Xenomas cada vez menos secretos

2002/05/21 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia

• Genetika

O que non entendemos non é necesariamente inútil: ás veces, a medida que avanzamos no traballo, afloran descubrimentos inesperados. Isto ocorreu aos científicos que estudan o xenoma humano: desde que se estendeu ao catro ventos o primeiro borrador do xenoma humano, evidenciáronse erros e descoñecemento.

Pero non todo é gris, e moitos datos sobre o xenoma son absolutamente seguros. Por exemplo, na maioría dos libros escolares ensínase que o ADN está no núcleo da célula e forma estruturas con forma de X enrolado sobre si mesmo: cromosomas. Nestes cromosomas está organizado o ADN, tal e como os libros dunha biblioteca están ordenados nas baldas.

Tamén se sabe que cada cromosoma contén información precisa, pero a partir de aí empeza a predominar a escuridade, xa que non toda esa información aínda se entende ou coñece ben. Iso si, está claro que o ADN se divide en dous partes: a que contén información útil e a que non serve para nada. A primeira parte está constituída polos xenes que almacenan os códigos paira formar proteínas e a segunda parte polos restos de
ADN.

Sen valor

Á parte que non codifica xenérico chamóuselle lixo:
Lixo de ADN. Chámase así a toda parte do ADN descoñecido. Pero é algo preocupante: polo menos a metade do xenoma entra nesa parte. Que significa iso? Que a metade do xenoma non serve para nada? Por que entón temos toda esta información almacenada nas células? Hai explicacións paira iso.

Segundo os bioquímicos, a explicación está nas pegadas da evolución. Alí quedaron os xenes dos nosos antepasados, algúns totalmente anticuados; e dos nosos antepasados; e os seus antepasados, etc. Hai que ter en conta que este retroceso chega até as bacterias, que tamén nos deixaron fragmentos de xenes dispersos polo xenoma. Non é de estrañar que haxa restos de tantos anos de evolución no xenoma.

Con todo, non é de estrañar que a ciencia non poida explicar aínda cousas. Chámase lixo a unha parte do ADN, pero talvez sirva paira algo. A partir desta idea abríronse varias liñas de investigación, das que se publicaron os resultados no último número da revista especializada Nature Genetics.

Reparador

A investigación que se acaba de publicar céntrase nos elementos denominados LINE-1, que se representan coa abreviatura L1. Representan o 17% do total do noso xenoma, pero con todo, realizáronse moi poucas investigacións sobre esta gran parte. Agora, algúns bioquímicos estadounidenses atoparon una capacidade especial paira os elementos L1: retocan as cadeas de ADN rotas, é dicir, actúan como reparadores. Esta capacidade modificou a idea destas partes do ADN.

Até agora, os científicos consideraban que os elementos L1 comportábanse como parecidos aos parásitos. Teñen a capacidade de romper as cadeas de ADN e de intercalarlas en calquera lugar. Falábase de parangón, porque á fin e ao cabo os virus tamén utilizan una estratexia deste tipo. Pero co que agora se descubriu, a idea do parásito ponse patas para arriba: Os elementos L1 poden saltar do cromosoma ao cromosoma paira buscar e reparar cadeas deterioradas. Por iso, quizá ese anaco de ADN que non servía para nada é imprescindible paira a célula.

Moitos fragmentos do xenoma seguen sendo estraños, polo que os investigadores deben explorar novas vías. Nesta
ocasión parece que atoparon un elemento reparador en forma de parásito. Iso é importante, pero quizá é máis importante recoñecer que nos falta moito.