Altuera-jauziaren teknika hobetzeko metodo berriak

Atleten prestakuntza-teknikak erabat aldatu dira. Lehen goi-mailako atleten imitazioa zen teknika nagusia; gaur egun sistema konplexuagoak erabiltzen dira: froga mediko eta psikologikoak, elikaduraren azterketak, analisi biomekanikoak,…

Jakina denez, biomekanikak gorputzaren mugimendua aztertzen du mekanikaren oinarrizko legeen bidez eta Leonardo da Vinci eta Galileo, XV. eta XVI. mendetako zientzilari ospetsuak, hartzen dira gaur egungo biomekanikaren aitzindaritzat. Kirol desberdinei erantzun nahian eta ordenadoreen aurrerapenen ondorioz, zientzia hau nabarmen garatu da eta atletaren trebetasunean eta teknikan eragiten duten faktoreak aurkitzeko ezinbesteko tresna bilakatu da.

1. irudia. Munduko errekorraren jabe den Javier Sotomayorrek egindako jauzietako baten simulazioa.

Nazioarteko Batzorde Olinpikoaren koordinaziopean, CEIT-ek eta nazioarteko beste ikerketa-zentru batzuek, 1992ko Bartzelonako Joko Olinpikoetan parte hartu zuten zenbait kirolariren analisi biomekanikoak egin dituzte. Analisiak burutzeko informazioa, hiru bideokamera bidez lortu zen. Segidan, mugimendua ordenadorean simulatzeko kalkulu matematikoak egin ziren eta, ondorioz, zenbait kirolen mekanikan sakontzeaz gain, animazio ikusgarriak lortu ziren.

1. irudian munduko errekorraren jabe den Javier Sotomayorrek egindako jauzietako bat ikus daiteke. Artikulu hau orduan egindako ikerketen segidatzat har daiteke eta, horrez gain, mota honetako kalkuluak nola egiten diren ikusteko lagungarri ere izan nahi du. Horretarako, altuera-jauziaren analisia burutzeko eredu sinple bat garatuko dugu. Eredu horrek gorputzaren zenbait zatiren mugimenduek, muskuluen dinamikak eta erlazio neuromuskularrek elkarrekiko duten erlazioek era optimo eta koordinatuan, mugimendu konplikatuak egiteko aukera eskaintzen digutela azaltzen digu.

Altuera-jauzia: teknikaren oinarriak

Atletismoko edozein frogatan bezala, altuera-jauzian ere naturaren indarrak –grabitatearena kasu honetan– garaitu behar dira eta altuera batera dagoen barra horizontala gainditzeko egin behar den mugimendu-sekuentzia burutzean datza.

Jauzian lortzen den altuera maximoa hirutan bana daiteke: eraso-altuera, hegalaldiko altuera eta altuera askea. Eraso-altuera (H ₁ ), erasotzeko unean atletaren grabitate-zentruak duen altuera da. Hegalaldiko altuera (H ₂ ), berriz, grabitate-zentruak lortzen duen altuera maximoaren eta eraso-altueraren arteko diferentzia da. Hegalaldiko altuera eraso ondoren atletak lortzen duen abiadura bertikalaren menpe dago soilik.

Azkenik, altuera askea (H ₃ ), listoiaren eta grabitate-zentruak lortzen duen altuera maximoaren arteko diferentzia da. Altuera askearen balioa, bestalde, atleta ia bertikala den eraso-posiziotik ia horizontala izango den listoi gaineko posiziora daraman errotazio-abiaduraren menpe dago, baita listoia bota gabe pasatzeko atletak egin behar dituen mugimenduen menpe ere. Beraz, altuera askea atletak jauzia egiteko duen estiloaren menpe dago.

Altuera-jauziaren teknikaren garapenean estilo desberdinak bereiz daitezke: guraizea, sabela, Fosbury, etab. Esperientziak frogatu duenez “Fosbury”-estiloa da eraginkorrena eta gaur egungo atletek nagusiki erabiltzen dutena. Beraz, horixe izango da artikulu honetan aztertuko duguna.

