Tomando o pulso aos ríos

2007/01/01 Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Ekologia
• Unibertsitateak

Pode haber seres vivos nos ríos e que o río estea aparentemente san. É sen dúbida un dato representativo. Pero se se analiza o estado do río, nalgúns casos obsérvase que respira inmediatamente. Neste sentido, o Departamento de Bioloxía Vexetal e Ecoloxía da UPV/EHU, en colaboración co Departamento de Linguaxes e Sistemas Informáticos, analiza o funcionamento dos ríos. De feito, estudan o metabolismo de varios ríos de Gipuzkoa e Bizkaia. Miden a produción e o consumo de concentración de osíxeno nos ríos mediante o balance de osíxeno entre a fotosíntesis e a respiración. Paira iso utilizan os datos de 21 estacións que xestiona a Deputación tanto en Gipuzkoa como en Bizkaia. Estas estacións miden o caudal dos ríos, a concentración de osíxeno, a temperatura, o pH, etc. cada 10 minutos. Posteriormente, todos estes datos pásanos mensualmente aos investigadores da UPV.

Tratamento de datos

Ademais da información pasada pola Deputación, periodicamente diríxense a estes ríos realizando análises de augas, mostraxes e outras probas. A continuación trátanse todos estes datos. Paira iso desenvolveron un sistema informático: Rivermet. Basicamente, ven como cambia a concentración de osíxeno de día a noite, en varias curvas representadas nunha páxina Excel. Os investigadores da UPV-EHU conseguiron tratar e traballar cun gran número de datos de forma relativamente automática, e non é una tarefa sinxela.

Este sistema informático desenvolvido permite visualizar de forma moi integrada o funcionamento de todos os ríos e realizar un seguimento exhaustivo do mesmo. Obteñen a mesma información que un pulsometro aproximadamente.

Pero hai un pequeno problema: determinar o estado normal do río. De momento isto investigouse pouco a nivel mundial e non está moi claro cando se pode dicir que o estado do río é normal e cando está violado. É dicir, os niveis críticos non están dalgunha maneira consolidados. Hai valores moi orientativos.

A ferramenta informática desenvolvida polos investigadores da UPV/EHU abre as portas paira coñecer máis en detalle este aspecto. De feito, permite analizar en todo momento o funcionamento simultáneo de todos os ríos. Una vez que teñan moitos datos deste tipo, saberán máis claramente cal é o nivel crítico. Por exemplo, a situación do río Deba é preocupante, pero si empezamos a mellorar, cando podemos saber que pasou de negro a branco? A ferramenta axudará a resolver estes e outros casos.

Respiro

Os resultados mostran que no País Vasco os ríos seguen presentando altos niveis de contaminación. Si melloraron, a maioría ten peces. Con todo, aínda nalgúns casos observáronse variacións significativas na concentración de osíxeno no metabolismo dos ríos.

Agora queren saber cales son os factores que máis inflúen no metabolismo. Saben, entre outras cousas, que a forma, a luz e a temperatura dos cursos de auga inflúen. De feito, a fotosíntesis e os procesos respiratorios non se producen da mesma maneira en ríos canalizados e non canalizados.

Independentemente de que o río teña ou non bosques ao seu lado. Nos ríos con poucos bosques nas súas beiras, a auga quéntase moito no verán. Reduce a presenza de osíxeno e facilita o acceso ao estado de anoxia (falta de osíxeno). De feito, a pesar da elevada produción de osíxeno, a cantidade de osíxeno consumido na fotosíntesis tamén é elevada debido á gran cantidade de seres vivos. En consecuencia, especialmente pola noite, son facilmente accesibles ao estado de anoxia. Nos ríos sombríos, pola contra, apenas chega a luz ao río, polo que non adoita haber grandes producións.

Por tanto, ademais de coñecer que peces e canto hai nos ríos, é moi interesante coñecer como respira a auga paira estudar o ecosistema na súa totalidade.