Cromosoma masculino

2003/06/19 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia

• Biokimika
• Genetika

"Ademais da historia de todo o xenoma, cada cromosoma ten que contar", escribe Huntington F. O biólogo estadounidense Willard nun comentario paira a revista Nature. A afirmación é moi adecuada no caso do cromosoma E, xa que nas súas secuencias pódense detectar indicios de evolución.

Cando se desenvolveu a reprodución sexual, un par de cromosomas adaptouse' paira responder a ela e os restos desta adaptación quedáronse neses cromosomas. Ademais, un destes dous cromosomas evolucionou, dando lugar ao cromosoma E. Desde entón este cromosoma codifica as características do macho. As femias carecen de cromosomas E.

Un grupo de bioquímicos estadounidenses e holandeses, en colaboración, seleccionaron parte deste cromosoma paira a investigación. En lugar de estudar todo o cromosoma, elixiron a eucromatina, a parte que máis xenes codifican. As outras partes do cromosoma conteñen fragmentos de ADN que se repiten a miúdo e que, ao parecer, non codifican nada.

Traballo pesado

Ao principio os científicos non tiñan razón paira pensar que o traballo ía ser difícil, pero a medida que o estudo avanza complicouse moito. Por unha banda, atopáronse numerosos fragmentos interrelacionados e, por outro, atopáronse numerosos fragmentos palindrómicos do ADN, é dicir, secuencias que se len igual nos dous filamentos do ADN.

Estes palindromos constitúen una secuencia de 3 millóns de pares de bases. Por tanto, tendo en conta o método utilizado paira ler a secuencia, enténdese facilmente que se trata dun traballo pesado: primeiro rompe o ADN, logo lese a secuencia de cada peza e, finalmente, débese ordenar toda esa información paira completar a secuencia completa do orixinal. No último paso, as pezas lidas ordénanse por computador e, con todo, gran parte delas están formadas polo “ADN palindrómico”, polo que é moi difícil terminar a secuencia con precisión.

A repercusión do pasado

Paira que serven secuencias tan longas e confusas no cromosoma? Os bioquímicos propuxeron una resposta a esta pregunta. Antigamente, durante o proceso reprodutivo, os cromosomas sexuais intercambiaban entre si partes do ADN, o que se coñece como recombinación. Como os dous cromosomas eran iguais, había dúas copias de todo o material, e calquera erro que se producía nunha copia liquidábase coa referencia da outra copia, mediante a recombinación.

Pero cando o cromosoma E fíxose diferente, a recombinación entre dous cromosomas desapareceu, quedando o material xenético entre os brazos do cromosoma E. As dúas copias dos xenes estaban dentro do mesmo cromosoma, en dous brazos, polo que a recombinación, en lugar de entre cromosomas, converteuse nun proceso dentro dun único. Esa idea era una hipótese, pero intelixente.

Os bioquímicos trataron de confirmar esta hipótese obtendo resultados sorprendentes. A secuencia dun xene nun brazo pode provocar transformacións na copia do outro brazo, ademais de facilitar este proceso mediante a presenza de fragmentos palíndromos.

Segundo os bioquímicos, non só no cromosoma E, senón tamén noutros cromosomas, nos que tamén hai partes palíndricas e material duplicado. Quizais o xenoma sexa moito máis dinámico do que se pensaba e o control paira evitar erros é máis estrito do que se pensaba.