Alvaro Arrizabalaga: "o noso problema é a escaseza de datos"
Alvaro Arrizabalaga: "o noso problema é a escaseza de datos"
Homo Heilderbergensis Neanderthal é considerado o antepasado directo do home polas pegadas atopadas en Europa. Por tanto, son especies creadas en Europa?
Non está do todo claro. Esta é una proposta que se atopa no mundo científico, xa que a súa distribución xeográfica é bastante similar. En calquera caso, deberiamos dicir que non son de orixe europea senón de orixe eurasiático.
Pero segundo os fósiles de Iraq e Israel, parece que xurdiron en Europa e logo foron ao leste. Non é iso una boa lectura?
Isto tampouco está do todo claro porque aí atopámonos con problemas de datación, co límite do carbono 14. A maioría dos neanderthales considéranse maiores de 30.000 anos e con esta limitación dificilmente pódese facer un mapa da distribución ou dispersión. É dicir, non podemos debuxar frechas paira determinar onde foron creadas e cara a onde se dirixiron. Paira iso habería que facer dataciones por termoluminiscencia, que son moito máis difíciles, xa que este método de datación non é universal.
A base debe ser un silicato quentado a unha temperatura moi alta, polo que debe tomar una chama queimada e non de calquera tipo, debe ser queimada en condicións específicas e de maior tamaño paira poder retirar os restos de contaminación nas capas exteriores. É un proceso bastante complexo. En Euskal Herria aínda non se fixo.
Con todo, nun tempo non se lle deu ningunha importancia a leste matrallero descuberto en Mauer (Heilderberg), pero finalmente estase convertendo nun fósil moi importante.
Cro-Magnon, en cambio, parece que naceu en África, pero temos poucas pistas. Cal pode ser a razón?
Aí temos un problema, porque a arqueoloxía africana non está moi desenvolvida. Por exemplo, no caso da australopita e as escavacións paira o estudo dos primeiros seres humanos si, pero isto é debido á arqueoloxía colonial. Os investigadores que viaxaron a Kenia, Tanzania e Etiopía son de Estados Unidos e Europa. Pero a escavación humana de Cro-Magnon non está tan desenvolvida.
A escaseza de fósiles pode deberse a iso. Se non se realizan exploracións paira atopar covas, dificilmente obteranse fósiles. Coñecemos ben Oriente Próximo. E a clave está en Oriente Próximo, onde vemos ao home moderno de fai 100.000 anos, xunto a un home de aspecto arcaico.
E logo, cando os europeos entraron polo norte (Siria, Iraq e Kurdistán) xurdiu una situación que non xurdiu en ningún outro lugar; as pegadas que o reflicten son de fai 60.000 anos. Nun mesmo territorio había dúas especies humanas moi diferentes entre si. Aínda non está moi claro cal era a situación, pero aí non se produciu una substitución automática, as dúas especies permaneceron no mesmo lugar.
E veriamos que esta situación é similar á de África do Norte se o analizásemos mellor. Pero aí atopamos límites sociolóxicos e políticos paira abordar a arqueoloxía. No caso de Marrocos, por exemplo, está prohibida a arqueoloxía de determinadas épocas, xa que na arabización o cronómetro do pobo púxose en baleiro, e o estudo da identidade anterior non é, en certa medida, politicamente adecuado.
En canto ao voso traballo, é curioso o caso da cova de Labeko. Alí atopábanse restos da transición do home de Neanderthal ao home de Cro Magnon. Pero como tiñan que construír una estrada en Arrasate-Mondragón, a cova foi destruída; con todo, debido á vosa petición, déronlles facilidades paira sacar os seus restos en moi pouco tempo. Non é una situación paradoxal?
A súa explicación é bastante complexa. Este tipo de situacións prodúcense diariamente en Euskal Herria, xa que cada vez realízanse máis obras públicas. No prazo dunha semana debes decidir si vas comezar a escavación do xacemento. Pódese saber de antemán si é interesante ou non, pero ata que empezos a escavar non se pode valorar o que vai estar dentro.
No caso da cova do forno, é certo que se destruíu a cova, pero é certo que o xacemento non foi destruído. O xacemento é o que se atopaba no interior da cova e no seu día deuse a oportunidade de que todo iso saíse ben.
A que tiveron que renunciar desde o punto de vista da investigación?
Bo, tiveches que facer adaptacións na metodoloxía. Nós estamos afeitos realizar mostraxes a todo o perfil, pero neste caso o baleirado era rápido. Por exemplo, a mostraxe en palinología está realizado en catro columnas. Iso é adaptación. A falta de tempo, o factor crítico é que o material salga como ti crees. Pero na interpretación esta adaptación pode supor un 10%. Tes a túa capacidade reducida nun 10%. Todos os días vemos que outros xacementos importantes nunca salguen porque non se conceden subvencións ou autorizacións administrativas, etc. Con isto quero dicir que me quedou un sabor agridoce.
Con todo, cando se realizan xestións previas, moitas veces funcionan os mecanismos que temos intercalados. Por exemplo, no caso do tren de alta velocidade, Lezetxiki ía ser reducido, pero se conseguiu impedilo. Tras realizar as alegacións en tempo conseguimos trasladar o percorrido do tren. Moveron 200 metros e paira nós eses 200 metros son moi importantes.
Segundo os fósiles, o Cro-Magnon non seguiu ao sur do Ebro tras a ocupación do territorio. Por que esta rareza?
Tamén hai varias hipóteses e non todo o mundo coincide. O noso problema é a escaseza de datos. Pero segundo a información que temos, os últimos Neanderthales europeos estiveron no extremo inferior da península.
Dirixíronse ao sur até atoparse co mar?
Non creo que paira Neandertal Xibraltar sería un obstáculo paira seguir cara a África. A colonización australiana é moi anterior, por exemplo, e paira iso é necesario coñecer a navegación, é dicir, facelo en barco.
Non é posible que os australianos coñezan a navegación e os europeos non?
Posible, si. Pero esta intelixencia non tiña límites biolóxicos paira realizar este tipo de invencións preestablecidas. No seu momento afirmouse que a colonización e a poboación americanas debían ser necesariamente da época dunha glaciación paira poder circular sobre o xeo, xa que estes seres humanos non podían navegar en absoluto ou saber como se constrúe un barco. E agora sabemos que fai 50.000 anos Australia estaba poboada.
Entón, poden aparecer restos de Neandertal no norte de África?
Si. De feito, existen ferramentas como Moustier. Atopar fósiles é outra cousa. Complexo. Con todo, parece que os últimos Neanderthales que coñecemos en Europa viviron na Península Ibérica, cunha datación de entre 28.000-27.000 anos e que, normalmente, atopáronse xunto ao instrumental de Moustier. Con todo, non sabemos onde naceu o home de Cro-Magnon. As dataciones máis antigas de Europa occidental atópanse tamén na Península Ibérica. No seu día propúxose a creación do instrumental do Paleolítico Superior do home moderno no norte da península, pero non está moi claro.
Buletina
Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian