O cantautor do tesouro: a ranita meridional

1998/05/01 Urdanpilleta, Mikel | Txintxurreta Agirre, Arantxa - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Zoologia
• Ingurumena

A auga limpa e os pozos con vexetación son esenciais paira a reprodución desta ra.

M. Urdanpilleta

Especie de extensión relativamente ampla: Atópase ao norte e oeste de África, ao sur da península Ibérica e ao sueste de Francia. Con todo, as ras de Euskal Herria aparecen illadas: No norte de Landeta atópanse as ras máis próximas ao sur. Aínda que non se realizou ningunha investigación, grazas a este illamento, é posible que o genotipo das ras de Euskal Herria sexa relativamente especial.

As ras teñen a cabeza ergueita, o extremo curto e redondeado. Os ollos están flanqueados e expulsados, aínda que as puyas son horizontais á luz, expándense ás escuras. Os tímpanos, o centro do diámetro do ollo, son moi visibles. Nas patas dianteiras teñen catro dedos e no traseiras cinco, todos eles provistos de discos adhesivos, que lles permiten moverse comodamente por matogueiras, canas e árbores.

A ranita meridional ten un parente similar cunha distribución máis ampla no País Vasco: a ranita común (Hyla arborea). Ambos teñen una pel suave e verde e os dous teñen o costume de andar nas árbores (si, nas árbores! ). Con todo, son facilmente separables, xa que a ranita normal presenta a ambos os dous lados una liña negra que chega desde a zona do nariz até o ano, mentres que a ranita meridional ten só raias negras desde a zona do nariz até as patas dianteiras.

Ra atopada en Mendizorrotz. Só quedan algúns exemplares.

A. Fame

Aínda que a ra normal pode alcanzar os 5 cm, a do sur pode chegar aos 5,5 cm. En canto ao corro, o normal é “krak, krak, krak, krak,…” grotesco, mentres que o do sur é “kra-r” profundo, lento e forte, melodía das noites de primavera. Así que cun canto tan especial non se pode hibridar coa ra normal, non!

Dirémosvos que o mellor momento paira ver este enclave é a primavera, ao redor dos pozos ou charcas, que é cando se achega á auga, e aínda que non o conseguisen, seguro que o escoitariades. Os machos corren en voz alta formando coros, ocupando cada un un lugar estratéxico (a miúdo una planta flotante) e inflando os sacos da boca, paira impresionar ás femias.

Ao resto dos habitantes do territorio, que se achegan a menos dun metro, ameázanlles. Ademais destas dúas correntes describíronse outras dúas: a que se realiza habitualmente cando se produce un contacto físico con outro macho, coñecida como correa de contacto, e a que se realiza entre intermedias, currais de ameaza e de chamada.

A correa de chamada pode empezar á noitiña e durar até a primeira hora da mañá. A tempada reprodutiva é de 3 meses, de febreiro a abril. Moitos amuros teñen una curta época de posta, mentres que a ranita meridional adoita alargar tres meses.

A posta comezará unhas horas despois da equiparación, que pode chegar a producir entre 500 e 1.000 ovos entre as plantas acuáticas. Uno dos maiores problemas paira a reprodución desta ra é atopar una vexetación acuática adecuada. Do mesmo xeito que no resto das ras, sairán as larvas acuáticas chamadas espadas ou bilinbolos. Tras a metamorfose aparece o adulto, é dicir, a propia ra. As larvas aliméntanse tanto de flores como de algas e os adultos son insectívoros, gustan dos escaravellos, moscas e bolboretas. Estas ras hibernan nas gretas das pedras.

Os pozos que poden ser adecuados atópanse xunto a empresas ou edificios e están expostos á contaminación.

A. Txintxurreta

Ao tratarse dunha especie subtropical, a localización de Mendizorrotz pódese considerar rara, convertendo esta ra aínda máis especial, vaia tesouro! Non vos parece? Quizá debido á influencia do mar, o clima é o motivo desta distribución.

A situación desta ranita é preocupante, non sabemos cantos exemplares hai, pero si que son poucos. Esta lamentable situación explícase por varios motivos: os incendios que se producen de cando en vez resultan altamente daniños paira nosa ranita favorita, xa que ademais de queimar as árbores e matogueiras nos que habita, a propia ra podería matala. A destrución da vexetación circundante provoca una diminución do éxito reprodutivo, xa que alí colócanse os ovos. A construción de casas provoca con frecuencia a desaparición dos pozos, ademais da crecente mortalidade das ras nas estradas.

Doutra banda, a xente, “con boa vontade”, adoita arroxar peces e cangrexos aos pozos sen darse conta de que as consecuencias destas accións poden ser graves, que sendo depredadores causan grandes danos, destruíndo as poboacións de ra. Ademais, se engadimos a delicada situación dos anfibios de todo o mundo (que moitos científicos asocian a complexos cambios climáticos), darémonos conta de que, ademais de deixalos en paz, debemos darlles un empuxón. Lembra que é o único anfibio ameazado de Euskal Herria!

A construción de casas supón a desaparición dos pozos, xa sexa porque se constrúen no mesmo lugar ou porque as estradas de acceso atravesan os pozos.

M. Urdanpilleta

E como a maior parte dos danos son provocados polo home, tócanos resolver esta situación, protexendo os pozos, tomando medidas contra a contaminación, protexendo a vexetación destes pozos e tendo en conta a localización destes pozos na construción das casas. A construción de novos pozos tamén sería adecuada, aínda que as condicións destes pozos artificiais deberían ser adecuadas paira poder levar a cabo os procesos reprodutivos.

Paira facer fronte ao problema das estradas sería útil facer pasos por baixo da estrada e devolver á tenda os peixes da casa cando non sabemos que facer. Se levasen a cabo as condicións necesarias paira a supervivencia da ra, as posibilidades de manter as poboacións serían elevadas. A situación actual é morta ou intensa e bastaría cun pouco de vontade para que este orgullo que consideramos un tesouro perdure nos nosos territorios. Moita primavera poderemos escoitar o seu particular correa!

Paira terminar una curiosidade: Parte do monte Mendizorrotz é Igeldo, de onde vén o seu nome? Será pola ranita meridional?

Ranita meridional