"Os curricula dos investigadores actuais son moito mellores e a competitividade e a presión son cada vez maiores"

Desde o seu nomeamento como responsable de Ikerbasque, Fernando Cossío combina a investigación química coa xestión do sistema científico. Di que paira facer máis competitiva a investigación en Euskadi hai que atraer investigadores punteiros a nivel internacional. Así mesmo, considera necesario potenciar a canteira e construír una rede de infraestruturas adecuadas paira o percorrido científico.

"Os curricula dos investigadores actuais son moito mellores e a competitividade e a presión son cada vez maiores"


Hai tres anos nomeáronlle presidente de Ikerbasque. Quédache tempo paira a química?

Si, porque o equipo de Ikerbasque é moi bo e eficaz. Neste caso, é posible compatibilizar investigación e xestión.

A Comisión Europea ha premiado a Ikerbasque polo seu labor de atracción de investigadores punteiros paira o desenvolvemento da investigación científica no País Vasco. Parabén.

Tratouse de cumprir os criterios e condicións. Hai procedementos moi ben definidos paira a avaliación, e nós en todos os pasos seguimos moi ben estas normativas paira garantir o resultado.

Ikerbasque pretende fortalecer o sistema científico vasco. Como se fai?

É difícil. Hai que ter en conta que aquí fai 40 anos a investigación non estaba moi desenvolvida. O Goberno Vasco comezou a desenvolver o sistema científico fai uns 30 anos. Aínda que a historia é moi curta, o desenvolvemento é evidente. Creo que o nivel de investigación que temos hoxe aquí é digno e nalgúns ámbitos é moi bo.

Como é a situación da investigación en Euskadi?

Algunhas ciencias naturais están moi desenvolvidas: física, química, matemáticas, bioloxía molecular, bioquímica... O nivel de investigación que temos actualmente nestes ámbitos é bo, xa que estas ciencias naturais están moi consolidadas e teñen una tradición propia. Hai outras áreas máis recentes pero moi desenvolvidas en Euskadi, como as nanociencias e a neurolingüística.

O País Vasco conta con numerosos centros tecnolóxicos e ultimamente construíronse novas instalacións científicas de primeira orde. Que percorrido ve a esta rede científica?

É importante pór en marcha una xestión coordinada. Contamos cunha rede multicéntrico e o desenvolvemento da coordinación entre estes centros será moi importante. Pero tamén é importante garantir a autonomía dos centros. E é que si pomos en marcha un sistema burocrático, isto pode ser moi negativo tanto paira os centros como paira a rede.

Haberá no futuro suficiente masa crítica paira todos os centros de investigación, é dicir, suficientes investigadores, financiamento e recursos?

Os científicos sempre pensamos que non temos recursos suficientes. Pero hai que ter en conta que Euskal Herria é pequena, polo que non é posible conseguir a masa crítica necesaria en todos os ámbitos. Temos que elixir en que ámbito imos mellor e en cal queremos mellorar. É imposible que todo se desenvolva ben. Eu creo que nas áreas máis desenvolvidas apenas alcanzamos a masa crítica necesaria: Paira equipararnos co nivel doutros centros europeos, aínda temos que atraer investigadores, pero o obxectivo está cerca. Con todo, noutros ámbitos será difícil conseguir esa masa crítica que me mencionas.

Ed. Jon Urbe/ARGAZKI PRESS
Cales son esas áreas de dificultade?

No campo da biomedicina, por exemplo, temos que ser capaces de atraer investigadores. Este marco é moi importante e temos que facer algo máis paira conseguir o nivel de investigación necesario.

Co obxectivo de atraer a expertos internacionais, Ikerbasque ofrece cada ano 20 postos fixos e o ano pasado inscribíronse 427 investigadores de todo o mundo.

Ikerbasque aparece en radares internacionais. Como fundación paira a ciencia, Ikerbasque goza de prestixio e é moi interesante paira os investigadores. Quero recalcar que o obxectivo é facer 20 contratacións, si, pero paira nós o importante é a calidade. Iso significa que si hai 13 investigadores de alto nivel, contrataremos eses 13; non baixaremos o nivel paira chegar ao vinte. O obxectivo é a calidade, non o número previsto.

"Euskadi debería atraer nos próximos anos a outros 200 investigadores internacionais paira alcanzar cocientes de investigadores por número de habitantes europeos". É o que ti dixeches.

Iso sería un tope. Até a data contratamos 99 investigadores. Como dixen antes, paira nós o máis importante é o nivel e non o mero número. En calquera caso, estaría ben conseguir este obxectivo.

Atopastes discrepancias entre os investigadores de aquí respecto das condicións dos investigadores atraídos desde fóra?

