Publicastes este traballo como referente oceanográfico. Até que punto será o libro?

Nesta colección recollemos moitos anos de traballo. É una gran colección na que participaron sesenta e dous autores. E estamos contentos porque a editorial holandesa Elsevier publicou case todas as revistas importantes da oceanografía. Por tanto, a súa publicación é una mostra de calidade. Doutra banda, en Euskal Herria levamos moitos anos investigando en materia oceanográfica.

Na presentación do libro vimos ao oceanógrafo Michael Collins de Southampton Oceanography Centre. Como contribuíu a este traballo?

Michael Collins é, xunto con Anxo Borja de AZTI, editor do libro. Collins chegou a AZTI hai uns anos paira axudarnos a mellorar a calidade das nosas investigacións. Coñecía aos da editorial Elsevier e el deunos a oportunidade de presentar o libro. A partir de aí, Anxo sacou adiante o proxecto, xa que coñece a moita xente que traballou aquí en oceanografía, traballo que leva máis de vinte e cinco anos.

Normalmente, cada investigador limítase á súa área e en ocasións a relación entre os grupos é pequena. Pero eu creo que neste caso conseguiuse formar un bo equipo. Os editores realizaron un bo traballo de asociación.

Desde cando recollestes o libro?

Depende da área de investigación. Por exemplo, se falamos da calidade da auga, desde hai dez anos presentamos os seguintes datos, e tamén comezamos a investigar os mexillóns.

Pero outros datos que publicamos son de fai quince ou vinte anos. Estes non estaban publicados en revistas importantes, cando se reuniron serviron paira elaborar informes paira o Goberno Vasco ou paira nós, e agora decidimos incluílos no libro.

Tratades a pesca no libro?

Si. A pesca sempre ten interese pola súa importancia social. Pero este libro non se centrou na xestión da pesca, senón na súa relación co mar desde o punto de vista ecolóxico e climatolóxico.

E cal é o estado do mar?

Eu atópome co que di Anxo Borja. Temos que ser optimistas. O estado do mar mellorou, sobre todo nos últimos dez anos. Imos a mellor.

É certo que XX. Até finais do século XX destruímos a nosa costa. Con todo, nos últimos anos comezamos a recuperarse, debido principalmente a que as verteduras ao mar realízanse una vez depurados. Neste tipo de temas estamos a traballar moito e a mellora é evidente.

Na evolución que mencionou, existe un punto de inflexión claro da eliminación á recuperación ou é una cuestión de anos?

Existe un punto de inflexión: a condución de augas sucias fose dos estuarios e o inicio dos labores de depuración, que se realizou nos últimos dez anos. Isto deu resultados rápidos en certas variables pero non en todas, por exemplo, as comunidades biolóxicas tardan máis en recuperarse comparándoas con algúns factores físico-químicos, como o osíxeno da auga. Os niveis de osíxeno varían rapidamente durante un ano ou dous anos. Por suposto, as comunidades empezan a recuperarse desde que aumenta a cantidade de osíxeno da auga, pero necesitan máis tempo. Na actualidade este proceso de mellora é moi evidente nos estuarios dos ríos Nerbioi e Oiartzun.

O libro recolle una proposta de investigación do próximos dez ou quince anos, una axenda da investigación. Como se organiza este traballo a partir de agora? E por que fixestes agora ese plan?

Agora sabemos moito da maioría das áreas costeiras, pero nos falta investigar a plataforma abisal e continental. Como organizalo? Pois primeiro hai que conseguir diñeiro. Hai que propor proxectos e pedir diñeiro en diferentes lugares. Paira estes traballos necesítase moito diñeiro, porque os barcos e moita xente participan. Son actividades custosas.

Pero antes de pedir diñeiro hai que achegar ideas paira a investigación. Hai que coordinar moitos traballos porque en AZTI non facemos todo tipo de traballos. Por exemplo, paira nós os proxectos máis interesantes desde o punto de vista da investigación científica son os que presentamos a pagar pola Unión Europea. Estes traballos coordinámolos con outras entidades, xa que cada organización está especializada nunha área. Estas relacións permítennos coñecer máis o mar e enriquecer o noso traballo diario.

Cal é a súa contribución a este estudo e ao libro en xeral?

No libro, por exemplo, eu escribín o décimo capítulo sobre microbiología. Analicei sobre todo a calidade da auga. O traballo recolle, desde o punto de vista microbiológico, as principais conclusións do libro: que temos estuarios moi contaminados, como o do Nervión, e que desde o punto de vista microbiológico o Bidasoa tamén está bastante mal. Pero, doutra banda, o proceso de mellora é evidente, e iso vese claramente, por exemplo, na bahía de Txingudi. En Txingudi, se a mellora persiste, autorizarase a cría de mexillóns ou a captura de ameixas dentro dun ano ou dous anos, agora está prohibida por problemas bacteriológicos.

Xa que mencionou o tema da calidade da auga , no libro analizariades as consecuencias do Prestige, non?

Estas conclusións recollémolas no libro, pero non lles demos moito marxe, sobre todo porque cando empezamos a traballar o accidente do Prestige aínda non se produciu. Cando houbo a maior crise o libro estaba moi avanzado e era moi difícil introducir cambios. Con todo, algo se menciona no capítulo de bioindicadores.

A verdade é que o impacto non foi tan grande. É certo que nos peores momentos da crise a concentración de hidrocarburos aumentou considerablemente, pero co paso do tempo volvemos a niveis anteriores ao do Prestige. De feito, utilízanse mexillóns e ostras, xa que bioacumulan sustancias contaminantes e convértense nunha boa referencia tanto no tempo como no espazo. Integran as características da contorna no corpo. Por tanto, tómanse mostras destes bioindicadores periodicamente e analízanse.

Coa chegada das manchas de fuel superouse o límite aceptable de concentración de hidrocarburos. Pero estamos a volver á situación anterior ao Prestige, que é bastante boa.