"Un dos grandes retos da exploración do Sistema Solar é atopar vida"

Agustín Sánchez-Lavega (Bilbao, 1954) dirixe o Grupo de Ciencias Planetarias da UPV/EHU e é membro do Comité do Sistema Solar da ESA. Hai poucos meses instalou un observatorio no tellado da Escola Técnica Superior de Enxeñaría de Bilbao. Dirixe o novo máster en Ciencia e Tecnoloxía Espacial desta Escola.


Agustín Sánchez-Lavega: "Un dos grandes retos da exploración do Sistema Solar é atopar vida"
01/10/2010 | Urruzola Arrate, Manex | Elhuyar Zientzia Komunikazioa
Entre outras cousas, os seus traballos de investigación foron publicados en Science e apareceron tres veces na portada de Nature. É una gran marca na investigación vasca...

Tivemos sorte e traballamos duro. Hai que ter un pouco de intuición paira elixir temas que supostamente son punteiros e de gran interese. Hai atmosferas noutros planetas e nesas atmosferas prodúcense procesos similares aos que ocorren na Terra, en definitiva son laboratorios naturais nos que podemos explorar o cambio climático, o buraco da capa de ozono, a formación e duración de anticiclóns e depresións, as tormentas xigantescas --que apareceu nas superficies de Nature e Science...Non podemos facer este tipo de cousas nun laboratorio pero si nos laboratorios máis naturais.

Dentro do sistema solar, cales son os mundos que máis interese espertan?

Creo que todos. Cada atmosfera ten as súas peculiaridades que podemos ver na Terra. Por exemplo, Venus ten un efecto invernadoiro enorme, a súa atmosfera está chea de dióxido de carbono: Aprendendo o efecto invernadoiro de Venus comprenderemos mellor o noso.

En Marte estudamos os mesmos procesos que na Terra --depresións, anticiclóns…-, pero coa vantaxe de que non temos océanos, a superficie é totalmente sólida. Así que é máis fácil facer predición e podemos mellorar a nosa.

En Júpiter e Saturno temos tormentas e anticiclóns xigantescos que perduran séculos e que non se disolven (o anticiclón dos Azores ten una duración máxima dun mes).

É moi difícil predicir este tipo de fenómenos atmosféricos, e podemos aprender moito destes planetas con diferentes composicións químicas, temperatura, velocidade de translación, tamaño, etc. É como cambiar os parámetros no computador, pero cando se queren realizar probas no laboratorio non se pode construír un Júpiter ou a atmosfera de Venus. Témolo aí, no espazo, e por iso imos aquí.

Como ve hoxe as ciencias do planeta?
(Foto: Luís Jauregialtzo/Argazki Press)

Creo que estamos nunha época inmellorable. Evidentemente, a crise económica ha freado algúns proxectos, pero en xeral, algunhas misións espaciais están a explorar todo o sistema solar. E non podemos negar que atopar vida é un dos grandes retos que temos na exploración do Sistema Solar. Atopar vida máis aló da Terra cambiaría drasticamente a bioloxía, o medicamento... Non sabemos onde chegariamos si, por exemplo, mañá en Marte atopasen un organismo no que o ADN foi substituído por outra molécula complexa. Mesmo se tivese ADN. Veu da terra? É una réplica distinta que evolucionou como na Terra noutro medio ambiente? Calquera resposta a estas preguntas é realmente sorprendente. Por tanto, hoxe en día é realmente fascinante atopar vida en Marte, nos satélites de Júpiter (Europa e Ganímedes, onde se cre que hai océanos subsuperficiales) ou en Titán (no frío satélite de Saturno rico en hidrocarburos).

Buscar vida sempre é un tema interesante. Somos o único resultado da evolución cósmica?

É lóxico pensar que no universo hai vida intelixente nalgún lugar, porque no universo hai uns cen mil millóns de galaxias. E cada galaxia ten cen mil millóns de estrelas. Se pensamos que moitas destas estrelas teñen planetas –e seguro que é así, porque están a descubrir moitos planetas extrasolares–, e si en moitos deses planetas creouse vida, quizais a vida inicie un camiño cara á intelixencia. Pero estas son só probabilidades. Hai que saber que as condicións necesarias paira crear e evolucionar a vida non son tan fáciles: son necesarias condicións específicas en canto ao tipo de estrela, tipo de planeta, o seu medio ambiente, etc.

Cales son os ingredientes básicos da receita da vida?

Hai polo menos tres compoñentes fundamentais: a auga, o mellor disolvente paira calquera composto químico; o carbono, elemento básico capaz de formar moléculas xigantescas orgánicas; e logo hai un elemento fundamental que nos ensinou moito: a enerxía. Até hai pouco pensabamos que a única enerxía dispoñible paira vivir procedía dunha estrela. Hoxe sabemos que a vida submarina non utiliza a enerxía solar, senón a enerxía geotérmica baixa. E isto é moi importante paira buscar una vida extrema. Por suposto, será outro tipo de vida, probablemente moi primitiva. Pero será importante e, por exemplo, pode atoparse en satélites como Europa ou Ganímedes, que teñen océanos subsuperficiales.

"O descoñecemento da existencia ou non de seres vivos ou intelixentes noutros mundos pode deberse a unha gran distancia entre eles e nós". Vostede mesmo díxoo en Teknopolis.

Efectivamente. Esa pode ser una resposta ao paradoxo de Fermi, que di: "se están aí, por que non nos visitaron? ". A existencia doutros seres intelixentes pode deberse á gran distancia existente entre eles e nós. Outra resposta podería ser máis grave, que estamos realmente sós no universo.

Cando miras cara atrás cara á Terra, como a ves? Que che parece especialmente interesante?
(Foto: Luís Jauregialtzo/Argazki Press)

Os seres humanos non sabemos valorar a nosa posición no cosmos: vivimos nun mundo marabilloso. Se miramos cara ao sol, a Venus, temos ao noso lado un mundo calcinado, cun efecto invernadoiro que chega a temperaturas de 450 C que funden o chumbo; se miramos cara ao exterior, a Marte, temos un planeta totalmente conxelado, case sen atmosfera. Vivimos nun lugar moi apropiado, nun bo lugar. Coidemos este mundo. A humildade tamén é necesaria; cando vemos miles de millóns de galaxias, miles de millóns de estrelas que hai no universo, dámosnos/dámonos conta de que somos una mota de po perdida no universo e que as nosas miserias non teñen ningún sentido.

Que sorpresas traeranos a carreira espacial?

Uno dos grandes retos é dispor dunha tecnoloxía que nos permita viaxar máis rápido polo Sistema Solar. Estamos a dar os primeiros pasos ao redor do noso planeta, pero sairemos del. Creo que temos retos únicos. É difícil explorar o espazo: Fóra da Terra, fóra do noso nicho de vida, as condicións son extremas, pero creo que nos próximos anos --se o sistema económico permítenolo - coñeceremos moito mellor os mundos que nos rodean e poderemos explotar os seus recursos; na medida que terminen na Terra poderemos sacalos doutros mundos. E avanzaremos sen dúbida noutros mundos. A nosa civilización e cultura ten 6.000 anos e mira o que avanzamos.

Crees que se formarán colonias humanas na lúa ou en Marte?

Eu creo que si, claro. Temos que saír do noso planeta e avanzar cara a outros planetas. Estou seguro de que así será.

Máster en Ciencia e Tecnoloxía Espacial
Dirixes o novo máster en Ciencia e Tecnoloxía Espacial. Como valora o primeiro curso?
Estamos moi contentos. En total tivemos 15 alumnos, a maioría enxeñeiros. A importancia da participación no Máster de numerosas empresas do ámbito espacial --da nosa comunidade autónoma e do Español-. Grazas a iso, os alumnos poderán realizar prácticas e o proxecto fin de máster en empresas do sector espacial, e así coñecer a realidade.
Que empresas próximas participan no máster?
CTA, Sener, Idom, AVs... A nosa intención é que os alumnos poidan participar en empresas de aquí. Pero sobre todo transmitín aos alumnos deste ano que eles poden ser fonte de empresas. Creo que una das cousas que temos que facer no máster é animar a estes alumnos a crear empresas de nova tecnoloxía para que participen e compitan en proxectos espaciais internacionais de alta tecnoloxía e moito diñeiro. Ademais, hai moitas posibilidades de participación co desenvolvemento científico e tecnolóxico que temos neste país.
Un observatorio no tellado da Escola de Enxeñeiros
Acabades de abrir un observatorio construído na propia Escola de Enxeñeiros. Cales son os obxectivos e as previsións deste observatorio?
Os obxectivos son fundamentalmente docentes. Queremos que os alumnos do máster utilicen o telescopio como ferramenta de prácticas -tanto desde o punto de vista mecánico como da automatización do instrumento- e aprendan a mirar desde alí. Dentro das limitacións que ten un observatorio da cidade, esperamos poder achegar á ciencia, é dicir, realizar observacións que sirvan paira a investigación e a ciencia. Pero non é ese o obxectivo principal, senón o ensino: aprender a traballar cun telescopio.
Que se pode ver desde o centro de Bilbao cun telescopio?
Pódense ver moitas cousas. Todo o que está cerca pódese ver bastante ben: A Lúa, o Sol, os planetas, o movemento orbital dos satélites dos planetas, asteroides, cometas... Ver o afastado é máis difícil. Paira iso utilizaremos filtros interferenciales que illan totalmente da contaminación lumínica que produce a iluminación urbana. Afortunadamente, estamos nunha zona elevada e protexidos dalgunha maneira da contaminación da iluminación terrestre, o que reduce o impacto das luces. Está claro que se este telescopio estivese situado nun lugar extremadamente escuro poderiamos sacarlle máis partido, pero a cambio non teriamos cerca aos alumnos paira realizar as prácticas.
Urruzola Arrate, Manex
Servizos
268
2010
Servizos
019
Entrevistas
Entrevista
24 horas

Buletina

Bidali zure helbide elektronikoa eta jaso asteroko buletina zure sarrera-ontzian

Bidali