Gañador do Premio Avelino Corma Iberdrola
Gañador do Premio Avelino Corma Iberdrola
Elhuyar: Por que á química?
Avelino Corma: Sempre me gustaron as ciencias, as humanidades tamén, pero como as ciencias atraíanme máis, entrei na Facultade de Ciencias. Gustábame… a física era o que máis me gustaba, pero pensei que si colles física podía ter menos saídas. Por suposto, tamén me atraía a química; si non, non o faría. E esa foi a razón pola que eu me achegou ao mundo da química, aínda que a gusto fun máis físico.
Elh. : Escribiches algúns libros, cheas de traballos nas revistas químicas máis prestixiosas… dáslle moita importancia ao traballo divulgativo?
A. C. A maioría dos artigos que escribín até agora, por non dicir todos, foron técnicos, non divulgativos. Todos eles foron artigos moi concretos, con explicacións técnicas sobre algún traballo realizado. Agora si, pedíronme escribir uns poucos paira a divulgación e teño intención de tentar escribilos.
Elh. : Ao longo da túa vida tamén conseguiches moitos premios. Azkena Premio Iberdrola de Ciencia e Tecnoloxía 1998. Que supón paira vostede este último premio?
A. C. Eu creo que, sobre todo, sería o recoñecemento ou recoñecemento dun traballo realizado até agora, que ten una certa implicación e influencia no campo que é meu. Ademais, hai que destacar a gran talla das persoas que formaban o xurado, que han visto que o meu traballo non é só una conta de cantidade, senón máis.
Elh. : Traballas no campo da catálisis heteroxénea. Que é iso?
A. C. Trátase de deseñar e preparar uns materiais sólidos con capacidade paira acelerar totalmente a velocidade das reaccións químicas, non só aumentando a velocidade, senón tamén dirixíndonos cara ao produto ou produtos que queremos conseguir. Cando se produce una reacción química, ademais do produto que moitas veces se busca, xéranse outros. A miúdo non queremos conseguir estes produtos, por iso denominámolos subproductos. Cando se xeran estes produtos estamos a perder a eficiencia, estamos a perder a materia prima e utilizando os recursos naturais que temos de forma torpe.
No noso caso, o obxectivo é maximizar o produto que queremos conseguir, de forma que a catalisis presente a menor cantidade de subproductos que se poden producir nesta reacción química.
Elh. : Por tanto, non quedarían residuos, non sobrarían procesos.
A. C. Non abuses da palabra residuo, xa que deseguido se asocia a problemas ambientais e a visión non é esa; o obxectivo sería conseguir un produto que uno queira, reducir a presenza doutros subproductos que poidan xurdir. Se o catalizador é correcto e bo, o produto buscado obterase ao 100%, sen xerar nada máis.
Elh. : E todo isto en que se aplica?
A. C. Dito de forma comprensible e sinxela, para que a xente faga una idea no 80% de todos os procesos químicos que hai en marcha no mundo. Na industria farmacéutica, na industria de plásticos e polímeros, na área de combustibles e refinarías, os catalizadores utilízanse na xeración de aditivos alimentarios, sabores, minas, etc., o que supón que o 80% de todos os procesos que se realizan no mundo industrial utilizan o catalizador nalgún momento.
Elh. : Tamén traballas en química fina.
A. C. Bo, a química fina sería moi parecida, pero levándoa até o extremo, sería conseguir produtos con alto valor engadido en cantidades non moi grandes, como medicamentos ou perfumes. En calquera proceso químico, por exemplo, o que quere obter gasolina no proceso de obtención de gasolina, quere conseguilo, e non gases ou fuel. Por tanto, o proceso debe enfocarse a iso, e non a outra cousa, tanto si quérese conseguir una fibra polimérica coma se non calquera outra cousa, ela o máis limpa posible, sen contaminación.
Elh. : Din que hai que enfocar o proceso cara ao que uno quere. Pero, como se consegue?
A. C. Cada tipo de catalizador dirixe de forma especial as reaccións químicas. Isto faise mediante zeolitas, é dicir, mediante filtros moleculares. Se se consegue controlar o orificio desta rede molecular durante a reacción, pódese elixir que moléculas pasan polas zeolitas e cales non. Por tanto, desta maneira canalízase a reacción cara á obtención dun produto ou outro.
Elh. : Volvendo a temas máis xerais, paira o ano 2000 en Granada celebrarase un seminario sobre catálisis. Paira que?
A. C. Este tipo de congresos celébranse cada catro anos, e pode dicirse que son as olimpíadas da catálisis. Reuniranse os científicos que estamos a traballar no campo da catálisis e presentaranse os avances que se produciron. É un congreso de gran prestixio, no que todos queren presentar os seus traballos, pero o desexo de presentalos non adoita ser suficiente. En base a criterios científicos realízase una preselección e decídese que traballos preséntanse e cales non.
Elh. : E que papel xogas nese congreso?
A. C. Como presidente do comité científico, xunto con outros expertos nacionais e estranxeiros, as miñas funcións serían a selección dos traballos a expor no congreso e a participación na organización de sesións científicas.
Elh. : Falamos da presentación dos avances, pero nas olimpíadas tamén se fala da competición, pódese falar diso nun congreso destas características?
A. C. Por suposto, no mundo científico sempre hai competencia. O que busque algo novo sempre tratará de atopalo el e non outro, se outro salgue primeiro, terminou o traballo. A competencia prodúcese cando xorde a necesidade de ser uno o primeiro en conseguir un obxectivo concreto, competencia que no mundo industrial é aínda máis fervente, porque o primeiro, o que saca a patente, consegue a exclusividade.
Elh. : Os avances preséntanse cada catro anos. Con todo, o traballo de investigación é continuo. Como ve a situación do mundo da investigación?
A. C. En canto ao ámbito da investigación en España, é evidente que nos últimos 10 anos realizouse un esforzo importante e especial por parte da Administración. Como consecuencia diso, en España existen nestes momentos equipos altamente competitivos a nivel internacional e ben situados.
Con todo, parece que ultimamente o empuxe non é tan grande, está a reducirse e perdendo un pouco. Esta situación non ten moito sentido, porque a investigación non admite cortes, sempre hai que axudarlle. Avanzar con impulsos esporádicos, ademais de ser insuficiente, é practicamente imposible.
Elh. : Á hora de falar do mundo da investigación ou dos investigadores, a miúdo coñécense nos medios investigadores que se desprazan ao exterior, non se mencionan noticias do Estado. Por que?
A. C. Paira empezar, mencionaría os clichés que se utilizan nos medios de comunicación; un, como agora todo é medio ambiente, outro son os cerebros que foron e van ao exterior. É certo que hai moitos españois no estranxeiro, pero tamén é certo que hai un gran número de persoas en todo o mundo fóra do seu país: húngaros, franceses, ingleses, etc.
Nese sentido, a ciencia é moi internacional, ten ese carácter. Ademais, como é normal, calquera país quere ter á mellor xente posible; no fútbol faise así e creo que habería que facer máis en ciencia, pero como este país non é potencia científica, perdemos xente e oportunidades.
Elh. : O diñeiro recibido no Premio Iberdrola tamén debe destinarse a iso.
A. C. Os 12 millóns do premio non os gardarei paira min. No caso de que a administración e algunhas empresas apóienme, teño intención de crear una fundación a partir dese diñeiro, co fin de conceder bolsas a persoas que traballan no campo da catálisis.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian