Clara Immerwahr: química, ama de casa, martiri

2012/03/01 Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Historia
• Biografiak
• Kimika

O 2 de maio de 1915, ás pequenas horas da noite, Clara Immerwarh, doutora en química afogada coa delantal da ama de casa, colleu a pistola do exército do seu marido e partiu cara ao xardín, atormentada e desesperada pola actividade do seu marido. Tomara a decisión: a súa vida terminou.

Clara sempre foi una muller intelixente. Desde mozo demostrou ser un alumno intelixente. Acompañaba ás súas dúas irmás maiores á escola feminina. Gustábanlle especialmente as ciencias naturais, e enfadábase cando os profesores falaban das "obrigacións das mulleres". A diferenza das súas irmás, cuxo principal obxectivo era casar, Clara quería seguir a senda do seu irmán, que quería cursar estudos universitarios.

Ao vinte anos coñeceu ao mozo Fritz Haber nun curso de danza. Namorouse, pero negouse a casar con el porque soñaba con ser economicamente independente. Así, empezou a cursar os seus estudos de profesor e un deles, vendo as capacidades de Clara, deulle a coñecer o libro Conversations on Chemistry de Jane Marcet. A química quedou atrapada desde entón. O seu pai tamén era químico, e a el gustáballe que a súa filla lle gustase a química. Sempre estaría disposto a colaborar cos estudos.

Una vez terminados os estudos de maxisterio, Clara loitou polo exame de acceso á universidade. Finalmente, en 1895 autorizouse ás profesoras a acudir á universidade. E Clara non só cursou estudos universitarios senón tamén doutoramento. Se doctoró en 1900, sendo a primeira vez que una muller doctoraba en Alemaña.

Durante un tempo traballou como investigadora e tamén impartiu clases de "Física e química en casa" nas organizacións e institutos de mulleres. Ata que en agosto de 1901 contraeu matrimonio con Fritz. Nun principio, Clara pensou que ía ser capaz de facer a vida matrimonial e a carreira xuntos, pero resultoulle imposible. Por unha banda, o seu marido non lle axudou moito e, por outro, un embarazo complicado, ao principio, e o feito de ter que coidar a un fillo de mala saúde, obrigáronlle a permanecer en casa.

Con todo, en casa axudou ao seu marido, tamén químico, a escribir un libro sobre as súas investigacións e a termodinámica das reaccións dos gases. Este libro, publicado en 1905, "dedicouno á súa querida muller, Fritz--, a doutora Clara Haber, agradecendo a súa colaboración silenciosa".

Ademais, continuou impartindo clases paira mulleres. E deuse conta, con rabia, de que moitos pensaban que o seu marido preparaba esas clases.

Fritz, pola súa banda, estaba a dar grandes pasos. Profesor do Instituto de Tecnoloxía de Karlsruhe, xunto a Carl Bosch desenvolveu o proceso denominado Haber-Bosch. Este proceso permitía sintetizar amoníaco a alta temperatura e presión, a partir do nitróxeno e do hidróxeno. O proceso Haber-Bosch tivo una gran importancia, xa que se podía conseguir por primeira vez grazas a un produto sintetizable nun laboratorio con diferentes produtos nitrogenados (fertilizantes, explosivos, etc.). A posibilidade de sintetizar os fertilizantes en todas as súas formas ofrecía grandes vantaxes por unha banda, e por outro, este proceso permitiu a Alemaña producir explosivos.

Mentres tanto, en casa, Clara estaba descontenta do seu matrimonio. Escribiu ao seu ex director de tese en 1909: "O que Fritz gañou nestes oito anos, iso --e moito máis perdino eu, e todo o que me queda no meu éncheme de descontento... a razón principal é a forma opresiva de Fritz de porse primeiro, que destrúe a calquera persoa que non sexa tan humillante como el. O resto dos valores humanos das fritas, salvo a vontade de traballo, están a piques de esgotarse e, por dicilo dalgunha maneira, é un vello prematuro".

En 1911 fundouse o Instituto de Química Física e Electroquímica Kaiser Wilhelm e nomeouse a Fritz, que actualmente leva o seu nome. E tamén lle deron una cátedra na Universidade de Berlín. Eran grandes logros e máis tendo en conta o antisemitismo da época. De feito, Fritz, e tamén Clara, eran xudeus de orixe, aínda que ambos se converteron en cristiáns.

Non faltaba, con todo, xente que se queixaba de que Fritz non era totalmente alemán. Coa chegada da Primeira Guerra Mundial, tivo ocasión de demostrar o seu patriotismo. Ademais de organizar a Sección de Guerra Química do Ministerio da Guerra, foi responsable do desenvolvemento das armas de destrución masiva que se coñecen e de diversos gases venenosos, incluído o gas mostaza. E propuxo o uso do gas cloro contra os inimigos.

Pola súa banda, Clara odiaba aquela guerra, que estaba a provocar tantas mortes e traxedias. E, sobre todo, non podía soportar a apaixonada dedicación do seu marido á guerra química e utilizar o seu coñecemento científico paira ese fin. Condenou ao seu marido como "perversión dos ideais da ciencia". Abatido e asustado, pediulle en varias ocasións que lle abandonase. Pero o seu marido respondeulle acusándolle de facer declaracións de traizón coa patria.

O primeiro ataque gasista tivo lugar o 22 de abril de 1915, en Ypres (Bélxica). Fritz foi quen dirixiu o ataque. Morreron 5.000 soldados. Fritz foi capitán e volveu a Berlín como heroe. Os xornais estaban cheos de eloxio ao novo heroe. En casa, con todo, non tivo una gran acollida. Tivo una forte discusión coa súa muller. Foi o último.

Só o seu fillo ouviu o disparo e el avisou ao seu pai. Aquela mesma mañá Fritz ía á fronte este paira dirixir os ataques de gas contra os rusos. Así o fixo.