Como adaptarse á altitude?

1989/05/01 Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Anatomia/Fisiologia

Elhuyar. No número 20 da revista Zientzia eta Teknika falamos dos problemas de saúde que expón a altitude. Investigadores canadenses acaban de atopar a razón do chamado “paradoxo do lactato” relacionada coa adaptación á altitude. Este paradoxo atopouse en Chile fai 50 anos e despois os médicos equivocáronse.

Cando a xente adaptada a altas altitudes realiza exercicio, observouse que acumula pouca cantidade de lactato nos músculos. Con todo, os que viven a baixa altitude acumulan gran cantidade de lactato durante o exercicio físico muscular.

O lactato é un produto lateral da respiración anaeróbica que se produce nos músculos que carecen de osíxeno.

(Foto: M. Lizeaga).

O equipo de investigadores atopou a resposta nos músculos das gabias complementarias dos indios que habitan nas mesetas peruanas. O paradoxo do lactato está relacionada coa altitude. Na xente moldeada ou aclimatada, canto maior sexa a altitude, menos lactato hai. Segundo extrapolaciones realizadas, a xente adaptada á cima do Everest (a uns 9.000 m) non xeraría lactato. Por que?

Ata que se produciu o descubrimento dos canadenses, pensábase que a xente acomodada ás altas tiña una especial inestabilidade nas células que regulan a súa pH interno. Co traballo muscular as células convértense en ácido. Segundo esta teoría, o lactato que se está acumulando e a acidez bloquean o mecanismo bioquímico que xera máis lactato cun efecto feedback. Pero isto non parece ser así.

O bilólogo Peter Hochachka da British Columbia desvelou o misterio cambiando a metodoloxía. El e os seus compañeiros foron a Perú e entre os cechueses indios elixíronse seis voluntarios. Posteriormente foron trasladados a Canadá, onde disporían dunha ferramenta máis adecuada e sofisticada paira a investigación, como a resonancia magnética nuclear ou a espectroscopia próxima ao infravermello.

O hochacha demostrou que a orixe do paradoxo do lactato non ten nada que ver co pH ou o feefback. Ao aproximarse á situación de fatiga observouse que o pH dentro das células da poboación superior era máis estable que o do beterritarra. Estudos realizados con RMN indican que en persoas adaptadas a altas altitudes os músculos utilizan o proceso aeróbico con maior eficacia que nos beterritarras.

É dicir, nos músculos da poboación superior as células xeran un novo adenosin trifosfato (ATP) a medida que gastan o que xa teñen. Nos beterritarras, con todo, a demanda de ATP debe ser satisfeita mediante un proceso anaeróbico e xérase como produto lateral o lactato que se acumula en sangue e tecidos. O lactato dos beterritarras pode dobrar o dos altos.

Os beterritarras adaptados a altas altitudes baixan do monte e perden a súa destreza en poucos días. Pola contra, a poboación de alto nivel non perde a súa adaptación. Por tanto, poderíase pensar que a adaptación ten una base xenética.