O Guggenheim volve brillar

2001/07/05 Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia

• Patenteak/Asmakizunak
• Ikerketa-zentroak
• Museoak

Tendo en conta estas características do Titanio, non se esperaba ningún problema no Museo Guggenheim. Pero desde que se abriu o museo pasou tempo, e hai catro anos, ao elegante traxe do edificio máis emblemático de Bilbao, aos poucos, aparecéronlle as manchas. Isto ocorreu o ano pasado. Conscientes do problema, as autoridades do museo encargaron durante este tempo numerosas investigacións paira decidir como limpar as manchas de titanio. Por último, o Centro Tecnolóxico Inasmet de San Sebastián aproveitará o sistema inventado e pronto o Museo Guggenheim volverá ter un aspecto elegante paira sempre.

O produto inventado polo centro tecnolóxico de San Sebastián é, en resumo, una espuma que se lanza a presión sobre o ferro, dáselle un par de minutos para que faga o seu traballo, absórbese e finalmente, se houbese algunha espuma pequena que non se absorbeu, límpase o ferro con auga.

Paira poder inventar o novo produto, os investigadores de Inasmet tiveron varios inconvenientes: algunhas técnicos –dificultades paira conseguir o propio produto– e outros formais –a solución tiña que ter necesariamente unhas características determinadas polas autoridades do museo. É dicir, a solución non podía influír na aparencia do material orixinal, nin na rugosidad, nin na cor, nin no brillo. Ao mesmo tempo, paira a limpeza dos ferros non se permitía o uso de estadas nin o deslaminado. Ademais, a solución debía ser rápida e non danar o medio ambiente.

Por tanto, Inasmet tivo que idear un sistema que cumprise todas estas características paira atopar una solución que devolvese ao exterior do Museo Guggenheim o seu aspecto natural. O traballo partiu de analizar o problema. "Que pasou? Primeiro tentamos responder á pregunta –di Alberto Pelayo, investigador de Inasmet–. Estudamos as manchas e démonos conta de que estas se deberon á atmosfera de Bilbao e ás obras que se realizaron na zona do museo. Se o titanio ten por si una pequena capa que non se ve, en condicións normais duns 3 nanómetros, neste caso vimos que crecera até 8 nanómetros, debido á excesiva oxidación. Aquí hanse apilado, por unha banda, o óxido de titanio natural e, por outro, a sílice. Estes silicatos son po proveniente de pedras cortadas nas obras que se realizaron na zona, partículas moi pequenas. En realidade son inertes, pero facilitaron o proceso de ampliación da capa".

Con todo, o sucedido non parecía tan simple, xa que ao Museo Guggenheim extraéranselle manchas negras nalgúns lugares e noutros, manchas longas en forma de verteduras. No centro tecnolóxico de San Sebastián analizáronse dous tipos de manchas. "Si, e démonos conta de que tiñan o mesmo orixe, aínda que aparecía en diferente forma. Os lugares onde apareceron as manchas negras son lugares nos que normalmente non chega a choiva, é dicir, que non se limpan con auga de choiva. O outro, o correspondente ao camiño que sempre toma a auga cando chove. A choiva en si non é mala, porque limpa os ferros. Pero si non chega a uns sitios, eses lugares non se limpan, e si noutros leva demasiada auga, o material que leva a auga por si só pode quedar no secado".

Aínda que todos os beneficios do sistema de Inasmet recoñecérono, non foi nada fácil atopar una solución. "Sabiamos cal era o problema, pero nos custou máis atopar a solución. Ao principio mesturamos auga cun produto alcalino, que se arroxa a presión aos ferros, logo utilizouse vapor, vinagre e un produto alcalino… pero nada servía. Finalmente apostamos pola espuma, porque a espuma non ensucia o material orixinal, pódese utilizar en determinadas zonas e, una vez usada, pódese aspirar".

Con todo, a espuma que desenvolveron en Inasmet non é de ningún tipo, chámana espuma imposible. "Dicimos que é imposible porque nunha mesma mestura temos un acedo –axente eficaz– e un polímero soluble en auga –espesante–. Á súa vez, contamos cun axente tensoactivo, estabilizador, indicador e gas licuado –inerte e non prexudicial paira o medio ambiental-. O traballo máis importante foi o de ser estable e eficaz no tempo necesario, ás veces caíallenos a espuma, outras veces conseguía estabilizala pero non tiña efecto… Por último, conseguimos un produto que se pode asimilar ao revelado fotográfico, revelamos ou limpamos axentes efectivos, o estabilizador frea ou fixa a influencia do axente eficaz, aspiramos o produto e finalmente limpámolo con auga”. Os elementos concretos da espuma imposible, por suposto, son secretos.

Con motivo da limpeza do Guggenheim, este problema tivo una gran presenza nos medios de comunicación. E o problema repetirase, pero non parece que chamen a atención dos medios de comunicación. "Co tempo vólvese a ensuciar, pero non ten por que causar problemas. Agora, una vez finalizada a limpeza xeral, terán que meter a limpeza do titanio no protocolo de mantemento habitual, como se fai paira limpar os cristais ou pasar a escoba".

Ata que se decide que o sistema de Inasmet é a mellor solución, o Guggenheim tivo varias opcións. A empresa estadounidense Timet, que fabricou ferros de titanio, tamén presentou a súa proposta. Segundo os estadounidenses, a solución máis adecuada era limpar os ferros con electrólises. O proceso de limpeza con electrólise é sinxelo e eficaz nos laboratorios, pero outra cousa era facelo no propio museo. O Museo Guggenheim conta con 42.800 láminas de titanio e, utilizando o sistema de Timet, cada una delas tardaba uns 20 minutos en limparse. Por tanto, ademais de que o traballo de limpeza sexa moi lento, con este sistema sería caro.