Infección urinaria e Escherichia colia

1999/06/01 Sarasua Etxeberria, Arantxa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Biologia
• Ingurumena

A infección do tracto urinario constitúe un importante problema de saúde pública pola súa gran influencia na poboación, sendo máis frecuente nas mulleres que nos homes.

En realidade o tracto urinario é estéril, é dicir, sen microorganismos, aínda que ocasionalmente os microorganismos colonizan este tracto e provocan infeccións nos seres humanos. O diagnóstico da infección urinaria consiste no estudo dos ouriños e o reconto de microorganismos. Si o resultado do reconto é igual ou superior a 105 microorganismos por mililitro, asegúrase a infección do paciente.

En xeral, a infección urinaria pódese clasificar en tres tipos: bacteriuria sen síntomas, infección do tracto inferior e infección do tracto superior. O primeiro é moi común e o paciente non é consciente da infección, xa que se sofre sen síntomas. As infeccións do tracto inferior denomínanse cistitis e son tamén moi comúns; a súa incidencia é exclusiva na vejiga urinaria e adoitan presentar síntomas leves. As infeccións do tracto superior, pola contra, afectan os riles e son moito máis graves. Chámanse pielonefritis e os casos destas infeccións son menores.

As infeccións urinarias poden ser causadas por diferentes microorganismos, pero na maioría dos casos, tanto dentro como fose do hospital, a bacteria Escherichia coli é a responsable das infeccións urinarias que se reciben. Este microorganismo vive no intestino humano como parte da súa flora normal, cun importante papel no mantemento do estado fisiológico do intestino. En cambio, algunhas das cepas desta especie Escherichia coli convertéronse en patógenos, é dicir, son capaces de producir infección, tanto intestinal como extracentro, sendo as máis importantes as infeccións urinarias.

Na maioría dos casos, as cepas E. coli illadas en infeccións urinarias presentan características especiais respecto das cepas intestinais, sendo os factores de virulencia os que determinan a uropatogenicidad destas bacterias. Un dos factores de virulencia máis importantes das cepas uropatógenas E. coli son os pelos P. Debido á anatomía do tracto urinario, é evidente que as bacterias procedentes do exterior deben elevarse paira provocar una infección na vejiga urinaria e nos riles. Calquera característica que contribúa a este aumento converterase nun factor importante de virulencia xa que facilitará a colonización do tracto urinario paira estas cepas patógenas. A función dos pelos P das cepas E. coli é fixar a adhesión bacteriana no tracto urinario para que a vertedura dos ouriños non expulse as bacterias e poida seguir subindo. Con todo, a pesar de ser os máis importantes, os pelos P non son os únicos factores de virulencia dos uropatógenos E. coli. Outras son as hemolisinas capaces de destruír as células do sangue, a encima aerobactina que facilita a asimilación do ferro lixeiro, a resistencia aos antibióticos, os antígenos K encapsulados, etc.

O obxectivo deste grupo de investigación nos últimos dez anos foi analizar os factores de virulencia das bacterias Escherichia coli. Estudáronse os factores de virulencia que axudan ás bacterias a reter o epitelio do tracto urinario, entre eles o chamado pelo P. Así mesmo, estudouse a utilidade de certos antibióticos que poden influír na síntese destes cabelos, como é o efecto das quinolonas na inhibición da síntese dos pelos P. As quinolonas, utilizadas en concentracións subinhibitorias, evitan a síntese dos pelos P de E.coli, impedindo a adhesión de bacterias (ver foto). Por tanto, comprobouse que a utilización destes antibióticos como medida preventiva en grupos de persoas con risco de infección urinaria na poboación é una opción interesante.

Ao longo dos últimos anos, o avance do resto das ciencias e, sobre todo, as tecnoloxías foron cambiando as técnicas utilizadas na investigación da infección urinaria. Aínda que nun principio utilizabamos principalmente técnicas fenotípicas paira estudar as características das cepas E.coli que producían infeccións urinarias, existen xa seis anos nos que buscamos novas aplicacións das técnicas genotípicas na investigación da infección urinaria. Por exemplo, adaptamos una técnica genotípica baseada no PCR (Polymerase Chain Reaction) paira detectar de forma áxil e sinxela a maior parte dos factores de virulencia bacteriana illados de ouriños infectados nunha mesma proba. Nesta liña de traballo describiuse o método paira a detección directa dos factores de virulencia de E. coli nos ouriños dos pacientes paira evitar o illamento bacteriano. Si é posible utilizar este método no traballo habitual nos centros de saúde, mellorariamos o coñecemento das infeccións urinarias que se producen no noso territorio, así como as medidas preventivas.

• Título do proxecto: Características de Escherichia coli que provocan infección urinaria (factores de virulencia).
• Obxectivo: Identificar métodos lixeiros paira o estudo da bacteria Escherichia coli illada nas infeccións urinarias que se producen no noso territorio e a través deles investigar as características da bacteria na procura de medidas preventivas.
• Financiamento: UPV-EHU, Goberno Vasco
• Director: Inmaculada Abalia Camino1
• Equipo de investigación: Elena Rodriguez1, Jose Ramon Bilbao1, Adelaida Umaran2 e Arantxa Sarasua2.
• Departamento: 1: Enfermaría, 2: Inmunología, Microbiología e Parasitología.
• Centro: 1: Escola de Enfermaría, 2: Facultade de Medicina.