Javier Gorosabel: "Temos un ano de permiso paira utilizar o telescopio Hubble"
Acaban de obter a autorización paira utilizar o Telescopio Espacial Hubble dentro dun proxecto internacional. Como se obteñen este tipo de permisos?
Preséntanse os proxectos de utilización do Telescopio Espacial Hubble (HST), obtendo os permisos en función do peso do proxecto. Estes permisos mídense nas órbitas que proporciona o telescopio. Paira un proxecto normal asígnanse entre 3 e 5 órbitas. O noso proxecto é internacional e o que máis órbitas recibiu este ano, 180.
Por canto tempo obtivestes a autorización?
O normal é obter permisos de seis meses, pero paira grandes proxectos concédese un ano. Nós obtivemos un ano de permiso.
É necesario cumprir condicións especiais paira utilizar Hubble?
Paira acudir ao centro de Hubble é necesario ser estadounidense ou ter un contrato de Hubble. Con estas condicións logran deter a ciencia dos grandes proxectos en Estados Unidos. Eu entrarei como contratado de Hubble.
Pero se o Telescopio Hubble está financiado pola NASA e a ESA, como teñen tanto control os estadounidenses?
A ESA só dispón do 5% do tempo de uso do Hubble. Como dixemos, o noso proxecto é de 180 órbitas. Isto supón un terzo do tempo total de uso do Hubble, é dicir, o tempo correspondente á NASA.
Quen formaredes o equipo de traballo paira levar a cabo este gran proxecto?
A Baltimore acudiremos cinco astrofísicos: un estadounidense, un inglés, un noruegués, un estudante de doutoramento que me acompaña. Os contactos que fixen durante a miña estancia na Universidade de Armsterdam servíronme paira participar neste proxecto.
Que é o que tedes que analizar?
Nós investigamos as explosións de raios gamma. Estas explosións prodúcense en galaxias moi afastadas e non poden verse con telescopios convencionais. De feito, da Terra obtéñense imaxes moi débiles destas galaxias, polo que paira realizar boas investigacións debemos utilizar a instrumentación máis avanzada que temos actualmente. O mellor telescopio é Hubble e o segundo mellor Very Large Telescope (VLT) de Chile. Temos autorización paira utilizar estes dous telescopios paira levar a cabo o noso proxecto: 24 noites en VLT e 180 órbitas en Hubble.
Cando comezastes a investigar os raios gamma viades só una ou dúas explosións ao día. Co tempo déstesvos conta de que son máis frecuentes. Con que frecuencia ven actualmente?
Iso é una boa pregunta, porque una cousa é o que vemos e outra o que pasa. As explosións de raios gamma que se observan na actualidade supoñen o 3% das que se producen.
Por que é tan difícil ver esas explosións?
A emisión de raios gamma prodúcese nun ángulo moi reducido. Non é esférico, como o emite una lámpada. Por tanto, paira ver a explosión, o telescopio debe dirixirse exactamente a ese ángulo. Se está un pouco nesgado non se ve.
Por iso é tan difícil ver estas explosións. ven tres ao día, pero se producen moitas máis explosións que non están na nosa visión. Este número debería multiplicarse entre 500 e 1.000 veces. Isto ten consecuencias moi importantes en cosmología, xa que se estas explosións prodúcense nas estrelas, significa que as estrelas que se atopan a esas grandes distancias son 1.000 veces máis que as que ven agora. Isto, por suposto, ten grandes implicacións na estrutura do universo.
Pero si non sabedes onde pasan as explosións, como decidistes a dirección do telescopio?
Sabemos máis ou menos onde se produce a explosión. Paira iso, utilizamos satélites con detectores de raios gamma. A nosa atmosfera non é transparente aos raios gamma e por iso hai detectores en órbita.
Estes satélites, ao detectar o raio gamma, envían o sinal á NASA, desde onde se envían mensaxes aos teléfonos móbiles. Nós, nun intervalo de 30 segundos e 1 minuto, recollemos as coordenadas e colocamos o telescopio cara a esas coordenadas. Con todo, estas coordenadas presentan un erro de aproximadamente un grao.
Este erro é moi grande, xa que o que vemos cun telescopio é só una pequena parte. En astronomía un grao divídese en 60 minutos (60’) e o tamaño normal da parte visible cun telescopio é de 5’x5’. Por tanto, paira ver un grao é necesario facer una especie de mosaico. Logo empeza a procura, tentamos atopar una estrela ou algo que non está catalogado.
Tedes a posibilidade de corrixir outros telescopios na dirección na que detectades raios gamma? Por exemplo, XMM ESA?
Isto non é fácil, porque mentres aquí é de noite noutros lugares é de día, polo que os telescopios deben estar repartidos por todo o mundo. Isto require grandes colaboracións. Nós temos colaboracións en India, Chile e Nova Zelandia.
A maior pregunta sobre os raios gamma refírese á súa orixe. De momento, cales son as hipóteses paira explicar a formación de explosións?
Na actualidade existen dúas familias teóricas. En ambos os casos utilízanse orificios negros paira explicar a enerxía, pero de forma diferente. Estas explosións emiten, nun segundo, 1.000 veces máis enerxía da que emite o Sol ao longo de toda a súa vida. Paira explicar estas enormes cantidades de enerxía, as cousas correntes non serven. Os buracos negros si poden explicar una gran emisión de enerxía deste tipo, pero paira iso defínense dous escenarios posibles.
Una teoría afirma que os buracos negros poden orbitar un sobre outro formando sistemas binarios. Estes sistemas emiten, lentamente e con moi pouca enerxía, ondas gravitacionales ata que este sistema planetario rompe e únense ambos os compoñentes. É dicir, caen una encima doutra, como una espiral. Ao producirse esta implosión considérase que se poden dar estas enerxías.
A segunda teoría baséase en hipernovas. Nas hipernovas prodúcese una implosión das capas internas e un buraco negro. Posteriormente, as capas externas caen no buraco negro e nesta caída emítense os raios gamma. A aplicación da física a este escenario permite explicar este tipo de xigantescas enerxías.
Javier Gorosabel, astrofísico
Javier Gorosabel, un mozo eibarrés de 33 anos, realizou o tres primeiros anos de física na facultade de Leioa. Realizou os cursos 4º e 5º dúas veces na Complutense de Madrid. A primeira vez especializouse en astrofísica e a segunda en física teórica. Realizou a súa tese sobre os raios gamma no Laboratorio de Astrofísica Espacial.
Despois pasou catro anos no centro de control de satélite da ESA de Villafranca de Castelo. Durante ese tempo tivo a oportunidade de saír fóra. Así, pasou seis meses na Universidade de Harward, catro meses na Universidade de Berceley e tres meses na Universidade de Amsterdam.
Posdoctoral cunha bolsa Marie Curie no Instituto Niels Bohr de Copenhague.
Actualmente traballa no CSIC, o Instituto de Astrofísica de Granada, cun contrato con Ramón e Cajal. Con todo, no marco dun proxecto internacional sobre a explosión de raios gamma, o Telescopio Espacial Hubble foi autorizado e en breve viaxará a Baltimore, o centro de Hubble.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian
