Hoxe entregáronse en Tabakalera os premios CAF-Elhuyar deste ano

Gañadores dos premios CAF-Elhuyar 2015. Á esquerda dereita, o biólogo Antton Alberdi Estibaritz, o enxeñeiro Xabier Artaetxebarria Artieda, o investigador musical Enrique Furtad

Os premios CAF-Elhuyar entregáronse en Tabakalera. Os gañadores foron o enxeñeiro Xabier Artaetxebarria Artieda, o biólogo Antton Alberdi Estibaritz, o xornalista Edu Lartzaguren Urdangarin e o investigador Enrique Furtado Mendieta. O premio foi outorgado ao zoólogo Kepa Altonaga Sustatxa.

Tabakalera foi un lugar de encontro de científicos, xornalistas e divulgadores. No marco do Centro Internacional de Cultura Contemporánea, os premios CAF-Elhuyar quixeron destacar que a cultura científica tamén forma parte da cultura.

 

Os gañadores foron:

Premio ao mellor artigo de divulgación xeral: “Por que somos bos?”, Xabier Artaetxebarria Artieda.

Premio a artigos baseados na tese do autor: “Non hegoa, han hanga: seguindo a pegada do morcego orejón alpino”, Antton Alberdi Estibaritz.

Premio Xornalismo: Reportaxe sobre a clonación “Vaca e volve” de Edu Lartzaguren Urdangarin.

Bolsa de creación en sociedade científica: Proxecto “Txalaparta dixital e interactiva”, de Enrique Furtado Mendieta.

Premio Elhuyar: Kepa Altonaga Sustatxa biólogo e académico correspondente. Quíxose recoñecer o gran labor realizado na normalización e socialización do eúscaro.

 

Por que somos bos?

O enxeñeiro de telecomunicacións donostiarra Xabier Artaetxebarria Artieda recibiu o premio ao mellor artigo de divulgación xeral. Reflexiona sobre o altruísmo. O comportamento altruísta maniféstase entre individuos da mesma especie, así como entre diferentes especies, pero tamén se dixo que vai en contra da selección natural. Artaetxebarria lembrou no seu artigo as controversias que existen entre os científicos paira aclarar que procesos evolutivos afectan sobre todo á orixe do altruísmo.

Segundo o xurado, o tema elixido polo autor é atractivo paira todos, e grazas á súa clara redacción e á rica linguaxe, conseguiu crear un artigo agradable. Foi capaz de plasmar adecuadamente as razóns de ambas as partes paira ilustrar o debate que hai sobre o tema.

Artaetxebarria lembra a primeira vez que escoitou altruísmo ao recoller o premio. “Hai sete anos gañei leste mesmo premio con outro artigo e convidáronme a dar una conferencia na UEU. Alí coñecín a un profesor da UPV, Arturo Elosegi, e el faloume por primeira vez de Richard Dawkins, uno dos protagonistas do artigo. Ademais, cunha acción altruísta, ao cabo duns días envioume a casa un libro escrito por el, que resultou gañador da 1ª edición dos premios CAF-Elhuyar: O sexo como motor da evolución. Nun capítulo falaba da orixe do altruísmo. Fai 7 anos non tiven a oportunidade de agradecer a Arturo e agora quero agradecer esa acción altruísta”.

 

 

Non hegoa, alí a perna

O biólogo elgoibarrés Antton Alberdi Estibaritz foi galardoado co premio aos artigos baseados na tese “Non hegoa, han han han zangoa: saguzar belarrihandi alpino seguindo a pegada”.

Así o di Alberdi no seu traballo: “Gustaríanos voar, respirar baixo a auga, velo ás escuras, non pasar frío… pero non podemos. Na natureza, os desexos e soños de cada un teñen límites e todos os seres vivos vivimos dentro duns límites determinados. Pero por iso podemos gozar da biodiversidade da nosa contorna, porque cada un dos seres vivos cumpre o seu espazo, o seu nicho ecolóxico, na inmensidade das condicións naturais. Coñecer os nichos ecolóxicos dos seres vivos é un dos alicerces da bioloxía”. Alberdi realizou a súa tese doutoral sobre a ecoloxía e evolución do morcego orejero alpino.

O xurado manifestou que está perfectamente escrito o traballo que presentou aos premios, explicando claramente os aspectos máis técnicos, a pesar da súa complexidade. A imaxe que achega tamén foi de gran axuda e utilidade paira transmitir a información dunha maneira comprensible e atractiva. Por último, comenta moi ben a contribución da súa investigación ao tema.

Alberdi aproveita o evento paira reivindicar cambios na normativa de bolsas de investigación. Na súa opinión, a súa parella, a bióloga Ostaizka Aizpurua, tivo que pedir que se modificase a data da entrevista dunha bolsa de investigación solicitada ao Goberno Vasco cando estaba embarazada, xa que en principio era precisamente ese día cando partía. A súa resposta foi negativa. Ambas están en Dinamarca con outra bolsa. Solicita que se modifique a normativa paira a próxima convocatoria para que non volva ocorrer.

“Creo que a investigación e a divulgación científica son indisociables” -engade Alberdi. Por iso, solicitou que nas convocatorias de subvencións valórese o traballo que realizan os investigadores na divulgación. E que, na medida do posible, destinen aos investigadores a facer divulgación, “para que todos sintamos que a divulgación é parte da investigación”.

 

Vaca e volta

O xornalista Edu Lartzaguren Urdangarin recibiu o Premio de Xornalismo grazas á reportaxe sobre a clonación “Vaca e Berriz” publicado no xornal Berria.

