Hiltzekoak eta hitzekoak

Adimen artifizialaren garaian, zeinean sakelakoaren bitartez dena posible izango den laster, oraindik ere aurrez aurre egotea nahiago dugu gehienok gure osasuna jokoan dagoenean. Ez dut oraindik ezagutu bakarrik hil nahi duenik, ezta bakarrik jaio denik ere.

Egon, entzun, aditu. Isilik batzuetan, hitz egiten besteetan, komunikazioa gakoa da medikuntzan, eta esan gabe doa (auskalo nora) hizkuntza lehentasunezkoa dela horrelakoetan. Zeren esanekoak sarri ez du ezer esaten eta, horrenbestez, mugak eta gaizki ulertuak ohikoak dira. Hormak.

Hizkuntzaren gaia aztertzeko orduan, kontuan hartuta horren gaineko ikerketa gehiena herrialde anglosaxoietan egin dela, hizkuntza-mugaren kontzeptua behin eta berriro azaltzen da. Deigarria da gaiaren inguruko artikulu gehienetan hizkuntza-­muga bera ere ez dela definitzen. Hizkuntza-­mugak hizkuntza ezberdinak hitz egiten dituzten edota hizkuntza bera maila ezberdinetan hitz egiten duten pertsonen arteko komunikazio-arazo gisa definitu izan dira, gurean paziente eta osasun-­langileen artekoak. Beharrei buruz, ordea, gutxi hitz egiten da; gutxi hitz egiten da osasun-jardueran, hau da, osasun-prozesu osoan paziente orok kalitatezko zerbitzua (onargarria, segurua, irisgarria, eraginkorra, ekitatezkoa eta jasangarria) jasotzeko behar duen hizkuntzaz, edo zehazkiago, osasun-­langileekiko eta erakundeekiko harremanetarako behar duen hizkuntzaz. Bere osasun-egoera ahalik eta hoberena izan dadin harremanetarako behar duen hizkuntzaz, alegia. Beharraz. 

Hitzekoak izanik gu, hizkuntza-mugen kontzeptualizazio berria behar dugula argi dago, muga ez baitu beharra daukan pazienteak ekartzen. Hormak eraikitzen dira. Horrenbestez, horra hor nirea: edozein pazienteren hizkuntza- edo komunikazio-­beharrei, nolanahikoak izanda ere, osasun-­profesionalek zein osasun-erakundeek erantzun egokia emateko ezintasuna edo gaitasunik eza. Eta zergatia edonolakoa izan daiteke. Hizkuntza-mugen jatorria, gizarte mailan, kulturala, politikoa edota legala izan daiteke. Zaharrak berri. Halaber, osasun-­­erakundeen mailan zioa prestakuntzarik eta kontzientziarik eza, giza-baliabideen hornikuntzarik eza, egiturazkoa edo antolakuntzazkoa izan daiteke. Ez gara salbuespena: osasun-arloan arazo sistemikoa eta unibertsala da, mundu mailan milioika pertsonari eragiten diena, eta, horren ondorioz, osasun-­zerbitzu desegokiak eta inekitatiboak jasotzen dituzte hainbatek. Aldi berean, osasun-langileei ere eragiten die euren eguneroko jardueran, hala nola prestakuntza-prozesuan.

Euskaraz lan egitea posible da, baita historia klinikoa euskaraz idaztea ere, eta horretarako ez da baimenik behar. Nahikoa da mediku izatea eta euskaraz jakitea. Esanekoak gu, menpekoak esan nahi baita, itzultzaile automatikoa lehenetsi dugu, adimen artifiziala alegia. Euskaraz idazten den apurra gaztelaniaz eskura izan dezaten erantzun egokia emateko gauza ez diren eta nahi ez duten horiek, segurtasun klinikoaren aitzakian. Segurtasunaren alde ari gara euskarazko arreta aldarrikatzen eta, aldi berean, gaztelaniaz lanean segurtasunagatik. Gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz jartzea ez zaio inori ere bururatu dirudienez; irudi-proben txostenak, berbarako.

Hiltzekoak eta hitzekoak gara gu, ahoan jalgi eta tropelean zalki. Ez dugu esparru teoriko propiorik sortu, ezta ikerketarik bultzatu ere. Baina munduan aurrekariak izango gara hiltzear dagoen hizkuntza entzierrora kondenatuko duen teknologiarik aurreratuena erabiltzen. Gurea artifizioa. Lehenak joango, joaldun.

-> Ama-hizkuntza medikuntzan