Si, e ademais é lóxico. Algúns investigadores afirman: "Que fai Ikerbasque paira mellorar os equipos e infraestruturas dos investigadores aquí presentes? ". Por unha banda, a nosa intención foi integrar aos científicos atraídos sempre nun grupo de investigación local, paira aproveitar así a experiencia que este grupo de investigación achega ao investigador. É comprensible que os investigadores de aquí queiran as condicións que teñen os investigadores Ikerbasque; eu tamén quero, nalgúns casos. Pero temos que crear masa crítica e, doutra banda, temos problemas orzamentarios. Gustaríame axudar aos científicos de aquí, pero teño que recoñecer que hoxe en día é difícil.

Por outra banda, os centros de investigación quéixanse moitas veces da falta de vocacións paira becar e facer tese, o que pon en perigo a canteira...

Si, é certo. Antes había una condición que indicaba que os investigadores de aquí non podían participar nos programas Ikerbasque, pero nós eliminámolo. Agora tamén poden participar nos nosos programas investigadores novos e senior de aquí, a condición de que non teñan un contrato estable. Ademais, preténdese pór en marcha un novo programa de apoio á canteira e recuperación de mozos investigadores no exterior. Sabemos que esta vez non é a mellor época, pero xa temos desenvolvido o programa de captación de mozos investigadores e agora queremos pór en marcha este novo proxecto canto antes.

Ouvimos a un Premio Nobel de Física que a mellor fórmula paira espertar vocacións é ofrecer salarios e condicións laborais suficientes. Estás de acordo?
Ed. Jon Urbe/ARGAZKI PRESS

Non creo que o salario sexa o criterio máis importante. Por suposto, é necesario ter un salario digno, pero as condicións paira desenvolver a investigación tamén deben ser dignas. Isto supón a necesidade dun percorrido científico, infraestruturas adecuadas, contactos, un ambiente favorable... E a liberdade de investigación tamén é necesaria. O criterio de Ikerbasque é a excelencia, pero non se delimita ningunha área se se trata dunha investigación de alto nivel.

Os mozos que están a realizar a súa tese doutoral terán una traxectoria científica en Euskal Herria?

É difícil garantir. Co tempo pódese estabilizar o percorrido. Pero non creo que desde o principio sexa conveniente ter todo garantido e ter un posto fixo. As persoas van cambiando, pero é importante que a contorna ofreza oportunidades ao investigador para que poida tomar o camiño que lle interesa.

A carreira investigadora leva una vida nómade. Debería facelo?

Si, ao principio esa carreira é moi nómade. Pero é inevitable. En que lugar podes aprender como se fai una ciencia de excelencia? MIT, Hardvard, CERN... É imprescindible ir e aprender. Trátase de aproveitar aquí a experiencia que se consegue alí. Como? Recuperando a estes investigadores.

Hai uns anos era posible ser catedrático sen moverse da universidade, pero hoxe en día a mobilidade xeográfica converteuse nunha condición imprescindible.

Si, así é. E ademais, os currículos son moito mellores e a competitividade é cada vez maior. E a presión é enorme.

A investigación valórase adecuadamente na sociedade?

Creo que si. Segundo o estudo realizado por Elhuyar, a sociedade valora moi positivamente aos investigadores. Outra cousa é como os mozos ven a investigación como modo de vida. Creo que o ven como una profesión inestable, quizá un pouco bohemio, e ven outras profesións máis estables e fáciles. Hai dous puntos de vista contrapostos.

No persoal, gustaríache volver á investigación a xornada completa ou tes retos a longo prazo na xestión?

O que a min me gusta é a investigación. Afortunadamente, en Ikerbasque é posible unificar a xestión e a investigación. En calquera caso, creo que os científicos temos que participar na xestión da ciencia. Esa é a miña achega. Nos próximos anos virán outros científicos paira achegar na xestión da investigación. Creo que é a nosa responsabilidade, porque a xestión é importante. A investigación e a xestión son dúas cousas importantes e os científicos deberiamos comprometernos a colaborar na xestión do sistema científico.

Fernando Cossío
Fernando Cossío (1.960) naceu en Cantabria e creceu en Huesca. Estudou Química en Zaragoza e de alí se doctoró na Facultade de Química da UPV. Estudou eúscaro en Donostia. Tras unha estancia postdoctoral en Francia e California, regresa á Facultade de Química da UPV/EHU en Donostia. Foi decano de devandita facultade e actualmente é catedrático. Foi vicerreitor da UPV/EHU e recibiu numerosos premios pola súa traxectoria investigadora. En 2009 foi nomeado presidente da axencia Ikerbasque do Goberno Vasco. Ikerbasque ten como obxectivo o desenvolvemento da investigación científica en Euskadi, atraendo e retendo investigadores punteiros a nivel internacional.

Buletina

Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian

Bidali

Bizitza