Fotografía do interior con ultrasonidos

2008/01/01 Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Teknologia
• Osasuna

As ecografías son una das técnicas máis utilizadas paira ver que está a pasar no noso interior. Nas ecografías utilízanse ondas sonoras de alta frecuencia --ultrasonidos - e computador paira obter imaxes de tecidos, vasos sanguíneos e órganos.

Os ultrasonidos coñécense desde hai tempo. Trátase de sons de máis de 20.000 hertzios, polo que o oído humano non pode percibilos. O comportamento dos ultrasonidos é o mesmo que o dos sons que escoitamos: utilízanse medios paira moverse dun medio a outro --aire, tecidos humanos...-, móvense a unha velocidade determinada, teñen forma de onda e transportan enerxía.

Estes sons teñen moitas aplicacións. Ao ser capaces de acceder ao interior dos materiais e obter moita información diso, en moitos sectores os ultrasonidos son una ferramenta tecnolóxica de gran utilidade. Pero quizá uno dos usos máis coñecidos é o estudo dos tecidos biolóxicos. Como se mencionou anteriormente, as ecografías baséanse en ultrasonidos. Paira a realización das ecografías, primeiro móllase cunha sustancia gelatinosa a parte do corpo a estudar. Este xel traballa como condutor. Paira o envío de ondas de ultrasonidos utilízase un transductor. O transductor utilízase como soar e dirixe as ondas cara ao paciente. O son do transductor reflíctese nas estruturas do interior do corpo, e un computador analiza a información deses sons e crea una imaxe na pantalla.

En definitiva, as ecografías baséanse nos principios físicos do radar que utilizan os morcegos ou os barcos; é dicir, o eco que se produce ao chocar as ondas sonoras contra un tecido indícanos a súa posición, tamaño e composición (sólido, líquido, mestura).

Non só mulleres senón homes

As ecografías, en xeral, realízanse paira observar os órganos internos e os vasos sanguíneos: ventre, mamas, pelvis, próstata, escroto e tiroides, entre outros. Aínda que a miúdo as ecografías asócianse a mulleres, tamén as realizan os homes.

A ecografía abdominal, por exemplo, pode detectar tumores de fígado, vesícula biliar e páncreas, tanto en homes como en mulleres, así como tumores intraabdominales. Xeralmente utilízase paira o estudo de riles, fígado, páncreas, bazo e vasos sanguíneos abdominais. É moi útil paira diagnosticar causas de dores abdominais como apendicitis ou pedras do ril ou vesícula. De feito, informar o tamaño dos órganos abdominais, indícanos si hai ou non restos de tumor neles e da orixe dos mesmos. Tamén serve paira investigar a ictericia, xa que permite o diagnóstico da dilatación do conduto biliar.

As ecografías abdominais utilízanse non só paira o diagnóstico das enfermidades mencionadas, senón tamén paira guiar procesos operatorios como as punciones con agulla de lesións abdominais (que serven paira obter diagnóstico histolóxico ou análise microbiológico) e os abscesos, así como paira a implantación de catéteres de drenaxe de grupos de líquidos.

Con todo, ten as súas limitacións. Non se pode estudar o estómago nin o intestino. O aire non emite son. Por iso, en pacientes con fortes ventos abdominais é difícil realizar un estudo das súas estruturas internas, como a aorta ou o páncreas, xa que o vento cobre estes órganos. Así mesmo, a obesidade limita dalgunha maneira a calidade da ecografía. E non se pode estudar o interior dos ósos porque os ultrasonidos non son capaces de atravesalos.

As ecografías de mama realízanse xeralmente a mulleres. Utilízanse paira diferenciar os nódulos tanxibles que poden aparecer nas mamografías e/ou no xinecólogo. O obxectivo principal deste tipo de ecografías é detectar se o tumor é sólido ou líquido paira estudar a súa bondade. Ofrece moi boas imaxes, excepto en mulleres moi obesas. Como xa se mencionou anteriormente, o obxectivo principal é identificar se o nódulo ou tumor que previamente foi observado polo médico en contacto con el ou a través da mamografía é sólido ou líquido.

Non é una técnica sustitutiva da mamografía, senón complementaria. Ademais, en xeral, una vez realizada a mamografía, os radiólogos realizan tamén una ecografía paira profundar máis no diagnóstico. A técnica de separación de estruturas sólidas e líquidas é especialmente adecuada. Por iso, a miúdo utilízase na detección de quistes de peito, pequenas estruturas cheas de líquido.

Paira o diagnóstico do cancro de próstata en homes realízase una ecografía rectal. Paira iso introdúcese polo recto una sonda de tamaño aproximado dun dedo que emite ultrasonidos. Estes ultrasonidos provocan ecos ao chocar coa próstata. Todos estes ecos son novamente recollidos pola sonda e procesados no computador ata que a imaxe da próstata xérase na pantalla.

Cando a sonda entra no recto é posible que o paciente perciba certa presión. O proceso dura uns minutos. Así mesmo, a ecografía rectal é un dos métodos máis utilizados paira a biopsia. De feito, os tumores de próstata e o tecido normal de próstata, en xeral, reflicten diferentes ondas sonoras. Por iso, utilízase a ecografía rectal paira orientar a agulla de biopsia cara á localización exacta do tumor de próstata. No entanto, non se recomenda a realización de ecografía rectal en casos de diagnóstico precoz do cancro de próstata.

Seguimento do embarazo

En xeral, as ecografías non producen feridas, non producen dor e son técnicas rápidas. Ademais, non se utilizan radiacións aínda que se realizan no servizo de radiodiagnóstico. Por iso, once enfermidades utilízanse non só paira o diagnóstico senón tamén paira o desenvolvemento fetal durante o embarazo. De feito, as ecografías son un sistema seguro de observación do interior, segundo as investigacións realizadas, non parece que os ultrasonidos danen.

O uso das ecografías no campo da obstetricia comezou en 1958, sendo un dos episodios máis memorables do medicamento. De feito, por primeira vez púidose realizar un exame seguro do feto e a súa contorna (placenta, líquido amniótico, etc.). Co paso dos anos, as súas aplicacións estendéronse non só ao ámbito do diagnóstico, senón tamén a outros ámbitos.

A finais dos anos 80 comezouse a utilizar as ecografías 3D en Ginecología e Obstetricia. Estas ecografías melloran notablemente a eficacia do diagnóstico en calquera campo do medicamento. De feito, esta tecnoloxía permite obter a imaxe de once órganos ou áreas en calquera plano espacial. No caso do feto, por exemplo, conséguese ver o volume do feto.

Outra das aplicacións das ecografías tridimensionales en obstetricia é a detección de anomalías do feto. Pódense observar lesións faciais, de extremidades e de columna vertebral, así como a súa posible utilización ante problemas cardíacos. Esta técnica non detecta máis malformacións que a ecografía bidimensional, senón que mostra con maior precisión a gravidade destas lesións. Con todo, segundo Juan Cruz Trecet, xinecólogo do Hospital Donostia e de Policlínica Gipuzkoa, o 99% das ecografías que se realizan na actualidade séguense realizando en dúas dimensións.

Cando ás imaxes tridimensionales engádeselles movemento, chámaselles ecografías de catro dimensións. Estas ecografías permiten estudar en tempo real un certo comportamento fetal. De feito, observan os movementos do corpo e a cara do feto. Con esta técnica pódense observar con maior detalle as malformacións fetales como anomalías das pernas e mans, columna bífida e tumores.

En definitiva, pode dicirse que contribúe a un diagnóstico máis preciso do feto. De feito, a observación dos movementos do rostro axuda a miúdo aos expertos a obter información complementaria sobre o feto. Polo demais, o xinecólogo Juan Cruz Trecet comenta que é máis una cuestión de visibilidade. Na súa opinión, as ecografías 4D serían adecuadas paira resolver dúbidas que poidan xurdir nas ecografías 2D.

Sexa cal for a ecografía de dúas, tres ou catro dimensións, non cabe dúbida de que esta tecnoloxía nos fala de enfermidades non emerxentes, e non sempre de enfermidades, que seguirán dando.