"Atopar o segundo pulsar foi o momento de eureka"

O astrónomo Iosif Shklovsky díxolle ao irlandés Jocelyn Bell Burnell as seguintes palabras: "Señora Bell, XX. Fixeches o maior descubrimento astronómico do século XX". Este descubrimento era un pulsar, una estrela que emite impulsos de ondas de radio. E por este descubrimento, o director do proxecto Antony Hewish recibiu o Premio Nobel de Física de 1974. Bell Burnell non recibiu o premio Nobel e precisamente as palabras de Shklovsky foron una reacción respecto diso.

"Atopar o segundo pulsar foi o momento de eureka"


O seu descubrimento tivo lugar en 1967. Pero buscabas quasares e non pulsares. Cal era o motivo da procura de quasares?

Naquela época acabamos de entender que os quasares estaban moi lonxe. Sabiamos que eran fontes de radio fortes, e por iso queriamos saber como eran tan fortes. Tiñan que ter moita luz. Por iso parecéronnos moi interesantes, un tema punteiro. Pero non coñeciamos moitos quasares. E o meu director de tese díxome que Antony Hewish tiña una maneira de atopar máis quasares. Paira iso tiñamos que construír un radiotelescopio. Nós tiñamos que facelo manualmente. E así empezamos. E aquel telescopio, como nós usabámolo, resultou moi apropiado paira buscar pulsares. Pero, claro, naquel momento non sabiamos que existían pulsares. Nin rastro!

O radiotelescopio estaba en Inglaterra, un país famoso polo mal tempo. Choiva, néboa; como en Euskal Herria. Non é un lugar apropiado paira a astronomía óptica. Pero é apto paira a radioastronomía?

A radioastronomía é completamente diferente. Durante o día, o Sol non ten tanta forza no ceo. Si tivésemos ollos de radio, o Sol non se vería tan brillante e poderemos ver as estrelas e galaxias que ten detrás. Por tanto, en radioastronomía pódese traballar tanto de día como de noite. As nubes tampouco son paira este problema: as ondas de radio atravesan as nubes. Por tanto, nun clima como o noso, tanto en Gran Bretaña como aquí, pódese traballar en radioastronomía.

O problema é que son interferencias, teléfonos móbiles, fornos microondas, etc. Todas estas ferramentas xeran ondas de radio. E si o radiotelescopio é sensible, a captura. Por iso, estamos obrigados a estar lonxe das cidades e lugares con moita xente.

Onde sodes vós?

Estabamos preto de Cambridge, pero no exterior. Naquela época non había tantas interferencias, era máis fácil. E, con todo, había un problema paira nós.

O radiotelescopio que fixestes a man non tiña a forma dun radiotelescopio convencional.

Non, é certo. Parecía una instalación agrícola. Neste caso crecen plantas. En Gran Bretaña crecemos lúpulo en soportes similares. Por tanto, non emitía un radiotelescopio. Pero hai un gran radiotelescopio... bo, xa era, feito a man e con forma de manual.

Necesitaban una especie de antena que capturaba as ondas de radio?
Ed. © Jon Urbe/PRESS FOTOGRÁFICO

Iso é. As antenas vellas de televisión eran algo parecido. Pero no noso telescopio, en lugar de ter una antena, tiñamos uns 2.000, todos unidos entre si mediante cables. Utilizamos os cables de cobre. O cobre era moi caro, como agora, e por iso alguén nos roubou o cobre. Viñeron con Kuter e levaron todo o cobre.

Pillaron una sinal. Era moi regular. E a vosa primeira hipótese foi que o sinal non era una estrela, senón algo máis.

O primeiro sinal era moi curiosa e resultounos moi difícil crer que viña do espazo. Nestes casos pensas que o equipo fallou dalgunha maneira ou que sufriu una interferencia. Pero logo confirmamos que non era una interferencia nin un fallo do equipo. Outro telescopio do observatorio tamén recibiu o sinal. E aos poucos démonos conta de que calquera cousa era a fonte estaba na Vía Láctea, máis aló do Sol, máis aló dos planetas, pero na Vía Láctea. Parecíalle una estrela. E logo, tres ou catro semanas máis tarde, atopei una segunda noutra dirección. E entón empezamos a pensar que podía ser un novo tipo de estrela cando descubrimos o segundo. Unhas semanas máis tarde descubrimos un terceiro e un cuarto. Era outro tipo de estrela, pero non sabiamos como.