Así comezou o artigo Lartzaguren: “En China queren pasar a clonación do laboratorio á fábrica e converterse nun proceso industrial convencional. Paira 2020 queren producir anualmente un millón de vacas clonadas. Con outros animais formarán a cadea de produción e todo está preparado para que a sociedade internacional, cando estea cerca, incorpore ao home ao catálogo.”

Segundo o xurado, abordou o tema desde un punto de vista orixinal, enfocándoo desde o punto de vista económico pragmático. A reportaxe complétase con entrevistas a expertos, o que aumenta o valor do traballo. Doutra banda, utilizou un ton lixeiro e fácil de ler e unha linguaxe rica. O lector únese ao título.

Así o manifestou Lartzaguren cando recibe o premio: “A clonación non é una cuestión de futuro. Xa é algo moi común. Todos os sistemas están preparados paira clonar ao home. A ciencia parece ficción, pero agora todo está listo paira facelo. Aínda non clonaron a un ser humano porque o mundo non está preparado filosóficamente ou eticamente. A pesar de estar tecnicamente preparados, os investigadores temen una reacción adversa. Pero se fará… cando atopen un bo motivo paira facelo”.

 

Txalaparta dixital e interactiva

Os medios de comunicación non son a única vía paira socializar a ciencia. Así o demostran os proxectos da categoría de bolsas de creación en ciencia sociedade. Este ano o proxecto “Txalaparta dixital e interactiva” presentado por Enrique Furtado Mendieta foi o gañador. Realizou a súa tese doutoral no departamento de Arte e Tecnoloxía da UPV/EHU, co obxectivo de investigar a txalaparta desde o punto de vista da música que se crea por computador.

O xurado considera que o proxecto presentado é elaborado, ben definido e factible. Baseada na txalaparta, é un instrumento coñecido que pode espertar interese en moita xente, non só entre os txalapartaris, senón tamén noutros ámbitos. Doutra banda, o uso da tecnoloxía libre contribúe de forma importante á socialización, polo que neste sentido, tamén se axusta plenamente aos obxectivos e criterios da bolsa. Por último, cabe destacar que o autor do proxecto chegou á tradición desde a tecnoloxía, á vez que utiliza a tecnoloxía paira pola no camiño do futuro.

“Con esta bolsa gustaríame ampliar máis a investigación realizada na tese doutoral entre os txalapartaris. Hai moita xente que traballou na txalaparta, e é atractiva paira a xente en xeral”.

 

Premio Elhuyar de Mérito

O Premio é outorgado polo Padroado da Fundación Elhuyar. A deste ano foi recibida polo biólogo biscaíño Kepa Altonaga Sustatxa, que quixo recoñecer o seu labor na normalización do eúscaro e na socialización da ciencia.

Nacido en Loiu, Altonaga licenciouse en Bioloxía en 1980 e pouco despois incorporouse á Facultade de Ciencias como profesor da Universidade do País Vasco. No campo da investigación, durante moitos anos analizou as peripecias e carafio. Membro da Universidade Vasca de Verán e director desde 1992 até 1995, foi nomeado académico correspondente en 2003.

Kepa tamén coñece ben os premios CAF-Elhuyar, que a miúdo foi galardoado. Foi galardoado co Premio aos Libros de Divulgación 1996, 1999 e 2003 en tres ocasións, sendo o resultado dos seguintes ensaios: Marqués de Folin: roedores e vascos na illa perdida, Armand David, pai de panda e médico de Etxepare Aldude. Ademais escribiu outros intentos como: Darwin (publicado en 2010 e galardoado co premio Juan Zelaia) ou Back to Leizarraga (publicado en 2015).

A produción de Kepa, ademais de científica, é por tanto literaria, grande e de alta calidade. O Padroado da Fundación Elhuyar outorgou o Premio CAF-Elhuyar de Méritos 2015 polos ensaios, traballos e artigos redactados por Altonaga ao longo da súa traxectoria profesional, polo seu rigor e contribución ao ámbito do eúscaro.

 

Altonaga recibiu o premio con moito humor. “Teño moita satisfacción, vendo que o meu traballo é apreciado. Pero cando me decatei do premio teño que dicir que quedei un pouco durado, pensando que eu son novo. Pero serviu paira tomar conciencia do tempo transcorrido entre dous e tres días”.

Mirando cara atrás, aceptou que paira el foi una escola. “Alí atopei un humus apropiado paira crecer, paira respirar a atmosfera adecuada”. Con todo, aproveitou paira reflexionar sobre o eúscaro que utiliza Elhuyar: “Creo que os voos domesticos están ben, e co modelo lingüístico que conseguimos paira iso, podemos estar cómodos. Pero creo que paira eses voos transoceánicos, necesitamos outra paradigma”.

 

Cambio de coñecemento

Outro dos protagonistas da xornada foi a canción Izarren zuria. Cambio de coñecemento. No acto lembraron as palabras de Xabier Lete, co obxectivo de “cambiar coñecendo”, tanto Elhuyar como os investigadores e divulgadores alí reunidos.

A lema dos premios CAF-Elhuyar deste ano é "Ponche a vacina a favor da cultura científica" foi e preguntamos aos gañadores de anos anteriores que é paira eles a cultura científica.

Tras a entrega dos premios, a festa continúa. Os asistentes tiveron a oportunidade de charlar entre amigos e comer un lunch. Volveremos ter cita o ano que vén!