Fleming: médico que atopou antibiótico con casualidade

2001/07/01 Astobiza, Amaia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Farmakologia
• Biografiak

Alexander Fleming naceu no oeste de Escocia, nun pequeno pobo do condado de Ayrshire. Estudou na Escola Médica do Hospital Santa María de Londres e en 1906 licenciouse. Tras finalizar os seus estudos continuou no hospital e, sobre todo, realizou investigacións sobre bacteriología. Á marxe da época do servizo militar, pasou todos os anos no hospital.

Cando estalou a Primeira Guerra Mundial, abandonou o hospital e traballou como médico do exército real. Alí descubriu que ao limpar as feridas dos soldados con antiséptico danábanse as defensas naturais do corpo e ademais era moi difícil matar as bacterias internas. Por iso, o seu principal obxectivo era atopar sustancias que mataban bacterias e non danaban os tecidos humanos. Ademais, inventou novos métodos paira realizar transfusións de sangue nos anos da guerra.

Ao termo da guerra volveu ao Hospital de Santa María paira investigar. En 1928 atopa penicilina, antibiótico extraído do moho Penicillium notatum. As incidencias do descubrimento son realmente sorprendentes.

Antibiótico atopado casualmente

Cando traballaba no laboratorio, Fleming non era nada ordenado. Un día enfermidades como colmeas, abscesos, pneumonía, septicemia, etc. A bacteria estafilococa que provoca Petri colocouna nunha caixa e deixouna aberta inconscientemente. Ao pouco tempo, ao darse conta de que estaba aberta, cubriuna. Nesta ocasión, con todo, esqueceuse de meterse na incubadora. Ese mesmo día abandonou o traballo de laboratorio e tomou un descanso de dúas semanas. Á volta das súas vacacións, Petri descubriu que estaba recuberto de caixas obscenas e que ao redor do moho amarelo-verde había una cultura bacteriana de cor máis clara. Que pasou?

Fleming chegou á conclusión de que algo inhibiu o crecemento da bacteria. Pero que? E como? Na planta baixa, no laboratorio de micoloxía, traballaban cun fungo chamado Penicillium notatum, que ao parecer viu a xanela aberta e decidiu viaxar até o laboratorio de Fleming. No laboratorio, acudiu directamente á caixa Petri e alí situouse, no centro da caixa, con gran suavidade. Se a caixa estivese na incubadora, en quente, a bacteria xa crecera para que o fungo chegue a ela. Por outra banda, se realizase a temperatura correspondente á época estival, a mesma temperatura ambiente sería suficiente para que a bacteria creza.

Pero Fleming deixou a caixa sobre a mesa do laboratorio e, ademais, durante nove días fixo frío en Londres que non era o habitual paira a época estival. Por todo iso, cando o fungo entrou pola xanela, a bacteria aínda non crecera. Despois, cando a temperatura recuperouse, o estafilococo comezou a crecer, mentres que para entón a bacteria estaba no outro moho paira matala, polo que non creceu o que esperaba Fleming antes de irse de vacacións.

Por tanto, parece que o descubrimento da penicilina, máis que o propio Fleming, débese a esa cadea de casualidades. Con todo, paira conseguir una nova penicilina de comercialización, os científicos necesitaron algo máis que casualidade.

Purificación de penicilina

Ao parecer, Fleming non foi capaz de purificar a penicilina. Ademais, poucos anos despois de atopar a penicilina, ao ver que non conseguía bos resultados, abandonou a investigación dos antibióticos e decidiu abordar outros temas.

En 1939, un grupo de científicos da Universidade de Oxford tivo a oportunidade de analizar una mostra do moho obtido por Fleming. Entre os seus integrantes atopábanse o fisiólogo australiano Howard Florey e o químico alemán Ernst Boris Chain, entre outros. O obxectivo principal era identificar e illar sustancias activas de mohos capaces de matar bacterias. O equipo de Florey escolleu a espora Fleming Penicillium notatum paira iniciar as súas investigacións.

En moi pouco tempo, os membros do grupo conseguiron purificar a penicilina e, co antibiótico obtido, realizaron o seguinte experimento: primeiro inxectouse a bacteria aos ratos (que Fleming administráballes pola boca) e logo tratáronse os ratos contaminados con penicilina. Cos resultados obtidos demostrouse que a penicilina era capaz de curar numerosas infeccións.

De súpeto, moitas infeccións até entón mortais podían curarse: sífilis, gonococia, difteria, escarlata, infeccións por feridas e outras infeccións por nacemento. Durante a Segunda Guerra Mundial, moitos soldados puideron volver a casa grazas á penicilina.

A partir de entón, os científicos que participaron na investigación da penicilina e o seu uso só coñeceron a fama e a gloria. En 1944 visitáronse Fleming e Florey. En 1945, ademais, ambos e o químico Chain foron galardoados co Premio Nobel de Medicamento e Fisiología.

Alexander Fleming morreu dun ataque ao corazón o 11 de marzo de 1955. Todo o mundo choroulle e foi enterrado na cripta da Catedral de San Pablo de Londres, como o heroe nacional.