E si atrapastes una só sinal?

É moi difícil saber que facer cando tes una só sinal. Dificilmente vas convencer a ninguén diso. A xente dirache que foi un fallo do equipo ou algo que non tiveches en conta. Por iso, o mellor foi atopar o segundo. Ese foi o momento da eureka, atopar o segundo.

Ao sinal chamoulle hombrecillos verdes 1, en inglés LGM1. Por que?

Foi de broma. Ese 1 "" nome foi una broma; temos tamén LGM2, 3 e 4, e non hai catro hombrecillos verdes que envíen sinais a leste citrín Planeta Terra con esa tola frecuencia e mediante unha técnica sen sentido. O nome era broma, pero agora arrepíntome de facer esa broma.

Hai un longo camiño desde a idea do home verde até a idea da estrela de neutróns. Ademais, entón non coñeciades as estrelas de neutróns.

Iso é. Teóricos tolos si, xa habían devandito que podía haber estrelas deste tipo, pero que non podían verse. Ninguén lles fixo caso. Pero tiñan razón.

Ed. © Jon Urbe/PRESS FOTOGRÁFICO
Canto tempo tardaron en darse conta de que eran estrelas de neutróns? Non é evidente.

Non. Tardamos seis meses en descubrilo. A primeira pulseira atopámola na nebulosa do Cangrexo. E puxémolo en detalle, ata que puidemos ver como o pulsar retárdase aos poucos. Se se retarda un pulsar, significa rotación. Se estivese a vibrar, co tempo aceleraríase. Pero el estábase retardando e por tanto virando. Debía ser una estrela de neutróns. Con todo, tardamos seis meses en chegar a esta conclusión.

Entón inventastes o nome de pulsar. Foi un momento histórico na túa vida e na historia da ciencia.

O nome pulsar foi inventado por un xornalista científico. Cando publicamos, o artigo do primeiro pulsar suscitou gran interese e tivemos que facer moitas entrevistas. Uno dos entrevistadores era o diario Daily Telegraph, Anthony Michael. El preguntounos: "Como chamades a esta cousa?" Nós nin sequera pensamos niso. O nome quasar xa existía e el propuxo pulsar. Una estrela que emite pulsos de radio: un pulsar. Escribiu na lousa paira ver o aspecto da palabra e estaba ben. E quedou co nome de pulsar.

Antony Hewish, director do proxecto, recibiu o Premio Nobel polo seu traballo dos pulsanos, pero ti non. Aínda que a historia non é a mesma, existe un paralelismo entre vostede e Rosalind Franklin, cuxa labor foi fundamental paira atopar a estrutura do ADN, pero que pasou moito tempo ata que se aceptou publicamente a súa achega.

Rosalind Franklin morreu moi novo. Cando o seu traballo foi premiado co premio Nobel, estaba morto. Se estivo vivo, non se se lle deron o premio ou non. Só podemos especular. Por unha banda, o premio Nobel non se concedeu a moitas mulleres. Pero doutra banda, na miña xeración non eramos moitas mulleres investigadoras. Espero que no futuro haxa moito máis.

Non parece que Rosalind Franklin sexa galardoada co Premio Nobel.

Si é posible. Seguramente terás razón por como estaban as cousas.

 

--> A historia de Jocelyn Bell Burnell atoparala na páxina 40.

--> Ver entrevista a Teknopolis.

--> Escoita en Nortekon Ferrokarrilla.

 

Jocelyn Bell Burnell
O irlandés Jocelyn Bell Burnell é famoso por ser o primeiro detector de pulsares. A mellor maneira de nomeala é Professor Dáme Jocelyn Bell Burnell. Foi galardoada con numerosos premios, entre eles a medalla Herschel, pero ten máis prestixio que os premios que recibiu polo premio Nobel que non recibiu. Polo seu descubrimento, Antony Hewish recibiu o Premio Nobel de Física en 1974, director de Bell Burnell.

Buletina

Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian

Bidali

Bizitza