Botella vermella a coñecer

2006/02/01 Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Teknologia
• Kimika

(Foto: Boulder)

Computadores, papeis, aceites... Todo o que che rodea pode arder. Quizá ti tamén, a unha temperatura determinada. Como se explica no libro Farenheit 451 de Ray Bradbury, o papel, por exemplo, arde a esa temperatura. Imaxina que o conxunto de papel que arroxaches a reciclar arde e non tes auga cerca. Sen dúbida, os extintores son o mellor medio de extinción en ausencia de auga. Con todo, a pesar de coñecer a teoría sobre os extintores, é imprescindible saber utilizalos paira afrontar a situación.

Se se colle e revísase nas mans, destacan varios capítulos principais no extintor. A primeira e evidente é a botella. É o recipiente cun extintor que apagará o incendio. No seu interior haberá po extintor. A botella sempre ten una válvula que bloquea ou mide o fluxo deste extintor. No exterior, una etiqueta con información xeral paira todos. Este último tamén forma parte do extintor.

Cóllese o extintor na man e compróbase que sabemos manexalo en caso de incendio. Todos os anos prodúcense incendios. O 30% dos incendios son provocados de forma accidental; prodúcense ao queimar matogueiras, arroxar cigarros mal apagados en calquera lugar, apagar mal os lumes que se producen durante o tempo de lecer, etc. Son, en definitiva, froito da irresponsabilidade humana. Tamén son orixinados de forma natural, por exemplo por raios, pero moi poucos.

(Foto: R. Carton)

Sexa cal for o tipo dun ou outro, o combustible (por exemplo, madeira, plástico, gasolina, matogueiras...), a comburente (en xeral, o osíxeno do aire) e a enerxía de activación ou a calor son os elementos esenciais paira a produción do lume. A suma deste tres compoñentes produce lume. Ao contrario, se se quita un destes elementos, o lume apágase. Paira iso existen varias vías: reducir a concentración mediante a eliminación ou disolución total do combustible, eliminar a calor ou reducir a temperatura e evitar que os vapores resultantes mestúrense co osíxeno do aire --utilizando una manta, por exemplo, ou directamente co extintor-.

Tipo de lume, extintor

Os extintores máis utilizados son os que conteñen dióxido de carbono, mesturas de varios pos e hidrocarburos halogenados. Dependendo do lume que se produza, utilizarase un extintor ou outro. Porque non todos os lumes son iguais.

Os extintores de dióxido de carbono teñen un filtro en forma de trompeta. Os extintores con po químico non.

I. Kortabitarte

Os tipos de incendios clasifícanse, en xeral, en función do combustible: Os da clase A son lumes de materiais sólidos. Na maioría dos casos, estes materiais son orgánicos e adoitan formar brasas ao queimalos. A combustión de líquidos como gasolina, pinturas, aceites, etc., produce lumes de tipo B. Cando se queiman gases (metano, propano, butano...) e metais (sodio, magnesio, potasio...) son das clases C e D, respectivamente. Por último, hai lumes de clase E ou eléctricos. Esta diferenciación é moi importante e é imprescindible ter claro.

Supoñamos, por tanto, que o teu computador che arde. Así que tes un lume tipo E. O dióxido de carbono, por exemplo, é facilmente penetrable no lume e non conduce electricidade. O extintor de incendios eléctrico tipo E máis adecuado é por tanto de dióxido de carbono. Ademais, non emite residuos que poidan danar o circuíto eléctrico. Tamén é moi eficaz en caso de incendio de metais de natureza eléctrica. Ademais, os extintores de dióxido de carbono caracterízanse por ter un filtro en forma de trompeta. Mesmo con tubos flexibles, ao final destes tubos flexibles hai un filtro especial, a trompetilla. De feito, o CO ₂ salgue por baixo de cero a 70ºC e pode producir queimaduras na pel por contacto. O frío tamén queima a miúdo. A forte expansión de saída arrefría o gas.

Os vehículos da Fórmula 1 cando se incendian, apagan o lume inmediatamente con extintores.