Eredu biomekanikoa

Jauzia egiteko unean atletak egiten duen mugimendua oso konplexua da eta, ondorioz, interpretatzeko zaila. Beraz, mugimendua sinplifikatu egin behar da hobeto landu ahal izateko. Baina, bestalde, mugimenduaren ezaugarri garrantzitsuenak ere mantendu egin behar dira emaitza zuzena izan dadin.

Kasu honetan atleta bi artikulaziotan (belauna eta aldaka) elkartzen diren hiru elementu zurrunez (hankaz, izterraz eta enborraz) osaturiko sistemaren bidez irudikatzen da eta atletaren mugimendua sei muskulu-taldek eragiten dute.

Erabiliko den eredu mekanikoari dagozkion ekuazioak, berriz, analisi dinamikoan ohiz erabiltzen diren metodoen bidez lor daitezke: Newtonen ekuazioak, lan birtualen metodoak, etab.

Non 0, 0, 0 sistema deskribatzen duten koordenatuen posizio-, abiadura- eta azelerazio-bektoreak, F ^G grabitate-indarrak eratzen duen bektorea eta F ^M muskuluen indarraren bektorea diren.

Muskulu bakoitza hiru elementuz osatutako sistema batez ordezkatzen da. Muskulua berez, paraleloki lan egiten duten elementu laburgarri (EL) batek eta elementu pasibo (EP) batek osatzen dute. Muskuluak egin dezakeen indarra bere luzera, laburtze-abiadura eta nerbioek eragindako aktibitate muskularraren menpe dago. Elementu laburgarriak erlazio hauek guztiak hartzen ditu kontutan; elementu pasiboak, berriz, egoera lasaian muskuluak dituen ezaugarri elastikoak adierazten ditu. Gure kasuan, muskulua tendoia adierazten duen eta linealki elastikoa den elementuarekin (EE) seriean aurkitzen da.

Honela egiteak nahikoa sinplifikatzen du mugimendua eta, gainera, mugimenduaren dinamika, muskuluaren dinamika eta erlazio neuromuskularraren arteko elkarmenpekotasuna hartzen dira kontutan.

Eredu honen sarrera-parametroa denboran zehar nerbio-estimulua da eta elektromiografiako (EMG) teknikak erabiliz neur daiteke esperimentalki. Muskuluetako gainazalean elektrodoak ipiniz lor daiteke aktibazio muskularrei dagozkien seinale elektrikoen irudi-grafikoa. Kasu honetan, atletaren mugimenduak bat-batekoak direla kontutan hartuz, muskuluek denbora-tarte laburrean estimulu handia hartzen dutela suposatzen da.

Formulazioa

Aukeratutako eredua aztertuz gero, atletaren jauzian bi eratako aldagaiek hartzen dutela parte ohartuko gara:

Hasierako baldintzak: gorputzak lurrarekiko hasieran duen angelua 0 ₀ , abiadura horizontala Vx ₀ , abiadura bertikala Vy ₀ eta abiadura angeluarra w ₀ , guztiak eraso-unean neurtuak. Aldagai hauen balioak mugatu egin behar dira, giza ahalmenaren neurrikoak izan daitezen.

Muskuluen kitzikapena denboran zehar: nerbio-estimuluak denbora-tarte batean kokatu behar dira, t ₁ estimuluaren hasiera eta t ₂ bukaera artean.

Aldagai hauei guztiei jauzi bati dagozkion balio errealak ematen badizkiegu, jauziaren simulazioa lor daiteke ordenadorearen laguntzaz eta gainditutako altueraren balioa ere kalkula daiteke. Bestalde, matematikazko optimizazio-tekniken laguntzaz, atletaren posibilitateen barruan dauden hasierako baldintzetarako eta nerbio-estimuluetarako balio optimoak atera daitezke.

Informazio hau oso baliagarria da atletarentzat eta, nola ez, baita entrenatzailearentzat ere. Tresna honetaz baliatuz, atletak, zuzendu behar dituen ezaugarriak zeintzuk diren ikusteaz gain, jauzi optimoa lortzeko egin beharreko muskulu-indarren konbinazioa ezagutu dezake.

Emaitzak

7. irudian goi-mailako altuera-jauzilarien batezbesteko ezaugarriak dituen ereduaren jauzi optimizatuaren simulazioa ikus daiteke. 1,9 metroko altuera eta 75 kg-ko pisua duen atleta da eta eraso-unean 5 m/s-ko abiadura bertikala du. Simulazioa grafikoki ikusteko moduan adierazten badugu, goi-mailako altuera-jauzilariek errealitatean egiten dutenarekin antzekotasun handia duela ikusiko dugu.

Atletak 2,42 m-ko altuera gaindituko du. Goiko taulan biltzen dira altueraren zati desberdinak.

Hasierako baldintzen azterketa: altuera askea altuera osoaren % 2,5 dela jakinik, altueraren osagai hau arbuia daiteke. Hau da, gainditu duen altuera osoa eta atletaren grabitate-zentruak lortutakoa berdintsuak direla suposatuz, atletak gainditu duen altuerara jaurtiketa parabolikoaren formularen bidez hurbil gintezke.

Beraz, kasu honetan lortutako altuera grabitate-zentruaren hasierako altueraren eta abiadura bertikalaren funtzioan egongo da. Egin diren froga guztietan, jauzia optimizatu ondoren baieztatu ahal izan denez, altuera-jauzilariak lor dezakeen abiadura bertikal handiena erabiltzen du jauzian. Emaitza hau logikoa da, izan ere (2) ekuazioak erakusten duenez, abiadura bertikala da gainditutako altueran parametrorik eraginkorrena. Grabitate-zentruaren hasierako altuerarekiko menpekotasunak ere eragin zuzena du, horregatik egiten da 0 ₀ = 90°.

Abiadura horizontala eta bertikala, bestalde, ez dira hain eraginkorrak. Lehenak ez du ia eraginik lortutako altueran eta bere balioa erasoan lurrarekin ematen den elkarrekintzaz emana dago, abiadura bertikalaren 0,5-0,6 bezala kontsideratzen delarik. Abiadura angeluarraren balioak, berriz, altuera-jauzilariak listoiaren gainean posizio horizontala lortzeko adinakoa izan behar du.

Mugimenduaren eta muskuluen azterketa: hasieran zuzen dagoen altuera-jauzilaria biratzen hasiko da; listoirantz hurbildu ahala, aldaka biratuko du eta belauna okertuko. Aldakak listoia gainditu orduko, atletak berau aurkako alderantz okertuko du bat-batean, izterra gora igoz. Zangoaren atzealdea barratik hurbil dagoenean, berriz, hankak luzatuko ditu. Aldaka okertzeak eta belauna luzatzeak atletaren segurtasuna ziurtatzen dute lurreratzerakoan, “L” itxurako posizioa hartuz.

Kontutan hartu diren muskulu-talde desberdinek egiten duten indarren bilakaera 8. irudiko grafikoetan ikus daiteke.

Ondorioak

Artikulu honetan aurkeztu diren giza mugimenduaren azterketa-metodoak etorkizuneko ikerketak baldintzatuko ditu, oinarri berria finkatuz. Orain arteko ikerketa gehienek eskeletuaren dinamika baino ez zuten kontutan hartzen. Hemen, aldiz, muskuluen egitura konplexua eta erlazio neuromuskularrak ere hartu dira kontutan, mugimendu erreala zehaztasunez deskribatzen duen eredu sinple eta praktikoa eratuz.

Ikerketen emaitzak aztertu ondoren, altuera-jauzia oso froga teknikoa dela esan daiteke. Gainditutako altuera, aireratze-uneko abiadura mugatzen duen eraso-zangoaren bat-bateko indarraren menpe egoteaz gain, beste ezaugarri batzuren eraginpean ere badago; gorputzaren egituraren, elastikotasunaren eta mugimenduen koordinazio-tekniken eraginpean, esaterako. Ondorioz, zera esan daiteke: indarra, muskuluen potentzia eta gorputzaren atal desberdinen arteko koordinazioaren prestaketa orokorra, beharrezkoak direla atletaren maila hobetzeko.

Amaitzeko esan, mota honetako planteamendu batek beste erabateko arazoei ateak zabaltzen dizkiela; kirol nahiz errehabilitazio edo ortopedia arloko arazoei adibidez.