Cuántica, intelixencia artificial, matemáticas, enigmas e pementos, na 30ª edición dos premios CAF-Elhuyar

Gañadores da edición 2024 dos Premios CAF-Elhuyar. De esquerda a dereita: Mikel Ojinaga Juárez, Miren Baseases Ibarzabal, Ander Tobalina Novo, Laura Martínez Martín, Alejandra Bo de Santiago, Aiskoa Pérez

Entregáronse os premios da 30ª edición do Certame CAF-Elhuyar, baixo a lema “Konta(kta)a túa”, en Tabakalera (Donostia). En concreto, o certame ten un dobre obxectivo: animar aos autores (científicos, científicos, axentes) a difundir os seus coñecementos, investigacións ou proxectos, convidándolles a contalos, e, ao mesmo tempo, a responder as inquietudes, necesidades ou intereses da xente, é dicir, a conectar coa sociedade.

Na categoría de artigos de divulgación, o premio recaeu no gasteiztarra Ander Tobalina Novo, cun artigo titulado “Novas normas, novos xoguetes”. Á hora de premiar o traballo, o xurado destacou que o autor abordou un tema de máxima actualidade e que demostra que as novas técnicas abren novos espazos. Ademais, subliñaron que, aínda que a física cuántica en si mesma é difícil de explicar, o artigo lese de forma fácil e a gusto.

A tese doutoral do autor na categoría de artigos para contar á sociedade foi adquirida polo irundarra Antton Babaze Aizpurua grazas ao seu traballo “Anda coa cuántica”. Neste caso, o xurado quixo subliñar a paixón que transmite o autor. O artigo, en canto a redacción, pareceulles claro e fácil de ler, e puxeron de relevo que utilizou exemplos moi atractivos.

Nesta categoría, ademais, o xurado quixo destacar outro traballo, cunha mención especial, a “Cartografía dos lugares onde se cruzan as matemáticas, a educación e o xénero” da vitoriana Uzuri Albizu Mallea. Subliñan que é un magnífico exemplo de interdisciplinariedad, que a tese está ben explicada e que ofrece outra perspectiva matemática.

Na categoría de xornalismo científico, o traballo premiado foi “O enigma do silfio”. O autor é o segurista Enekoitz Telleria Sarriegi, e o xurado considerou que o autor soubo espertar curiosidade sobre un tema descoñecido. De feito, sae dos temas habituais de divulgación científica, e para obter información sobre ela tivo que facer de detective. Así, utiliza fontes moi diferentes: ciencia, poesía… No seu estilo natural, conseguiu crear unha peza deliciosa. O artigo foi publicado en xuño do ano pasado no diario BERRIA.

O premio NEIKER premia traballos sobre o primeiro sector e o gañador deste ano foi Mikel Ojinaga Juárez, de Bermeo, pola súa obra “Un gudari riseiro contra os virus”. Os membros do xurado desta categoría destacaron a importancia do tema no sector e que o autor explicou moi claramente cal é o problema e como afrontalo. Ademais, vestiu o texto con numerosas e significativas fotografías, e contou coa colaboración de EITB. En definitiva, o xurado valorou o traballo divulgativo que realizou.

Todos os premiados recibiron un premio en metálico de 2.000 euros e unha escultura de Imanol Andonegi Mendizabal á mellor valorada.

Bolsas de creación e premio ao mérito

Ademais dos premios, o certame CAF-Elhuyar concede unha subvención de 5.000 euros para impulsar proxectos que conecten a ciencia e a sociedade. Este ano, o proxecto FemPRONT foi presentado polo grupo FEMIAS KOLEKTIBOA.

FemPRONT é o proxecto artístico de dixitalización dunha guía interactiva para a xeración de imaxes de intelixencia artificial sen brecha de xénero TEXT-TO-IMAGE, que, segundo o xurado, ten un especial atractivo o feito de referirse a un campo en plena pureza e centrarse na perspectiva de xénero.

O grupo FEMIAS KOLEKTIBOA está formado por: Alejandra Bo de Santiago, Laura Martínez Martín e Aiskoa Pérez Alonso.

Por último, o Padroado da Fundación Elhuyar concede o premio de méritos CAF-Elhuyar para homenaxear ás persoas que destacaron na normalización do eúscaro e na divulgación da ciencia e a tecnoloxía. Nesta trixésima edición, Miren Baseases Ibarzabal foi recoñecida como referente na divulgación en eúscaro, especialmente no campo da microbiología. O Padroado quixo recoñecer o seu labor na comprensión da enfermidade e na adopción de medidas preventivas durante a pandemia da COVID-19, sempre de forma comprensible, sen alardes e cunha perspectiva social importante. Ademais, o Padroado quixo subliñar o tratamento preferente que se deu ao eúscaro e aos medios de comunicación en eúscaro.

Ademais de coñecer aos premiados, no mesmo acto puidéronse ver os proxectos gañadores da bolsa de creación do ano anterior.

O ano pasado, dous proxectos recibiron a bolsa de creación, a partes iguais. De feito, ambos tiñan o mesmo obxectivo: reflexionar sobre a intelixencia artificial. Así, no proxecto “Semiosi-xénese”, Jon Sánchez Carrasco creou a mitoloxía da intelixencia artificial e elaborou un cómic utilizando ferramentas de intelixencia artificial. Doutra banda, no proxecto “Ia dena” da Cooperativa de Cultura de Azpeitia, Kulturaz, celebráronse unhas xornadas para analizar a intelixencia artificial desde diferentes perspectivas. As conclusións da xornada foron presentadas como un poema no acto.

En canto aos membros do xurado, os artigos de divulgación e traballos xornalísticos foron xulgados por: Arturo Elosegi Irurtia, ecoloxista e investigador da UPV/EHU; Marian Iriarte Ormazabal, química e investigadora da UPV/EHU; Alberto Barandiaran Amillango, xornalista e escritor; Idoia Torregarai Martija, coordinadora de UEU; e Aitziber Agirre Ruiz de Arkaute, responsable de Cultura de Elhuyar. O gañador do premio Neiker, pola súa banda, foi o seguinte: Arantza Madariaga Aberasturi, directora da Fundación Elika; Pilar Santamaría Martínez, xefa da área da Fundación HAZI; e Rikardo Bo Zabalo, director da BRTA.

Os proxectos presentados á bolsa de creación Zientzia Soziala foron xulgados por: Lorea Agirre Dorronsoro, directora de Jakin Fundazioa; Koldo Almandoz dA Cruz, director de cine; Josu Rekalde Izagirre, catedrático de Arte e Tecnoloxía da UPV/EHU; e Irune Bengoetxea Lanberri, responsable de comunicación de Elhuyar.