relixiosa. Creo que é una pequena compensación para que haxa moitos puntos de vista e un nivel de independencia. E creo que iremos avanzando aos poucos e que a ciencia gañará este tipo de debates.
Si, necesitarase tempo. Pero moitas cousas están a discutirse. Por exemplo, hoxe en día ensínase a evolución na maioría dos sitios; estou seguro de que na década de 1950 non se ensinaba en ningún sitio. As relixións (alí hai moitos) controlaban moito máis a educación. Despois, na década de 1960, todo detívose e empezouse a utilizar un modelo dirixido ao alumno, chegando ao sistema actual. Paréceme un sistema moi bo, tanto porque ten moita diversidade (hai que recoñecer que hai escolas boas e malas por moitas razóns, entre as que se atopan as decisións dos pais) como porque as clases páganse a través de impostos. Estes impostos son moi altos e por iso temos moito compromiso coas nosas escolas, porque é a nosa escola, porque os nosos fillos van e pagamos. A Xunta Xeral da Escola, school board, é moi activa. Hai grupos de pais que dan un punto de vista e outros que dan outro. Eu nunha ocasión publiquei una gran queixa por un libro de texto matemático, que foi modificado. É dicir, os pais teñen un mecanismo paira poder falar e funciona ben. É un sistema moi descentralizado non só a nivel estatal, senón tamén a nivel de distrito escolar.
Por exemplo, a educación a distancia é algo que non solucionamos do todo. Que é ir á universidade? Se se trata de recibir un curso de Física e realizar algúns exames, talvez non sexa necesario acudir ao campus. Pero eu creo que a universidade é algo máis. En Estados Unidos os estudantes viven na propia universidade, una actividade que dura 24 horas ao día. Entón non sabemos até que punto esta actividade vaise a desenvolver na educación a distancia. Hai quen di que non hai que gastar diñeiro paira facer edificios, e outros dicimos que non, que a universidade é algo máis que cursos.
A educación a distancia ten gran importancia paira quen non poden ir fisicamente á universidade. Na actualidade, pódese dar material de estudo a calquera persoa, por exemplo si é xorda ou cega. A tecnoloxía permite que este material estea dispoñible paira calquera persoa. Pero é una cuestión que temos que resolver, como a da Universidade de Phoenix. Dedícase á educación a distancia e ten máis alumnos que calquera outra universidade estadounidense. E é una universidade for profit; as universidades son entidades sen ánimo de lucro, pero é una universidade con ánimo de lucro.
En física case todas as enerxías son cuadráticas. A enerxía sempre é función cuadrática dunha velocidade (por exemplo, o cadrado da velocidade pola masa). E ao buscar o mínimo de enerxía, o laplace xera una ecuación lineal. Entón realízase o cálculo clásico das variacións e obtéñense solucións. Isto funciona correctamente cando estás a analizar pequenas perturbacións. Pero, que pasa con materiais que teñen un comportamento elástico ou plástico, por exemplo? Trátase de grandes perturbacións que o laplace non resolve ben. As enerxías non son cuadráticas. Nas ecuacións a velocidade aparece cunha potencia igual ou igual a cinco ou a trece. Por exemplo, na ecuación que describe o movemento dos glaciares aparece a velocidade ao 3/4... É dicir, que na potencia non aparece o número 2! Entón, a ecuación resultante da análise de Laplace non é lineal. É outro mundo, outro fenómeno. Tiven moita sorte porque investigé este tema na miña tese e logo púxose de moda o tema. Nos últimos dous anos, por exemplo, traballei na procura da interpretación destas ecuacións a través da teoría de xogos.
A teoría dos xogos é una teoría matemática dos xogos, pódese dicir que é una teoría non lineal da probabilidade. A probabilidade en situacións normais refírese ao laplacés. Pero se a probabilidade non é lineal, hai que utilizar a teoría de xogos. Por exemplo, no xadrez, se xogamos como sempre, normalmente gañará o mellor xogador. Pero imaxínache que botamos una moeda antes de cada xogada; se salgue a cara, ti a moves e si salgue a cruz, eu. Se a continuación salguen tres caras mate. Trátase dun xogo totalmente diferente, no que o xogador debe analizar a probabilidade de gañar coa moeda. É moi interesante, o mellor xogador non ten máis opcións que o resto, porque é outro xogo. Os xogos que separan quendas mediante un proceso aleatorio xeran ecuacións non lineais. De feito, pódense crear todas as ecuacións mediante un xogo. Iso é o que estou a tentar entender. É un reto paira uns anos.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian