"O átomo é moi juguetón, ás veces tamén conseguimos facer un pouco de caso"

Maribel Arriortua (Barakaldo, 1950), viaxeira de átomos e materiais na procura de novas aplicacións enerxéticas e ambientais. É catedrático de Cristalografía e Mineralogía e leva 35 anos como profesor da Universidade do País Vasco. Ademais de investigar, dirixe os Servizos Xerais de Investigación da UPV/EHU desde a súa creación en 2002. A clave paira facer ben todas as tarefas é "organizar ben a mente e o tempo e ser un equipo creativo que responda".

"O átomo é moi juguetón, ás veces tamén conseguimos facer un pouco de caso"


Premio Euskadi de Investigación 2010.

Estou moi contento. É un recoñecemento importante tanto paira min como paira o equipo de traballo e paira a Facultade de Ciencia e Tecnoloxía da UPV/EHU.

Que cambiou desde a entrega do premio?

Non me cambiou nada no día a día. Pero estou moi contento porque é un recoñecemento ao traballo realizado e a unha traxectoria dura. E é que cando chegamos aquí non había nada. O premio emocionoume e cumprido.

Fai 35 anos empezou a dar clases na UPV...

Tiñamos una relación moi estreita cos alumnos, xa que naquela época eran grupos moi pequenos. Estaba todo por facer: escribiamos os apuntamentos a máquina e logo faciamos fotocopias... Recordo que facía frío: traiamos as calefaccións de casa para que o noso oito alumnos non pasasen frío. Pero ao mesmo tempo era moi enriquecedor. Eu sempre tiven moi boa relación cos alumnos, agora tamén o é. Sempre tiven alumnos moi implicados. Agora, moitos deles son directores de empresas, institutos... Creo que fixemos un bo traballo.

En que liñas de investigación estás inmerso actualmente?

Traballamos con materiais de múltiples usos con aplicacións enerxéticas e ambientais, con materiais de intercambio enerxético. Facemos a ciencia básica: estamos no primeiro chanzo do longo camiño que ten que percorrer paira pensar, crear un produto e chegar á sociedade. E niso estamos a traballar, na investigación fronteiriza.

Por tanto, facedes una investigación básica, pero pensando nunha aplicación concreta.

Si, sempre buscamos una aplicación. O financiamento chega agora a un produto contrastado e útil avaliable. O diñeiro que inviste a sociedade en investigación debe devolverse incrementado. E tentámolo. Primeiro deseñamos o material e despois analizamos as características e posibles aplicacións. Posteriormente, outros continúan traballando con este posible produto.

Ed. Mónica do Val/Press Fotográfico
Tamén es director dos Servizos Xerais de Investigación da UPV.

Un profesor universitario ten que traballar na docencia, a investigación, a innovación, a xestión e, posteriormente, a difusión do coñecemento na sociedade. No ano 2002 ofrecéronme deseñar e empezar a traballar na universidade servizos xerais de investigación. A pesar de que xa existían algúns grupos, o obxectivo foi unificar e reforzar os servizos de investigación. Presentámonos á convocatoria do Ministerio e conseguimos dezaseis técnicos. Ese foi o embrión dos servizos xerais.

Cal é o labor dos Servizos Xerais de Investigación?

Contamos con 23 unidades de servizo e todos os responsables son doutores, especialistas na súa área. Ensinan aos investigadores como utilizar as infraestruturas técnicas. Por tanto, o técnico que acompañará ao investigador na investigación é, á súa vez, doutor, polo que se mergullará na investigación cun gran coñecemento. Estamos moi contentos porque todo funciona moi ben. Tamén impartimos moitos cursos de formación, todos eles baixo certificación de calidade. Queremos un bo nivel e calidade, xa que todos os datos deben estar contrastados.

Dirixir os Servizos Xerais déixache tempo paira a investigación?

Si. A clave está en organizar ben a cabeza. Eu non teño un tempo paira a investigación e outro paira a xestión; organizo o día segundo as necesidades. E teño un equipo que responde ben. Só na vida non se pode facer nada: hai que ser xente boa e creativa ao redor, e sobre todo saber conseguir o mellor de cada persoa.

No seu campo de investigación, que hai paira investigar?

Todo está por investigar. É moi importante como se ordenan os átomos nos materiais. Voulle a pór un exemplo: grafito, diamante, fullereno, grafeno... todos están compostos de átomos de carbono pero cunha distribución diferente. Sexa a distribución cúbica ou hexagonal do carbono, terás diamante ou grafito, é dicir, terás una gema ou a dor do lapis. E neste sentido, aínda queda moito por investigar. Agora temos que animar aos mozos, ese é o noso deber e a nosa ilusión.

No mundo dos átomos, que é o que máis lle chamou a atención?
Ed. Mónica do Val/Press Fotográfico

O átomo é moi juguetón. E iso é enriquecedor. Os átomos e os materiais fan o que queren, non o que ti queiras. Ti tratas de conseguir unhas características e ás veces atenderanche, pero outras non queren saber nada contigo. Pero bo, ao final tamén conseguimos facer un pouco de caso e conseguimos as características eléctricas, ópticas, químicas... que queremos.

Que investigacións espertan maior interese no campo dos novos materiais?

Segundo estudos realizados nos últimos anos, existen tres bloques principais. Por unha banda está o grafeno. Doutra banda, hai estruturas metalico-orgánicas de múltiples usos, nas que estamos a traballar. E por último, os scaffolds son estruturas moleculares que serven paira implantes e tecidos.

Que sorpresas traeranos o desenvolvemento de novos materiais?

Temos equipos moi bos e iso axúdanos moito. As áreas máis avanzadas nos últimos anos son a detección e o cálculo informático. Isto é moi importante, por exemplo, paira a análise do ADN. Axúdanos a analizar miles de datos e vai moi ben. Poderemos chegar tan lonxe…! Pero sempre teremos materiais de viaxe.

Que novas aplicacións veremos?

Temos mozos moi preparados e moi creativos. Terán que saber afrontar os retos, pero con esforzo e paixón, e coa colaboración entre diferentes disciplinas… é impensable até onde podemos chegar. Seremos capaces de crear dispositivos moi pequenos de múltiples aplicacións e funcións.

Acabáronme as preguntas. Queres engadir algo máis?

Agradézolle moito que non pregunte pola súa condición de muller. Os xornalistas pregúntanme moitas veces sobre a traxectoria profesional e a condición de muller, pero creo que é algo que debería superar.

Buletina

Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian

Bidali

Bizitza