MEC

Similares ao anteriores pero sen trompeta son extintores con mestura de varios pos. Son moi eficientes pero producen grandes danos, especialmente nos aparellos eléctricos. Ademais, teñen un pequeno obstáculo: estes pos son algo asfixiantes.

Os seguintes, os extintores que conteñen hidrocarburos halogenados, teñen moitos usos. En xeral, salvo os lumes de tipo A e D, todos os demais son capaces de apagalos. Con todo, estes compostos do grupo de clorofluorocarbonos danan a capa de ozono polo que os expertos buscan novas solucións paira evitar danos ao medio ambiente. Quen diría que estes compostos existen nos extintores... Actualmente está prohibido o uso destes extintores. No entanto, aínda se utilizan en instalacións antigas.

Tamén dispomos de hidrantes contra incendios. As bocas de incendios deben estar dotadas de auga. Son moi simples. Dispoñen de tubo flexible, manómetro de control de presión e lanza. Hai dous tipos: Ríxidos e flexibles. A principal vantaxe da primeira é que se pode utilizar sen soltar completamente o tubo ríxido. Parece una bobada, pero en caso de emerxencia non é tan fácil liberar completamente o tubo. A segunda, totalmente branda e flexible, require una liberación total paira a súa utilización.

Auga, extintor universal

As bocas ríxidas pódense utilizar sen soltar completamente o tubo flexible.

G. Roia

A auga tamén pode apagar lumes de tipo B ou líquidos. Pero non todos. Se o líquido que se está queimando é polar (como o alcol), non haberá ningún problema paira apagalo. Con todo, se se trata dun líquido apolar, como o petróleo, é posible que as chamas se expandan.

Por outra banda, a presión da auga á saída do tubo flexible é elevada e nalgúns casos esta presión pode dispersar o líquido que se está queimando e aumentar o lume en lugar de apagalo. Por iso, a miúdo, cando o lume é moi localizado, por exemplo cando está nun bote de pintura, o ideal é afogalo cunha manta.

E non digas cando o incendio prodúcese ao redor de enchufes, cables, etc., polo si ou polo non non o uses. Porque corres o risco de recibir una descarga eléctrica.

Primeiro extintor XIX. dependente. Despois cambiaron moito.

G. Roia

Non hai que esquecer a espuma utilizada polos bombeiros en xeral, produto da mestura duns pos especiais coa auga. A espuma utilízase principalmente na extinción de incendios de líquidos. Aínda que en menor medida, tamén pode utilizarse cando se queiman sólidos.

Imaxínache que es empregado dunha empresa e que arde un depósito de aceite a altas temperaturas. Paira apagar todo isto, non bastarán todos os extintores que teñas ao teu ao redor. Por iso, o mellor será chamar aos bombeiros. A súa espuma, ademais de arrefriar o medio, producirá una capa superior que impedirá o contacto físico entre o aceite e o osíxeno. Así, a curto prazo o lume apagarase completamente.

Todos estes extintores son de uso manual. Pero tamén hai extintores estables. Na actualidade instálanse detectores automáticos de lume en diferentes zonas, tanto por encima dunha temperatura como por si obsérvanse chamas.

Tan importante como dispor dun extintor ante calquera incendio. Tamén hai que ser prudente e relaxado. Tentar apagar o lume a distancia ao principio e, a medida que se vaia apagando, ir achegándose aos poucos, sen pór en perigo uno mesmo. Se algunha vez tócache resistir ao lume, ten coidado.

Beneficios do lume

Vemos as imaxes dos incendios e pensamos que os bosques van quedar en bancarrota e, ademais, as valoracións tras os incendios fan pensar que as suposicións son absolutamente correctas. Con todo, o lume, a pesar de non ser tan citado, tamén ten os seus beneficios, a condición de que se produza nalgúns ecosistemas e cunha periodicidade determinada.

Se se come cada ano, a natureza non deixa tempo suficiente paira rexenerarse, polo que aos poucos irá empobreciendo tanto o chan como o propio ecosistema. Pola contra, os xestores dos ecosistemas singulares incendian de cando en vez algunhas zonas co fin de crear una nova vexetación, e han visto que un bo dominio do incendio beneficia ao ecosistema. Segundo un informe da FAO (Organización das Nacións Unidas paira a Agricultura e a Alimentación), o lume foi durante moitos anos uno dos principais axentes da deforestación, polo que querían apagalo canto antes. Con todo, comprobouse que o lume desempeña un papel importante na saúde dos ecosistemas e que, na actualidade, algunhas zonas son incendiadas intencionadamente. Con todo, hai que ter en conta que non todas as plantas responden da mesma maneira ao lume e que a influencia do lume é moi diferente dun bosque a outro.

(Foto: de arquivo)

Por exemplo, queimarase un piñeiral moito máis rápido e facilmente que un robledal. De feito, as coníferas -piñeiros, secuoyas, etc.- conservan pouca cantidade de auga e, ademais, ao ser resinosas, quéimanse como mistos. Nas coníferas hai casos curiosos, como o de Pinus banksiana. Paira este tipo de piñeiro, o lume, ademais de beneficioso, é un elemento indispensable paira a reprodución. As sementes deste piñeiro, do mesmo xeito que o resto dos piñeiros, atópanse na piña. O que pasa é que paira abrir as piñas e caer a semente ao chan é imprescindible una temperatura moi alta. Sorprendentemente, esta temperatura só se consegue con incendios. Pola contra, as plantas frondosas teñen moito máis auga e, aínda que estean secas, poden conter suficiente auga paira facer fronte ao lume.

Ademais das plantas, as aves rapaces saben sacar proveito dos incendios. Estas aves, nada máis acabar o incendio, exploran os recunchos queimados paira atopar serpes, coellos e animais similares que morreron pero que non son calcinados. Así, sen ningunha dificultade, gañan copiosas comidas.

É evidente, por tanto, que os incendios causan danos evidentes, pero tamén poden ser beneficiosos paira algunhas especies de plantas e animais. Con todo, non é por que empezar a calcinar.

Uno dos maiores incendios da historia

Se miramos cara atrás, ao longo da historia producíronse numerosos incendios de gran magnitude, desde o que no ano 64 antes de Cristo deixou esnaquizada Roma até a actualidade. Pero hai outros exemplos máis próximos.

Por exemplo, o ocorrido en Londres en setembro de 1666. Afortunadamente, naquel incendio non morreu ninguén. O lume comezou nunha panadaría e os bombeiros tiveron que apagalo en días. Na capital dominaban os edificios de madeira. Na reconstrución empregáronse principalmente o ladrillo e a pedra.

Quizá uno dos máis coñecidos dos últimos cento cincuenta anos sexa o ocorrido en Chicago o 8 de outubro de 1871. Na cidade de Chicago, en xeral, predominan os edificios de madeira. Así que, como vos imaxinades, a cidade quedou completamente deteriorada, destruíndo máis de 17.000 edificios. Máis de 300 persoas morreron. Aínda non se aclarou a causa do incendio.

(Foto: de arquivo)

En San Francisco, o incendio produciuse tras o terremoto do 18 de abril de 1906. Pouco terremoto e incendio. O lume comezou polas cociñas e lámpadas movidas polo terremoto. Ademais, o terremoto danou totalmente as fontes de auga, polo que paira os bombeiros foi practicamente imposible a súa extinción. Durou tres días e, finalmente, varios edificios foron destruídos con dinamita paira interromper a propagación do lume. Isto provocou aproximadamente a morte de 3.000 persoas e a destrución de 300.000 edificios.

Uno dos últimos e máis recente, é o ocorrido en Inglaterra o domingo 11 de decembro de 2005. Foi un día sen sol paira moitos habitantes da capital londiniense. Non precisamente porque chova, senón porque era o fume negro o que dominaba. Ás seis da madrugada, un gran depósito de combustible incendiouse a uns 40 km ao norte da capital. Os bombeiros tardaron horas e horas en apagalo debido á aparición repetida de chamas.

Pero, que se incendiou? Dise que no depósito se garda combustible tanto paira avións como paira casas, ben separado. Segundo fontes, o combustible utilizado paira avións pode ser o responsable de toda esta masacre. Este mes de decembro foi un dos maiores incendios nunha planta petrolífera de Inglaterra desde 1974 até a actualidade.